هدهد (شانه به سر)

هدهد یا شانه به سر، پرنده‌ای که تاج زیبا از پرها در سر دارد و با تاج معروف‌اش به آسانی شناسایی می‌شود. این پرنده، یک گونه‌ی رایج در اروپا و آسیا است. در این مقاله سعی شده است به مشخصات ظاهری این پرنده، رژیم غذایی و زیستگاه آن، پراکنش آن در سراسر جهان و ایران، نحوه پرواز و لانه‌ی این حیوان، تولید مثل و مشخصات تخم آن‌ها، جوجه‌کشی و بزرگ کردن جوجه‌های این پرنده، آواز، صدا و رفتار وعادات این پرنده، مهاجرت، تهدیدات و وضعیت حفاظت آن، شکارچیان این پرنده، فایده این پرنده برای انسان و تفاوت هدهد با دارکوب پرداخته شود. همچنین ریشه یابی نام این پرنده، نماد و باورهای موجود در مورد آن در کشورهای مختلف، حضور آن در ادبیات ایران و کاربرد آن در طب سنتی نیز پرداخته شده است.

هدهد، از پیام‌ رسانی تا پیش‌گویی

هدهدیان در راسته‌ی سبزقبایان(coraciiformes) طبقه‌بندی می‌شوند که شامل پرندگان شاه ماهی، زنبورخوار و سبزقباها هستند. آنها از نظر رنگ و رفتار با هم متفاوت هستند. اولین فسیل مربوط به این پرنده به دوران کواترنر است، اما سابقه‌ی فسیلی اقوام آنها قدیمی‌تر هستند و آنها مربوط به دوران میوسن و ائوسن هستند. برای مشاهده صفحه مرتبط با حیوانات ایران، اینجا را لمس(کلیک) نمایید.

مشخصات ظاهری هدهد

رنگ این پرنده نارنجی ملایم، کاملاً قابل شناسایی با بال‌های راه راه گورخری، تاج که معمولاً در پرواز بسته نگه داشته می‌شود اما پس از فرود آمدن به زمین باز می‌شود. این پرنده، منقار بلند، نازک، خمیده و سیاه رنگ دارد. از طریق این منقار مشخص زمین را حفر می‌کند تا حشرات را برای خوردن پیدا کنند. تاج این پرنده، بلند به رنگ قهوه‌ای مایل به صورتی است که هنگام تحریک، هیجان و ترس آن را باز می‌کند. طول آنها  26-28 سانتی‌متر است و طول بال‌ها آنها 42-46 سانتی‌متر است. وزن آنها در حدود  47-87 گرم است. این پرندگان پاهای کوتاهی دارند که رنگ پاهای آنها  صورتی قهوه‌ای رنگ است. پرهای قفسه سینه از قهوه‌ای مایل به صورتی تا شاه بلوط متفاوت است. بال‎های پشت و دم پهن و گرد، سیاه و سفید است. سر و بدن این پرنده به رنگ صورتی بژ است.

اندازه و جنسیت پرنده‌‌ی نر و ماده یکسان است و تشخیص نر از ماده به سختی صورت می‌گیرد. پرندگان جوان نسبت به بزرگسالان کدر هستند، بال‌های آنها کرم مایل به زرد است. تاج و چنگال‌های آنها نسبتاً کوتاه است.

رژیم غذایی هدهد

به طور عمده حشرات می‌خورد، گاهی اوقات آنها خزندگان کوچک مثل قورباغه و مهره داران کوچکی مانند مارمولک‌های کوچک، مارها و جوندگان و گیاهان کوچک و دانه‌ها مثل توت‌ها را نیزمی‌خورند. این پرنده به طور معمول از زمین تغذیه می‌کند. آنها به ندرت در هوا، با بال‎های محکم و سریع، در تعقیب تعداد زیادی از حشرات انبوه هستند.

معمولاً سبک جستجوی غذا آنها به این صورت است که آنها روی زمین‎های نسبتاً باز قدم می‌زنند. به طور دوره‌ای آنها مکث می‌کنند تا زمین را بررسی کنند تا لارو حشرات، شفیره‌ها، ملخ‌ها، سوسک‌ها، عنکبوت‌ها، کرم خاکی‌ها، حلزون‌ها، مورچه‌ها و جیرجیرک‌ها را شناسایی کنند. با پاهای قوی آنها را از زمین استخراج ‌می‌کنند. گفته می‌شود شنوایی آنها خارق العاده است، به طوری که آنها حرکات حشرات را در زیر زمین ردیابی می‌کنند. به خاطر این خصوصیت تحقیقات جدید نشان می‌دهد که هدهد می‌تواند زلزله و طوفان را پیش بینی کند. همچنین در ادبیات ایران این پرنده  به عنوان پرنده‌ی معرفی می‌شود که می‌تواند آب‌های زیرزمینی برای کندن چاه تعیین کند.

طول حشرات شکار شده توسط شانه‌ به سر از 10 تا 150 میلی‌متر است، اندازه طعمه ترجیحی حدود 20 – 30 میلی‌متر است. معمولا در آنها مشاهده شده است که این پرندگان حشرات بالدار را شکار می‌کنند و آنها را بر روی یک سطح خشن ضرب و شتم می‌کنند تا با‌ل‌ها، پاها و سایر قسمت‌هایی را که پرنده آنها را برای خوردن نامناسب می‌داند، جدا کند و بخورد.

زیستگاه‌های هدهد

این پرنده مثل مابقی حیات وحش ایران در مناطقی بیشتر رویت می‌شوند. آنها فضاهای بسیار گسترده را ترجیح می‌دهند. زندگی در جنگل های با پوشش گیاهان انبوه، متراکم و غیر قابل نفوذ جلوگیری می‌کنند. گونه‌های اروپایی و آسیایی این پرنده، در زمستان به مناطق گرمسیری مهاجرت می‌کنند. برخلاف گونه‌های دیگر، شانه به سر در مناطقی که توسط انسان کشت و کشاورزی می‌شود، بسیار دیده می‌شود. به عنوان مثال، آنها در علفزارهای زمین‌های زراعی، باغات ( زیتون، انگور، زردآلو، آلوچه و غیره) و چمنزارهای علفی، پارک‌ها و محیط‌های حومه‌ای به دنبال حشرات می‌گردند، یافته می‌شوند. شانه به سر اروپایی علاقه‌ی خاصی به تاکستان‌های شراب و باغات انگور دارد. تعداد از باغداران انگور به جای سموم دفع آفات، به شانه به سرها اجازه می‌دهند تا از حشراتی که آفات میوه‌ی انگور محسوب می‌شوند، تغذیه کنند.

پراکنش جهانی هدهد

سه گونه از این نوع پرندگان در جهان با نام‌های آفریقایی، اوراسیایی و ماداگاسکار وجود دارد و یک گونه از آنها  با نام سنت هلنا، در قرن شانزدهم منقرض شده است. این سه گونه در مناطق جغرافیایی کاملاً مشخص زندگی می‎کنند. گونه آفریقایی در جنوب صحرای آفریقا، در آفریقای جنوبی، شمال تا کنیا، اوگاندا، جمهوری دموکراتیک کنگو پراکنش دارند. گونه اوراسیا در اروپا، آسیا و شمال آفریقا و شمال آفریقای جنوبی توزیع دارند و شانه به سر ماداگاسکار در ماداگاسکار یافته می‌شود.

توزیع و پراکنش هدهد در ایران

این پرنده باستانی و زیبا از حیوانات بومی ایران است. این پرنده تابستان‌ها در اکثر مناطق ایران از جمله مزارع و زمین‌های کشاورزی دیده می‌شود، به جز جنوب کشور، در همه سرزمین‌های ایران زیستگاه دایمی دارد.  درواقع این پرندگان در قسمت‌های جنوبی و مرکزی کویر لوت زمستان‌ها به عنوان پرندگان مهاجر زیستگاه دارند.

نحوه پرواز هدهد

پرواز این پرنده زیبا غیر معمول است. وقتی این پرنده پرواز می‌کند، منظره‌ی زیبایی را برای دیدن ایجاد می‌کند. پرواز این پرنده، با کشش‌های طولانی بال‌هایش شروع می‌شود تا ارتفاع بگیرد. هنگامی که کاملاً در هوا قرار گرفت، با ضربه‌های کوتاه‌تری از زمین دور می‌شود. این نحوه پرواز باعث می‌شود که شانه به سر مانند یک پروانه غول‌آسا به نظر برسد، به همین دلیل یکی از نام‌های مستعار انگلیسی آن، پرنده‌ی پروانه است. حداکثر سرعت پرواز آنها 40 کیلومتر در ساعت است. پرواز آنها سریع و نسبتاً مستقیم با ضربات عمیق بال‌ها است. البته الگوی پرواز و بال‌های گرد، در پرواز آرام شبیه دارکوب است.

لانه‌ی پرنده‌ هدهد

لانه‌ا‌ی را برای خودش نمی‌سازد، در نتیجه هیچ شاخه و برگی را نیز جمع نمی‌کند. این پرنده لانه  را در سوراخ و شکاف درختان، در زیرشیروانی خانه‌ها، لانه‌های رها شده سایر پرندگان، در سوراخ تخته سنگ و صخره‌ها و حتی لانه‌های موریانه‌های رها شده انتخاب می‌کند. ممکن است لانه چندین سال مورد استفاده قرار گیرد. معمولا پرنده‌ی نر مکان لانه را انتخاب می کند و قلمرو را تشکیل می‌دهد.

تولید مثل هدهد

آیین جفت‌گیری این پرنده شانه به سر ایرانی با مراسمی خواستگاری با غذا آغاز می‌شود. پرنده‌ی نر برای جلب توجه  ماده یک حشره می‌آورد. اگر همه چیز خوب پیش برود و او هدیه را قبول کند، آنها تشکیل یک خانواده می‌دهند. بدیهی است که گونه نر راه ورود به قلب یک ماده را می‌داند.

هدهدیان تک همسر هستند، اما پیوند بین جفت‌ها ظاهرا فقط برای یک فصل ادامه دارد. این پرندگان دارای قلمرو هستند. نرها مکرراً برای اعلان مالکیت خودشان در قلمروشان آواز می‌خوانند. تعقیب، گریز و نبرد بین نرهای رقیب و گاهی بین ماده‌ها معمول است و حتی می‌تواند وحشیانه باشد. این پرندگان سعی می‌کنند با چنگال‌های خودشان، رقبا را خنجر بزنند و این پرندگان گاهی در دعوا و نبرد کور هم می‌شوند.

مشخصات تخم‌های هدهد

غالبا لانه‌ی آنها در سوراخ درخت یا دیوار قرار دارد و دارای ورودی باریکی است. ماده‌ها به تنهایی مسئول جوجه‌کشی تخم‌ها هستند. اندازه کلاچ با توجه به مکان متفاوت است. پرندگان در نیمکره شمالی تخم بیشتری نسبت به نیمکره جنوبی می‌گذارند و پرندگان در عرض های جغرافیایی بالاتر کلاچ بزرگتری نسبت به نزدیک خط استوا دارند. در اروپای مرکزی، شمالی و آسیا اندازه کلاچ در حدود 12 است، در حالی که در مناطق گرمسیری حدود چهار و در مناطق نیمه گرم هفت است. تخم‌ها هنگام تخمگذاری گرد و آبی شیری رنگ هستند، اما به سرعت در لانه کثیف رنگی می‌شوند و زنگ‌های متفاوتی به خودشان می‌گیرند. وزن تخم‌ها 4.5 گرم است.

پرنده ماده دارای دفاع ضد شکارچی در لانه است. غده اوروپیژیال پرنده ماده (غده‌ی متشکل از بافت چربی و ترشح‌کننده چربی در ریشه دم اغلب پرندگان است) بعد از جوجه‌کشی و تخمگذاری به سرعت مایع بدبو تولید می‌کند. این ترشحات به پر و بال جوجه‌ها مالیده می‌شوند. تصور می‌شود این ترشحات، باعث جلوگیری از ورود شکارچیان و انگل‌ها به لانه می‌شود و احتمالاً به عنوان یک ماده ضد باکتری عمل می‌کند. همچنین این بو موجب جلب حشرات در لانه نیز می‌شود. ترشحات قبل از ترک پرنده‌ی جوان از لانه متوقف می‌شود.

جوجه‌کشی و بزرگ کردن جوجه‌های هدهد

دوره جوجه‌کشی برای جوجه‌های این پرنده، بین 15 تا 18 روز است و فقط توسط پرنده ماده صورت می‌گیرد. در این مدت پرنده‌ی نر غذای جفت‌اش را تامین می‌کند. جوجه‌کشی به محض تخمگذاری اولین تخم شروع می‌شود، بنابراین جوجه‌ها به صورت غیر همزمان به دنیا می‌آیند. جوجه‌ها با پوششی از پرهای رو به پایین و سفید از تخم بیرون می‌آیند. تقریباً در سه تا پنج روز بعدی، پرهای رنگی بالغ ظاهر می‌شوند. جوجه‌ها بین 9 تا 14 روز توسط ماده پرورش می‌یابند. این پرندگان جوان در طی 26 تا 29 روز بالغ می‌شوند و حدود یک هفته بیشتر در کنار والدین باقی نمی‌ماند. در این مدت جوجه‌های جوان سر خود را از لانه درخت بیرون می‌آورند تا میان وعده‌ای را از پرنده‌ی پدر بگیرند.

آواز و صدای ارتباط هدهد

صدای این پرنده به خصوص برای انسان زیاد بلند و ناخوشایند نیست. این بم و زیر و صدای غیر معمول آنها است که آنها را بیشتر برجسته و معروف کرده است. این صدا به طور معمول یک oop-oop-oop سه هجایی است.

“Upupa” تنها صدایی نیست که آنها ایجاد می‌کنند. صداهای دیگر”char” یک صدای هشدار است. “tii” صدای جوجه‌ها برای غذا است و در هنگام تشریفات خواستگاری صدای خس خس از ماده در می‌آید.

رفتار و عادات هدهد

آنها از پرندگان بسیار مستقل و منزوی هستند. این پرندگان معمولاً فقط برای تولید مثل با یکدیگر دیده می‌شوند. آنها زندگی روزانه دارند و شب‌ها در حفره‌ها می‌خوابند. متوسط عمر آنها حدود 10 سال است.

 پرنده ماده‌‌ی هدهد دارای یک دفاع ضد شکارچی، بسیار موثر و جالب در لانه دارد.  ماده و جوجه‌ها  مایعی تولید می‌کند که بوی گوشت گندیده دارد. این بوی ناخوشایند برای شکارچیان جوجه‌های شانه به سر کاربرد بازدارندگی دارد. علاوه بر این، در لانه مدفوع‌ها جمع می‌شوند، که آنها هم بوی ناخوشایند برای متجاوزان دارد. جوجه‌های این پرنده علاوه بر اینکه می‌توانند ماده‌ی بدبو تولید کنند، آنها همچنین با استفاده از چنگال‌ها، بال‌هایشان و حتی ایجاد صدای هیس و پاشیدن مدفوع از خودشان در برابر شکارچیان دفاع ‌کنند. بعضی از این پرندگان سعی می‌کنند تا آنجا که ممکن است دهانه‌ی لانه را ببندند و تنها دریچه‌ای برای پرنده‌ی پدر برای آوردن غذا به جای بگذارند.

آنها آفتاب گرفتن را دوست دارند، این آفتاب گرفتن شامل باز کردن بال‌ها، دم و خم کردن سر به عقب است. همچنین آنها از حمام شن و ماسه نیز لذت می‌برند. هدهد صدای موسیقی را دوست دارد، آنها با شنیدن صدای موسیقی متوقف می‌شوند، تاج‌های خودشان را بالا برده و سرهای خودشان را به سمت ضربان موسیقی حرکت می‌دهند و سرشان را به حالت کج در می‌آورند. این جلب شدن به موسیقی حتی می‌تواند آواز برخی پرندگان شکاری نیز باشد، آنها وقتی نزدیک پرندگان آواز خوان شکارچی می‌شوند، بسیار خطر می‌کنند. این پرندگان از منقارهایشان به طور تهاجمی، در درگیری‌های قلمرویی و جاهای دیگر استفاده می‌کنند.

مهاجرت پرندگان هدهد

گونه شانه به سرهایی که در مناطق آفریقا زیستگاه دارند، ساکنان دائمی محسوب می‌شوند. سایر جمعیت‌ها این پرنده، مهاجر هستند و برای زمستان به مناطق گرمسیری دیگر مهاجرت می‌کنند.

شکارچیان هدهد

این دسته از حیوانات در بالای زنجیره غذایی قرار ندارد. برخی از شکارچیان آنها شامل مارها، روباه‌ها و پرندگان شکاری هستند. شکارچی اول معمولاً در لانه‌های رها شده به دنبال تخم و جوجه‌ها می‌گردد. روباه‌ها نیز معمولا به لانه‌ها حمله می‌کنند. جوجه‌ها در برابر حمله روباه می‌چرخند و مدفوع مایع را، درست به صورت روباه پرت می‌کنند. به همین دلیل “پرنده بدبو” یکی از نام‌های مستعار آنها است.

تهدیدات و وضعیت حفاظت پرنده هدهد

در  اوایل دهه 1980 جمعیت‌های اروپای شمالی این پرنده کاهش یافته بود، دلیل این کاهش حدس زده می‌شود شاید به خاطر تغییرات آب و هوایی باشد. در ایران و برخی از کشورها کاربرد این پرنده در سحر و جادو منجر به شکار آنها شده است. استفاده بیش از حد از سموم و آفات ‌کش‌ها در مزارع، زمین‌های کشاورزی و باغات در ایران منجر به کاهش این گونه شده است اما به دلیل توزیع و پراکنش در منطقه جغرافیایی بسیار وسیع، به نظر می‌رسد جمعیت آنها پایدار و ثابت باشد و هیچ نگرانی عمده‌ای در زمینه حفاظت آنها وجود نداشته باشد. طبق اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) هدهد به عنوان گونه‌ی با “حداقل نگرانی” ذکر شده است. پرجمعیت‌ترین تعداد حضور آنها در کشور مجارستان است.

فایده پرنده‌ی هدهد برای انسان

این پرنده حشرات زیادی را می‌خورد، از جمله این حشرات ملخ و شفیره‌ها و شفیره‌های پروانه موکب‌دار بلوط، که برای کشاورزان آفات محسوب می‌شود. به همین دلیل، این پرندگان بسیار مورد استقبال کشاورزان قرار گرفته‌اند و در بسیاری از کشورها تحت حمایت قرار گرفته‌اند.

تفاوت هدهد با دارکوب

دارکوب و هدهد از دو خانواده‌ی متمایز هستند. از خانواده‌ی هدهدیان تنها همین گونه هدهد یا شانه به سر در سراسر جهان وجود دارد. در حالی که دارکوب گونه‌های متفاوتی دارند. هدهد برای تغذیه به زمین وابسته است، در حالی که دارکوب غذایش را از درختان تامین می‌کند. از نظر شکل ظاهری هم این دو پرنده، کاملا از هم قابل شناسایی هستند، هر چند رنگ بال‌های هر دو پرنده سیاه و سفید راه راه است اما رنگ نارنجی سر، سینه و تاج هدهد کاملا مشخص است.

ریشه یابی نام پرنده‌ی هدهد

Upupa،hoopoe و epops به ترتیب نام‌های لاتین، انگلیسی و یونان باستان برای هدهد هستند. هر سه شکل کلمه از صدای این  پرنده گرفته شده است. در زبان انگلیسی نام آنها بر اساس آواز “hu-pu” و “hu-po” نامگذاری شده است. توضیح دیگر نام این پرنده، اشتقاق نام فرانسوی این پرنده، huppée  به معنای تاج‌دار است.

هدهد کلمه‌ی عربی است. در زبان فارسی این پرنده با نام‌های شانه به سر، ربوت، پوپونک، پویک، مرغ سلیمان، پوپه، بوبک،کوکله، پوپش، پوبش، شانه سر، شانه سرک، شانه به سر، بود بود(در زبان ترکی) و بوبویه ذکر شده است.

برخی از این نام‌ها به خاطر صدای این پرنده مثل بود بود و برخی از آنها به خاطر کاکل شانه مانند آنها مثل شانه سرک اشاره دارد. برخی نیز از معنی تاج پرندگان یعنی پوپ گرفته شده است. مرغ سلیمان هم نامی است که اشاره به داستان این پرنده  با حضرت سلیمان در قرآن است.

خلاف نیست که شاه پرندگان باز است                اگرچه تاج وطن بر چکاد پوپو کرد (اثیر اخسیکتی).

پوپک دیدم به حوالی سرخس                          بانگک بر برده به ابر اندرا ( رودکی).

 

نماد و باورهای کشورهای مختلف در مورد پرنده‌ی هدهد

پرنده زیبای افسانه‌ای، در بسیاری از کشورها محبوب است. شانه به سر پرنده‌ی ملی اسرائیل است. در چین، این پرنده، نماد صلح و خوشبختی است. شعرهای زیادی در ستایش این پرنده در چین باستان وجود دارد. در پادشاهان قدیم، از انگشتر این پرنده به عنوان رمز نمادین برای نشان دادن فرزند وارث و جانشین پدر پس از شاه استفاده می‌شد.

در مصر باستان این پرنده مقدس شمرده می‌شد و بر روی دیوارهای مقبره‌ها و معابد به تصویر کشیده شده است. اعراب براین باورند که این پرنده به خاطر نیکی به پدر و مادرش، خداوند به او تاجی عطا کرده است. در باور مردم ایران، این پرنده تازه عروسی است که در هنگام شانه زدن موهایش، پدر شوهرش او را دیده است، در نتیجه از شرم با شانه در سرش، پرنده شده، پر کشیده و رفته است.

در سنت استونی، شانه به سر با مرگ و جهان زیرین ارتباط دارند. اعتقاد بر این است که آواز آنها، پیش بینی مرگ  افراد یا گاوها است. در آیین جادوی قرون وسطی تصور می‌شد که این پرنده زیبا، پرنده شیطانی است و همچنین برای پیشگویی از آن استفاده می‌شد. داخل آلمان اغلب برای احضار شیاطین و انجام سایر اهداف جادویی، قربانی کردن یک هدهد لازم است. متاسفانه در ایران نیز برای اهداف جادویی کشتن این پرنده نیز صورت می‌گیرد. البته این خرافات و کشتن این پرنده نسبت به زمان‌های گذشته خیلی کم شده است.

هدد در جهان

در مراکش، شانه به سر به طور زنده و به عنوان محصولات دارویی در بازارها، در درجه اول در مغازه‌های گیاهان دارویی معامله می‌شود. این تجارت غیر قانونی است و تهدیدی بالقوه برای جمعیت محلی این پرنده است.

در کتاب مقدس یهودیان به عنوان یکی از پرندگانی است که نبایستی خورده شود، ذکر شده است. شانه به سر به صراحت در سوره نمل 27 آیه 20–24 به عنوان “هدهد” ذکر شده است و حضرت سلیمان را به ملاقات ملکه سبا رسانده است. طبق گفته‌ی قرآن، پیام‌رسان مخصوص حضرت سلیمان یک هدهد بوده است.

هدهد در ادبیات ایران

این پرنده به عنوان نمادی از فضیلت و خردمندترین پرنده جهان در ادبیات ایران است. در منطق‌الطیر عطار، هنگامی که پرندگان به دنبال یک پادشاه هستند، این اشاره می‌کند که سیمرغ پادشاه پرندگان است.

پرنده زیبای اسرارآمیز در ادبیات ایران تحت تاثیر سوره‌ی نمل در قرآن کریم است. برخی از شاعران پارسی‌گو در ابیات‌ آنها به داستان حضرت سلیمان و نقش شانه به سر به عنوان پیام‌رسان به ملکه‌ی سبا اشاره کرده‌اند و از این موضوع شاعران ایرانی به عنوان تلمیح، کنایه، تشبیه و استعاره استفاده کرده‌اند.

هدهد بیا به شهر سبا می فرستمت                    همراه صبح و باد صبا می فرستمت (شهریار).

مژده ای دل که دگر باد صبا بازآمد                    هدهد خوش خبر از طرف سبا باز آمد (حافظ).

ترک من ترک من بی سروپا کرد و برفت   جگرم را هدف تیر بلا کرد و برفت

هدهد ما دگر امروز نه بر جای خودست               باز گویی مگر آهنگ سبا کرد کرد و برفت (خواجوی کرمانی)

در ابیات شاعران علاوه بر نقش پیام‌رسان این پرنده، تیز‌بینی و یافتن آب‌های زیرزمینی در اعماق زمین نیز مورد توجه شاعران قرار گرفته است و شاعران متعددی از این موضوع، در شعرشان استفاده کرده‌اند.

آب بنمایم ز وهم خویشتن                    رازها دانم بسی زین بیش من (عطار).

بنگرم از اوج با چشم یقین                    من ببینم آب در قعر زمین (مولوی)

در کلیله و دمنه برای تیزبینی این پرنده، داستان جالبی وجود دارد. با این تفاوت که این پرنده، گنج در زیر زمین را می‌بیند نه آب‌های زیرزمینی. البته آب نیز نوعی گنج پر بها است.

اشاره به مشخصات ظاهری و خصوصیات هدهد در ادبیات ایران

در ابیات‌ برخی شاعران نیز به مشخصات ظاهری و فیزیکی این پرنده اشاره شده است، این اشارات به وفور در شعر شاعران دیده می‌شود.

تا چو هدهد تاج‌داری بایدت در خلق دل              طوطی آسا طوق آتش کم نخواهی یافتن (خاقانی).

تا به تاج هدهد و طاووس در کین عدوت              نیزه‌های پر ز دست و تیغ‌های آخته (انوری)

شانگکی ز آبنوس هدهد بر سر زده‌ست               بر دو بناگوش کبک غالیه تر زده‌ست (منوچهری دامغانی)

اشاره به خصوصیات و ویژگی‌های رفتاری هدهد 

بلبل و هدهد مرغند، بلی، لیکن              گل همی جوید یکی و یکی سرگین(ناصر خسرو) اشاره به  بد بو بودن این پرنده

سرای و قصر بزرگان طلب تو همچو ربوت            چو مار چند گزینی تو جای ویرانی(منجیک ترمزی) لانه‌گزینی آن

کاربرد هدهد در طب سنتی

گوشت این پرنده در طب سنتی قدیم، گرم و خشک عنوان شده است. گوشت این پرنده در این طب برای برخی بیماری‌ها از جمله شکم درد ، درد کلیه و مثانه مفید است و در پیشگیری از جذام نیز نافذ است. خوشبختانه در دین اسلام خوردن گوشت شانه به سر مکروه است. لذا شکار آن در ایران، برای خوردن به ندرت صورت می‌گیرد.

عکس‌های این پست را جنابان آقایان مهدی جلالپور ،سعید میرسعیدی، سعید حیدری سورشجانی، جعفر پناه پور و توحید جعفرقلیزاده عزیز ثبت نموده‌اند.