گربه وحشی یکی از اعضای خانواده Felidae است. اجداد گربه‌هاي اهلی همان گربه‌هاي وحشی هستند. در اين محتوا سعي شده است تا به معرفي انواع گربه وحشی، مشخصات فيزيكي اين نوع گربه، زیستگاه و پراکندگی گربه وحشی در ايران و جهان، تغذيه و توليد مثل، رفتار و عادات اين گربه ايراني، شکارچیان گربه وحشی، اين گربه در مناطق حفاظت شده و پارك‌هاي ملي ايران، تهديدات گربه وحشی و نام‌هاي آن در ساير نقاط ايران پرداخته شود. جثه گربه وحشي بزرگتر از گربه اهلی است. در واقع حدود پانزده میلیون سال پیش آنها داراي جد مشترک داشتند. گونه‌های گربه وحشی از نظر الگوی خز، دم و اندازه بدن متفاوت هستند.
ده گربه وحشی ایران شامل شير ايراني، ببر مازندران و یا ببر هیرکانی، يوز پلنگ، پلنگ ايراني، گربه وحشي، كاراكال يا سياه گوش، وشق يا لینکس، گربه جنگلی، گربه پالاس و گربه شنی در ايران هستند. شور‌بختانه از مجموعه گربه‌سانان ايراني، شير ايراني و ببر هیرکانی منقرض شده است و بقيه نيز در معرض تهديد به انقراض هستند. بزرگترين و كوچكترين گربه سانان ايران در حال حاضر پلنگ ايراني و گربه‌ي شني است. پلنگ ايراني در حال حاضر وحشی‌ترین گربه‌سان ايران است كه در شكار قوچ و پستانداران بزرگ بي‌همتا است. گربه وحشي جنگلی به گربه وحشي شبهات دارد اما از آن بزرگتر است. گربه پالاس و گربه شني كاملا از نظر مشخصات ظاهري با گربه وحشي متمايز مي‌شوند.
عکس‌های این مطلب را جناب آقای حسن مقیمی و جناب آقای محمدرضا حلوانی ثبت نموده‌اند.
انواع گربه وحشی
گربه وحشی به گونه‌ها و زیرگونه‌هاي گربه وحشی اروپا، قفقازي، آفریقایی و گربه وحشی آسیایی تقسيم‌بندي شده‌اند. تاكنون بيشتر نمونه‌های یافت شده در ایران به زیر گونه آسیایی نزديك هستند اما براي مشخص شدن جايگاه رده‌بندي گربه‌هاي وحشي ايران، انجام مطالعات موروفولوژيكي و ژنتيكي ضروري و لازم است تا به وسيله مطالعات ژنتيكي نحوه‌ي پراکندگی و توزيع زیرگونه‌هاي گربه‌هاي وحشي ايران تعيين شود.
مشخصات فيزيكي گربه وحشی
گربه وحشی گوش‌های نوک تیز دارد که طول آنها متوسط و در قاعده پهن مي‌شوند. سبیل‌های آنها به رنگ سفید است، طول آنها بر روی پوزه به 5 الي 8 سانتی‌متر (2.3 الي 3 اینچ) می‌رسد. چشم‌هاي اين گربهها بزرگ، با مردمک‌های عمودی و عنبيه زرد مایل به سبز است. دم اين گربهها داراي موهاي زياد و نسبتا بلند است. درواقع دم آنها در انتها کوتاه‌تر شده است، به طوری که نوک دم آنها در انتها پهن به نظر می‌رسد. دم گربه وحشي مشخصه‌ي بارز براي شناسايي آنها با گربه‌هاي اهلي است.
طول بدن اين گربه 50 تا 80 سانتي‌متر و طول دم آنها 25 تا 35 سانتي‌متراست. ارتفاع بدن گربه‌هاي وحشي 30 تا 40 سانتي‌متراست. وزن اين حيوانات در حدود 3 تا 6 کیلوگرم است. اين گربهها دست و پاهاي بلند و باریک دارند. رنگ بدن و خز آنها متغیر است كه شامل رنگ قهوه‌اي تا خاکستري و داراي خال‌های مشخص در روي بدن‌شان هستند.
زیستگاه و پراکندگی گربه وحشی در ايران و جهان
جنگل‌های برگریز زیستگاه مورد علاقه‌ي گربه‌هاي وحشی است. زيستگاه‌هاي باز اين گربهها را عصبی می‌کند زیرا آنها نمی‌توانند بلافاصله پنهان شوند. اين گربهها هرگز بیش از صد متر از جنگل فاصله نمی‌گیرند، مگر اينكه منطقه داراي علف یا بوته‌زار باشد. ولي لبه و كناره‌هاي جنگل زیستگاه مناسبی برای گربه‌های وحشی است. در این مناطق جمعیت موش‌ها معمولاً در مقایسه با قسمت داخلي جنگل بیشتر است. در صورت خطر، آنها راهی برای عقب‌نشینی به داخل جنگل را دارند.
با اين وجود اين گربهها با محيط‌هاي گوناگون مي‌تواند سازگاري كنند از جمله اين زیستگاه‌ها مي‌توان به جنگل، بیابانی، تپه ماهوري، کوهستان، مناطق استپي و حتی مناطق مسكوني نزديك انسان‌ها را ذكر كرد.
این گونه از گربه‌های وحشی در سه قاره آفريقا، اروپا و آسيا پراكنش جهاني دارد. اين گربه‌ي ايران به دليل قدرت سازگاري بالا در كل ايران به جز دشت‌های ساحلی خزر و جنگل‌های واقع در شیب‌های شمالی رشته کوه‌های البرز يافت مي‌شود.
تغذيه گربه وحشی
غذاي گربه وحشی در درجه اول پستانداران کوچک مانند خرگوش و جوندگان مثل موش و خزندگان مثل مارمولک هستند. همچنین اين گربهها از پرندگان آبزی، کبوترها، قورباغه و حشرات نيز تغذيه مي‌كنند. در مناطق نزديك به روستاهاي ايران از حیوانات اهلی مثل مرغ، خروس و خيلي نادر به بره‌ها و بزغاله‌ها حمله مي‌كنند و آنها را نیز شکار می‌کنند. اين گربه در طبیعت، روزانه حداکثر 600 گرم غذا مي‌خورند.
توليد مثل گربه وحشی
جفت‌گیری معمولا در زمستان رخ مي‌دهد. مدت زمان بارداري 58 تا 62 روز است. معمولا 2 تا 4 بچه به دنیا می‌آيد. بچه گربهها 80 تا 120 گرم وزن دارند. بچه گربهها موقع به دنيا آمدن داراي چشم‌هاي بسته هستند. معمولا 9 تا 11 روز طول مي‌كشد تا چشم‌هاي آنها باز شود. بچه گربه‌هاي جوان، در 5 تا 10 ماهگی از مادر مستقل مي‌شوند و در 9 تا 12 ماهگی در پاييز بالغ می‌شوند. طول عمر اين گربهها در طبیعت يازده سال است اما در اسارت تا پانزده سال زندگي مي‌كنند.
رفتار و عادات گربه وحشی
این گ.نه از حیات وحش عمدتاً زندگي شبانه و منزوی دارد، اما در فصل تولید مثل روزگرد هستند. گربه‌های وحشی معمولاً روز را در یک درخت توخالی، یک شکاف سنگ یا در انبوهی از درختان سپری می‌کنند. اندازه قلمرو با توجه به زمین، در دسترس بودن غذا، کیفیت زیستگاه و ساختار سنی جمعیت متفاوت است. قلمرو جنس نر و ماده اين گربهها با هم تداخل دارند، اما از ورود گربه‌های دیگر به این مناطق جلوگیری می‌شود.
علامت‌گذاری قلمرو از طريق ادرار بر روی درختان، پوشش گیاهی، سنگ‌ها و باقی ماندن آثار بو از طریق غدد از طريق پنجه‌های آنها است. همچنین آنها با خراش درختان آثار بصری بر جای می‌گذارند.
شکارچیان گربه وحشی
گربه‌های وحشی به دلیل زندگی در مناطقی با صخره‌ها و درختان بلند شکارچیان طبیعی کمی دارند. از شکارچیان آنها مي‌توان به سگ‌هاي وحشي، شغال، گرگ، گرگ خاكستري و روباه قرمز اشاره كرد. از شکارچیان پرندگان شکاری مي‌توان به عقاب و شاهین اشاره نمود. به خصوص بچه گربه وحشي توسط اين پرندگان شكار مي‌شود.
گربه وحشی در مناطق حفاظت شده و پارك‌هاي ملي ايران
این گونه از حیوانات ایران در پارك‌هاي ملی بختگان، خجیر، ساریگل، سرخه حصار، لار، قطرویه، تنگ صیاد، پابند و سالوك زيستگاه دارد. همچنين در مناطق حفاظت شده باشگل و جزيره اشك واقع در پارك ملي درياچه اروميه و اشترانکوه مشاهده شده است.
تهديدات گربه وحشی
این گونه از گربه سانان در ليست اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست (IUCN) به عنوان کمترین نگرانی در فهرست قرمز طبقه بندی شده است. با اين وجود در برخی از کشورهای توزيع گربه وحشی با هیبریداسیون با گربه خانگی و انتقال بیماری‌ها به آنها تهدید می‌شوند. تهدیدهای ديگر شامل زير ساخت‌ها از جمله ساخت جاده‌ها و برخورد گربه‌هاي وحشی با وسایل نقلیه است.
در ايران تخريب زیستگاه‌ها براي گسترش صنايع كشاورزي و دامداري به خصوص تعارضات این گربهها با مرغداری‌ها، گير افتادن اين حيوانات بومي ايران در تله‌های هوبره‌گیری غیرقانونی و قاچاق و تصادفات با وسيله نقليه در جاده‌ها عامل كاهش اين گربه‌هاي زيباي ايران است.
نام‌هاي گربه وحشي در نقاط مختلف ايران
اين گربه در زبان آذری به نام چول پیشکی، در کردی پیشک، در مازندرانی بامشی و بلوچی گربک نام دارد.
منابع
1- مقاله مدلسازی زیستگاه و تعیین عوامل موثر بر توزیع گربه وحشی Felis silvestris در استان اصفهان، سیده مرضیه موسوی، حسین اکبری
امتیاز شما به این صفحه:
گربه وحشی
گربه وحشی یک از گربه سانان حیات وحش ایران است. در مقاله بالا به مشخصات فیزیکی، رفتار، تولید مثل، زیستگاه، تهدیدات و انواع گربه های وحشی ایران پرداختیم.