کاخ سردار اسعد بختیاری(قلعه جونقان) یکی از جاهای دیدنی استان چهارمحال و بختیاری به شمار می‌رود. قلعه جونقان یکی از معدود بناهای تاریخی استان چهارمحال و بختیاری است که گواهی بر گذشته درخشان این منطقه است. کاخ سردار اسعد بختیاری در جونقان که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده هم‌اکنون به موزه مشروطه چهارمحال و بختیاری تبدیل شده است. ما در این مطلب ابتدا در مورد تاریخچه قلعه تاریخی جونقان اطلاعاتی ارائه می‌کنیم. بیان تاریخچه بنا بدون پاسخ به سؤال سردار اسعد بختیاری کیست؟ ابهامات فراوانی دارد. لذا بخش بعدی را به معرفی این شخصیت مهم تاریخی اختصاص می‌دهیم. پس از آن به معرفی بخش‌های مختلف کاخ سردار اسعد بختیاری در جونقان و معماری آن می‌پردازیم. بخش‌های بعدی را به معرفی شهر جونقان، پاسخ به سؤال جونقان کجاست؟ و بیان اطلاعاتی در مورد قدمت جونقان اختصاص می‌دهیم.
در بخش پایانی وضعیت فعلی کاخ سردار اسعد با عنوان موزه مشروطه جونقان را توصیف کرده و مسیرهای دسترسی به آن را بیان می‌کنیم. عمارت یا خانه سردار اسعد بختیاری در مجموعه بانک ملی تهران قرار دارد. برای مشاهده مطلب آن اینجا را لمس(کلیک) نمایید.
تاریخچه کاخ سردار اسعد بختیاری در جونقان
آنچه باعث شهرت قلعه تاریخی جونقان شده است جریان مشروطه و آغاز قیام بختیاری‌ها از این قلعه است. قیامی که منجر به فتح تهران و اصفهان شد. این مکان در حقیقت خانه پدری “علیقلی خان سردار اسعد” معروف به “سردار اسعد بختیاری” بوده است. سردار اسعد با ساخت کاخی باشکوه به سبک معماری فرانسه این بنای ماندگار را به یادگار گذاشته است. او که از رؤسای ایل بختیاری در دوران قاجار بود این بنا را با الهام از کاخ‌های اروپایی قرن نوزدهم میلادی بنا نمود. این بنا در حقیقت اقامتگاه تابستانی سردار اسعد بختیاری بود که جلسات سیاسی اقتصادی بسیار مهمی در آن برگزار شده است. گفته می‌شود سردار اسعد بختیاری مراودات تجاری و سیاسی فراوانی با انگلیسی‌ها داشته و از این مکان برای برگزاری جلسات و مذاکرات خود استفاده می‌کرده است. به دلیل قرارگیری کاخ سردار اسعد بختیاری در یک گذرگاه مهم دسترسی به آن بسیار آسان بوده است.
در ضلع غربی قلعه جونقان مدرسه‌ای با نام اسعد نیز احداث شده بود که هنوز هم وجود دارد. سردار اسعد این مدرسه را به سبک مدارس پایتخت احداث کرد و سوادآموزی بختیاری‌ها را آغاز نمود. این قلعه شاهد حوادث و ماجراهای فراوانی در تاریخ ایران بوده است. نکات جالبی در مورد این بنا وجود دارد که کمتر کسی از آن باخبر است. به عنوان مثال علی اکبر دهخدا نوشتن لغت نامه معروف خود را در همین مکان آغاز کرده است. در طول جنگ جهانی اول افراد زیادی به عنوان پناهنده سیاسی در قلعه جونقان به سر می‌بردند. برای اولین بار در تمام منطقه اصفهان و چهارمحال و بختیاری این قلعه به موتور برق تجهیز شده است.
قلعه جونقان در منابع
در میان متون تاریخی در کتاب “از خراسان تا بختیاری” نویسنده آلمانی “هانری رنه دالمانی” خاطرات و تصاویر جالبی از این قلعه به ثبت رسیده است. البته آنچه در متون تاریخی توصیف شده مجموعه‌ای بسیار وسیع و زیبا بوده است که در حال حاضر تنها شاه‌نشین اصلی آن باقی مانده است. این بنا مجموعه‌ای باشکوه با سردر مجلل، استخر مرکزی، باغ‌های پیرامون، کتابخانه‌ای عظیم و تزئینات بی‌نظیری از آیینه‌کاری و نقاشی دیواری بوده است. به دلیل گذر زمان، عوامل طبیعی و استفاده نامناسب از بنا به عنوان پاسگاه ژاندارمری و کتابخانه عمومی بخش‌های مختلف بنا آسیب دیده است. “هانری رنه دالمانی” این مجموعه را یادآور داستان شهرزاد قصه‌گو توصیف کرده است. شاید مرور این بخش از کتاب “از خراسان تا بختیاری” در توصیف کاخ سردار اسعد بختیاری در جونقان خالی از لطف نباشد:
از خراسان تا بختیاری
“در میان راه‌های متعددی که به جونقون ختم می‌شوند گم شده‌ایم. ماه که از روشن کردن راه‌های پیچ در پیچ مسیر ما خسته شده مدّتی است افق را ترک کرده است. در نتیجه هنگامی به دهکده رسیده‌ایم که ظلمت شب همه جا را فرا گرفته است. باری ما را البته، نه بدون زحمت، به سوی یک قلعه‌ی واقعی راهنمایی کردند که اینک با ورود بدان با کمال ناباوری خود را در میان باغی از هر حیث آراسته و منظم می‌بینم که استخری زیبا در مرکز آن خودنمایی می‌کند. همه‌ی اطرافمان با نور چراغ نفتی که بر بالای دکلی نصب شده هم‌چون روز روشن است.
نور این چراغ به قدری زیاد است که مردم محلّی آن را چراغ برق تصور می‌کنند. بعد از بالا رفتن از پلکانی سنگی به قصری وارد شدیم که غرق در نور بود. در اینجا با پیچیدن به دست راست به تالاری قدم گذاشتیم که در آینه کاری دست کمی از تالار آینه‌ی کاخ سلطنتی نداشت. این تالار وسیع را دوازده چراغ نفتی روشن کرده بود که برخی را به سقف آویخته و تعدادی را در فواصل مساوی بر زمین و حتی روی قالی‌ها قرار داده بودند که در نظر خوشایند نبود. امّا در نظر ما که مدت‌ها در تاریکی محض راه پیموده بودیم این تناقض نور و ظلمت یادآور افسانه‌های هزار ویک شب بود.”
سردار اسعد بختیاری کیست؟
علیقلی خان سردار اسعد در سال 1236 شمسی در گرمسیر بختیاری زاده شد. او چهارمین پسر حسینقلی خان ایلخانی بود. پدر او با یکپارچه کردن طایفه‌های مختلف ایل بختیاری به مدت 30 سال فرماندار ایل بختیاری (ایلخان) بود. او در دوران نوجوانی و جوانی به یادگیری زبان فارسی، عربی و فرانسه پرداخت. در سال 1259 او به همراه پدر و برادرش به تهران نزد ناصرالدین شاه قاجار دعوت شدند. او و برادرش در این سفر به گارد سلطنتی پیوستند. او ماجراهای زیادی پشت سر گذاشت و حتی مدتی در زندان بود. پس از قتل ناصرالدین شاه قاجار او مدتی مأمور نظم تهران بود. سردار اسعد به مدت دو سال در شهرهای اروپایی اقامت کرد و نخستین جرقه‌های آزادی‌خواهی و فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی او در همین سفر پدید آمد. لقب سردار اسعد لقبی بود که مظفرالدین شاه به او اهدا کرد.
اولین اقدام سیاسی علیقلی خان سردار اسعد این بود که در زمان به توپ بستن مجلس شورای ملی به پشتیبانی از برادرش نجفقلی خان صمصام السلطنه و پسر عمویش ابراهیم خان ضرغام السلطنه برخاست. او پس از فتح اصفهان توسط سواران بختیاری به منطقه بختیاری بازگشت. در آنجا مسئولیت فرماندهی سواران بختیاری در فتح تهران را بر عهده گرفت. موفقیت سردار اسعد بختیاری در فتح تهران موجب احیای مشروطیت شد. پس از این دوران او مدتی به عنوان وزیر داخله و سپس به عنوان وزیر جنگ انتخاب شد. او مدتی نیز مسئولیت نیابت سلطنت را بر عهده داشت. در نهایت سردار اسعد بختیاری در سال 1296 شمسی در تهران درگذشت. سردار اسعد بختیاری در میان بختیاری‌ها ارج و قرب فراوانی دارد. زیرا او به نوعی محور اتحاد تمام طوایف در ایل بختیاری بود. آرامگاه سردار اسعد بختیاری در تخت فولاد اصفهان قرار دارد.
معماری کاخ سردار اسعد بختیاری در جونقان
سردر ورودی
بنای کاخ سردار اسعد بختیاری در جونقان به صورت شرقی غربی است. در جبهه شرقی محوطه کاخ، بنای سردر مرتفع و باشکوهی دیده می‌شود. بنای سردر به صورت دو طبقه احداث شده و دارای سقف هلالی می‌باشد. اتاق‌های نگهبانی و دیده‌بانی در طرفین بنای سردر احداث شده است. این بنا مشابه بنای اصلی کاخ از خشت با نمای آجر ساخته شده و دارای ازاره‌های سنگی با ارتفاع 60 سانتیمتر است.
شاه‌نشین
شاه‌نشین کاخ سردار اسعد بختیاری در جونقان در واقع طبقه دوم این بنا می‌باشد. ایوان‌هایی با ستون‌های سنگی فاخر در سه ضلع شمالی، جنوبی و شرقی دیده می‌شوند. محل اتصال این ایوان‌ها با آجرکاری زیبایی آراسته شده است. ستون‌های سنگی ایوان‌ها به صورت جفتی طراحی شده‌اند. در نتیجه در هریک از اضلاع جنوبی، شمالی و شرقی شش جفت ستون سنگی دیده می‌شود. سر ستون‌ها دارای طوماری با گل چند پر در میانه تزئین شده است. میله ستون‌ها صاف و صیقلی است. هریک از ستون‌ها بر روی پایه‌ای مکعب مستطیل شکل قرار دارد. این پایه دارای تزئیناتی شامل گل چند پر و نیلوفر می‌باشد. ضلع غربی بنا دیواری ساده و آجری است. آجرکاری به شکل‌های گل میخی، مستطیل، لوزی و مربع روی این دیوار اجرا شده است. سقف اتاق‌های ضلع غربی به صورت هندسی توفال کوبی شده است.
این بنا به صورتی طراحی شده که راهروی طویلی در وسط قرار گرفته و اتاق‌ها در طرفین راهرو قرار دارند. در نمای داخلی بنا از تزئینات چوبی نیز استفاده شده است. و در تزئینات درهای ورودی راهرو اصلی، هنر خاتم‌کاری و فلزکوبی گل و بوته به کار رفته است. در بخش‌هایی از این بنا دیوارها دارای ازاره چوبی در بخش پایینی است. قاب‌های چوبی که در این ازاره‌ها به کار رفته با نقوش گیاهی مزین شده است. خاتم‌کاری این قاب‌های چوبی بسیار باارزش بوده است.
طبقه زیرین قلعه جونقان
طبقه زیرین بنا یک متر پایین‌تر از سطح بنا احداث شده است. ظاهراً این بخش از ساختمان مختص خدمه بوده است. زیرپله‌های طبقه فوقانی برای ورود به طبقه زیرین طراحی شده‌اند. سقف تمام راهروها و اتاق‌ها در طبقه زیرین دارای طاق‌بندی به شیوه قمی پوش است. هریک از اتاق‌های طبقه زیرین دارای یک بخاری دیواری است که سربخاری دارای تزئینات گچبری ساده است. نمای بیرونی طبقه زیرین با قطعات سنگ نما و ازاره‌های سنگی ابزارکاری شده آراسته شده است. بر روی ازاره‌های سنگی، نقوش هندسی از قبیل لوزی و مستطیل دیده می‌شود. لچک، پیشانی، لبه ایوان و بدنه جرزهای بین پنجره‌ها نیز با نقوش اسلیمی گل و بوته آراسته شده است.
جونقان کجاست؟
شهر جونِقان شهری با جمعیت 14000 نفر در شهرستان فارسان استان چهارمحال و بختیاری است. جونقان دومین شهر مهم شهرستان فارسان و مرکز بخش جونقان است. این شهر در دامنه جنوبی قله جهانبین در میانه رشته کوه‌های زاگرس قرار دارد. در حال حاضر مردم این شهر از دو طایفه ترک‌ها و لرها هستند. غالب مردم جونقان به گویش لری بختیاری صحبت می‌کنند ولی برخی نیز به زبان ترکی صحبت می‌کنند. این منطقه دارای زمین‌های حاصلخیزی است و اغلب مردم این منطقه به کشاورزی و دامپروری مشغول بوده و مهمترین محصولات جونقان گندم و انگور است.
در مورد وجه تسمیه جونقان روایت‌های مختلفی وجود دارد. قول معتبر آن است که جونقان معرب “گینه کان” یا “گونه کان” است. گینه کان در زبان لری همان “گَوَن زار” است که در این منطقه به وفور دیده می‌شود. اما اگر این لغت از زبان پهلوی آمده باشد به معنای ناحیه بلند و برجسته است. برخی نیز گفته‌اند به دلیل زمین‌های حاصلخیز نام این منطقه “جای دهقان” بوده که به مرور زمان به “جانقان” و “جونقون” تبدیل شده است. عده دیگری نیز با اشاره به درگیری خونین دو ایل بختیاری و قشقایی ریشه این عبارت را “جوی خون” دانسته‌اند. زیرا “قان” در زبان ترکی به معنای “خون” است.
قدمت جونقان
تحقیقات باستان‌شناسی در این منطقه نشان می‌دهد قدمت جونقان حداقل به زمان ساسانیان باز می‌گردد. طاق‌های سنگی تنگ درکش ورکش یکی از آثار به جا مانده از دوران ساسانی در این دیار است. تنگه درکش ورکش در مسیر باستانی دزپارت قرار دارد که خود گواه دیگری بر موقعیت استراتژیک این شهر در گذشته است. گفته می‌شود اهالی کوهستان از زمان عیلامیان از مسیر باستانی دزپارت استفاده می‌کردند.
ضمن اینکه به دلیل وجود چشمه‌ساران متعدد، دشت‌های حاصلخیز و چراگاه‌های غنی در این منطقه بدیهی است از دیرباز زندگی در این منطقه جریان داشته است. بسیاری از حاکمان و پادشاهان آل بویه، سلجوقی و صفویه ارتفاعات این منطقه را به عنوان شکارگاه و تفرجگاه انتخاب می‌کردند. چندین گذرگاه و قرارگیری در مسیر اصلی جنوب به شمال دلیل دیگری بر آبادانی و موقعیت استراتژیک این دیار در گذشته است.
وضعیت فعلی کاخ سردار اسعد بختیاری در جونقان
قلعه تاریخی جونقان یا همان کاخ سردار اسعد بختیاری در جونقان توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت شده و به موزه تبدیل شده است. محوطه بیرونی بنا با ایجاد فضای سبز و آبنما آراسته شده و تندیسی از سردار اسعد در آن نصب شده است. دو دستگاه توپ قدیمی متعلق به دوره پهلوی نیز در محوطه بیرونی بنا قرار دارد. در این موزه آثار عتیقه ارزشمندی متعلق به ایل بختیاری به نمایش گذاشته شده است. بخش دیگری از موزه نیز به آثار هنری و معرفی بزرگان جونقان و مفاخر استان چهارمحال و بختیاری و شهدای استان اختصاص دارد.
قلعه جونقان کجاست؟
برای دسترسی به کاخ سردار اسعد بختیاری در جونقان باید ابتدا به شهرکرد بروید. از شهرکرد وارد جاده اردل شوید تا پس از 42 کیلومتر به جونقان برسید. قلعه جونقان در جنوب شهر و در خیابان ارشاد اسلامی در مجاورت شهرداری جونقان قرار دارد. این بنای تاریخی با عنوان موزه مشروطه چهارمحال و بختیاری و یا موزه صنایع دستی و هنرهای سنتی نیز شناخته می‌شود.
آدرس موزه مشروطه جونقان: استان چهارمحال و بختیاری، شهرستان فارسان، بخش مرکزی، شهر جونقان
فاصله شهرکرد تا شهرهای بزرگ کشور عبارت است از:
- فاصله شهرکرد تا تهران: 525 کیلومتر
- و فاصله شهرکرد تا اصفهان: 104 کیلومتر
- و فاصله شهرکرد تا تبریز: 1006 کیلومتر
- فاصله شهرکرد تا شیراز: 439 کیلومتر
- فاصله شهرکرد تا بوشهر: 553 کیلومتر
دیدنی های استان چهارمحال بختیاری
از دیگر جاهای دیدنی های استان چهارمحال بختیاری می‌توان از نام برد.
آب و هوای جونقان
برای بازدید از جاهای دیدنی استان اطلاع از وضع آب و هوا لازم است. بدین منظور در بخش زیر پیشبینی وضع آب و هوای جونقان را در پنج روز آینده مشاهده می‌نمایید.
لوکیشن کاخ سردار اسعد بختیاری
در بخش بالا به آدرس قلعه جونقان پرداختیم. با این حال برای سهولت بیشتر لوکیشن دقیق کاخ سردار اسعد بختیاری در جونقان ملاحظه می‌کنید.
امتیاز شما به این صفحه:
کاخ سردار اسعد بختیاری(قلعه جونقان)
کاخ سردار اسعد بختیاری(قلعه جونقان) از جاهای دیدنی استان چهارمحال و بختیاری است. در مطلب بالا به معرفی، تاریخچه و آدرس کاخ سردار اسعد بختیاری در جونقان پرداختیم.