گوردخمه هاي هرسين يكي از اسرارآميزترين و پرابهام‌ترين ديدني هاي استان كرمانشاه است كه به شكلي جالب رد دل كوه كنده شده اند. گوردخمه هرسین نیز با نام گور در مورد تاريخ و سازنده اين گوردخمه‌هاي سه‌گانه داستان‌ها و روايات بسياري وجود دارد و همين امر سبب جذاب شدن آن براي گردشگران و تاريخ دوستان شده است. در ادامه متن به معرفي گوردخمه‌ها از مقابر و گورستان های ایران، گوردخمه یعنی چه؟، دسته‌بندی گوردخمه‌های مادی، چرا از گوردخمه هرسین بازدید کنیم؟، تاریخچه‌ی گوردخمه‌های هرسین، معماری گوردخمه‌های هرسین، چه بر سر اجساد داخل گوردخمه‌های هرسین می‌آمد؟، تزیینات و زیبایی‌های گوردخمه هرسین، بخش‌های مختلف گوردخمه‌های هرسین، آدرس و دسترسی به گوردخمه های هرسین، اطلاعات ضروری برای بازدید، آب و هواي هرسين و لوكيشن دقيق گوردخمه‌هاي هرسين بيشتر پرداخته ايم. با ما همراه باشيد.
منطقه هرسین دارای فرهنگ و تاریخ غنی است. از این منطقه گلیم هرسین را نیز با تاریخچه و زیبایی خاصش شهرت دارد.
گوردخمه های هرسین کجاست؟
در داخل گوردخمه هرسین یا گوردخمه‌های اسحاق‌وند در کرمانشاه چه خبر است؟ راز ساختن گورها بر دامنه و تراشیدن دل کوهها چه بوده است؟ می‌خواهیم سفری داشته باشیم به شهر زیبای هرسین و به داخل گوردخمه‌های هرسین برویم که آن را با نام سکاوند نیز می‌شناسند. در فاصله بیست و پنج کیلومتری از شهر هرسین در استان کرمانشاه، سه گوردخمه‌ی بسیار دیدنی بر سینه کوه تراشیده شده است. از آنجایی که این گوردخمه‌ها نزدیک به روستایی به نام اسحاق‌وند می‌باشند، به همین نام نیز معروف شده‌اند.
تاريخ گوردخمه هرسین به زمان تمدن مادها برمی‌گردد. در مورد تاريخ اين اثار داستان و نظريات گوناگوني مطرح است. اين بدين معناست كه با یک محوطه با قدمتی بیش از 2000 سال سروکار داریم و در حقيقت مكاني بسيار ارزشمند است. گوردخمه یک روش برای تدفین افراد مهم و پیکره صاحبان قدرت و گاها مردم عادی بوده است. هم اکنون نیز در جاهای دنیا تدفین به شیوه‌های مختلف انجام می‌شود که هر کدام نشات گرفته از باورها و اعتقادات دینی ملت‌های مختلف است. در زمان‌های گذشته نیز به همین صورت بوده است.
استودان و گوردخمه، سرگذشت جسد مردگان در گذشته
نمونه اين قبرها و يا اماكن را دراستان‌هاي تاريخي ايران همچون يزد نيز مي‌توان ديد. به عنوان مثال مي‌توان به دخمه‌هاي زرتشتيان يزد اشاره كرد. در استان فارس نيز نمونه اي از اين دخمه ها را مي‌توان در آثار بجاي مانده از سلسله هخامنشيان در دل كوه ديد.
آیا در مورد استودان‌ها اطلاعاتی دارید؟ استودان‌ها نیز بخش دیگر گوردخمه‌ها در دوره مادها بوده است. در نهایت این استخوان‌های مردگان بود که داخل آن باقی می‌ماند. معماری صخره‌ای در این گوردخمه‌ها به کار رفته است. نکته مهم در مورد معماری صخره‌ای این است که از خود صخره‌ها و بافت آنها برای ایجاد فضاهای داخلی استفاده می‌کردند. در واقع به معنای آوردن سنگ از صخره‌ها و ساخت و ساز با سنگ نبوده است. بلکه معماری در داخل صخره‌ها شکل گرفته است. اینگونه معماری را در دوره مادها و پارس‌ها داشته‌ایم. در کل گوردخمه‌ها را به دسته گوردخمه‌های دوران ماد، دوران هخامنشی و پس از هخامنشی تقسیم‌بندی می‌کنند. که گوردخمه هرسین در دسته اول قرار می‌گیرد. گوردخمه‌های بدون ستون و با نمایی که از سادگی درآمده است. جالب اینکه، خود گوردخمه‌های مادی نیز به سه دسته تقسیم بندی می‌شوند.
گوردخمه یعنی چه؟
قبل از همه چیز بهتر است که اطلاعات مهم و جامع در مورد گوردخمه‌ها و دلیل به کار بردن آن در گذشته‌های دور را داشته باشیم. باور مردم و تمدن مادها و پارس‌ها بدین صورت بود که خاك عنصري پاك و مقدس است و جسد انسان مایه ناپاکی و آلودگی محیط می‌شود. در آن زمان بدترین کار، آلوده کردن چهار عنصر خاک، آب، هوا و آتش بود. برای همین در پی راهی برای کمترین آلودگی کردن به محیط بودند. در مرحله اول از خاک کردن مردگان صرف نظر می‌کردند. سوزاندن اجساد نیز به منزله وارد کردن تمام آلودگی به هوا بود.
برای همین از تدابیری مانند گوردخمه های هرسین و استودان‌ها بهره می‌بردند. استودان‌ها در واقع برج‌های بلندی بودند که مردگان را در داخل آن قرار می‌دادند. این کار را نساکش‌ها انجام می‌دادند. در واقع آنها ماموریت گذاشتن اجساد در داخل استخوان‌دان یا استودان را داشتند و از نظر اجتماعی نیز افرادی بودند که حق ورود به داخل آبادی‌ها را نداشتند و تنها برای این کار مامور شده بودند.
تفسیر گور دخمه هرسین
گوردخمه هرسین نیز نوعی از مقابر دوره‌های ماد و بعدها هخامنشی هستند که در دل کوهها ساخته مي‌شدند. جسد را در داخل سوراخ‌هایی که ایجاد کردند قرار می‌دادند و سپس دسترسی به داخل آن را از میان می‌بردند. دخمه‌هایی که برای قرار دادن اجساد ساخته می‌شد را در بیرون از آبادی‌ها و محل زندگی می‌ساختند. جالب است بدانید که اجساد را با یک سنگ محکم می‌بستند که لاشخورها نتوانند اجساد را ببرند و استخوان‌های مردگان باقی بماند. تنها این نیست. درگذشته انواع تدفین را داشته‌ایم.
سکاها در شمال ایران، اجساد مردگان خود را در میان بیابان رها می‌کردند که این کار توسط کوروش باطل و از میان رفت. در دوره‌های بعد مانند دوره هخامنشیان، مرده‌ها بر روی شبکه‌ای فلزی و سنگی می‌گذاشتند و در کریاس خانه قرار می‌دادند. البته این را همیشه به یاد داشته باشید که اختلاف‌نظرها بر روی کاربرد گوردخمه های هرسین همیشه وجود دارد. و ما کامل‌ترین مرجع اطلاعات این نوع گورها را به شما ارائه می‌دهیم.
دسته‌بندی گوردخمه‌های مادی
در کل گوردخمه‌های مادی دارای تزئینات در بیرون جداره‌ها هستند و تفاوت آنها با گوردخمه‌های اورارتویی نیز همین است.
- دسته اول در نمای ورودی خود دارای ستون‌های آزاد هستند. از جمله این گوردخمه‌ها می‌توان به گوردخمه‌های فخری‌گاه در مهاباد اشاره کرد.
- دسته دوم در نمای خود نیم‌ستون‌هایی به صورت چسبیده به دیوارها دارند که مانند دسته قبل ستون‌ها آزاد نیستند. مانند آنچه در گوردخمه آخور رستم در تخت جمشید می‌بینیم.
- دسته سوم نمای ساده‌ای دارند که خبری از ستون و نیم‌ستون در آنها نیست. مانند گوردخمه هرسین در کرمانشاه
گفته می‌شود که استودان‌ها و گوردخمه‌ها برای سوزاندن اجساد بوده است اما مادها به دنبال آلوده نکردن چهار عنصر مقدس بوده‌اند برای همین نمی‌توان به این حرف استناد کرد. در کنار اینها بر طبق لوح‌ها و نگاره‌هایی که از دوره‌های بعد برجای مانده است، می‌توان رد گوردخمه‌ها مانند گوردخمه های هرسین را سیستم تمدن مردم آن زمان دید.
چرا از گوردخمه‌های هرسین بازدید کنیم؟
آیا می‌دانستید که گوردخمه‌های هرسین یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌های معماری صخره‌ای در داخل کشور است که امروزه می‌توان به راحتی از آن بازدید کرد؟ اگر به معماری تاریخی و اسرار پشت پرده انسان‌های زمان‌های بسیار دور علاقه دارید، باید حتما سری به گوردخمه‌های اسحاق‌وند یا سکاوند در کرمانشاه بزنید. در اینجا راز تدفین مردگان در بالای کوهها و تراشیدن سینه کوهها برای قرار دادن اجسا برملا می‌شود. مردمی که نمی‌خواستند مردگان خود را دور بیندازند و از طرفی عقیده داشتند که انداختن آنها داخل آب، خاک یا سوزاندن آنها، عناصر مقدس را آلوده می‌کند.
دلایل بازدید از گور دخمه اسحاق وند
برای بازدید از گوردخمه‌های هرسین چند دلیل دارید:
- اینجا یکی از جاذبه‌های باستانی و بسیار پربازدید استان کرمانشاه است که سالانه هزاران نفر از داخل و خارج کشور از آن بازدید می‌کنند.
- اگر دانشجو یا دانش‌آموخته رشته‌های هنری از جمله معماری، باستان‌شناسی، تاریخ و … هستید و تا به حال از گوردخمه های هرسین دیدن نکرده‌اید، باید هرچه زودتر پلن رفتن به اینجا را پایه‌ریزی کنید. س
- نقش تراشیده‌ای از یک انسان ناشناس بر روی جداره یکی از این گوردخمه‌ها وجود دارد که حتما باید جزئیات بیشتر این نقش را از نزدیک مورد بررسی قرار دهید.
- استان کرمانشاه جاذبه‌های باستانی زیادی دارد که می‌توانید در یک سفر به این استان حسابی تاریخ‌گردی داشته باشید. در کنار گوردخمه‌های هرسین می‌توان از معبد آناهیتا در کنگاور و طاق بستان نام برد.
- زیباترین و کامل‌ترین نمونه از معماری گوردخمه‌های مادی، همین گوردخمه هرسین است.
- آیا می‌دانستید که مردم عادی به اینجا “فرهاد تاش” می‌گویند. قطعا محلی‌ها داستان‌های جالبی از اینجا برای تعریف کردن دارند که اگر خوش‌شانس باشید این داستان‌ها را از زبان خودشان خواهید شنید.
- اینجا تنها گوردخمه واقع در استان کرمانشاه نیست. از دیگر گوردخمه‌های این استان می‌توان به گوردخمه سرخ ده، گوردخمه صحنه یا کیکاوس، گوردخمه هم‌در و گوردخمه برناج نام برد.
تاریخچه‌ی گوردخمه‌های هرسین
هنوز هم بر روی تاریخچه‌ی دقیق گوردخمه‌های هرسین بحث و گفتگو وجود دارد. اما بحثی که هست میان مادی بودن یا پارسی بودن آنهاست. عده‌ای آنها را مقابر تمدن مادها و عده‌ی دیگر از جمله ارنست امیل هرتسفلد آنها را متعلق به هخامنشیان و زمان داریوش یکم می‌داند. بر طبق یافته‌ها و تحقیقات این باستان‌شناس در میان سه گوردخمه‌ی هرسین، آنکه در وسط قرار دارد متعلق به گئوماتای مغ است. گئومات همان مغي بود كه خود را جاي برديا معرفي كرد و به بردياي دروغين شهرت داشت.
او ادامه می‌دهد که نام سکاوند بر روی این گوردخمه‌ها گذاشته شده است. چون زمانی که گئوماتای مغ توسط داریوش یکم به قتل می‌رسد تمام ماجرا در قطعه‌ای به نام سکوند که در نزدیکی اینجا بوده است، اتفاق می‌افتد. برای همین او را در این گوردخمه‌های هرسی دفن کرده و نام سکوند را بر آن گذاشته‌اند. این هم یکی از فرضیه‌های قوی در این زمینه است.
پس در حالت کلی گوردخمه های هرسین یا متعلق به تمدن مادها بوده‌اند که نوع تدفین آنها در آن زمان کلا دخمه‌ها و استودان‌ها بوده است یا متعلق به دوران هخامنشیان بوده است. حتی عده‌ای این گوردخمه‌ها را متعلق به دوران سلوکیان می‌دانند. اما کماکان قوی‌ترن حدس این است که آنها را در دوران مادها ساخته باشند. گوردخمه هرسین محل دفن تعدادی افراد بوده است که همراه با انها اشیا و هدایایی نیز دفن می‌شده است. اما زمان بسیار طولانی گذشته است و تمام آنچه در اینجا بوده است به سرقت رفته است و بطور یقین نمی‌توان گفت چه چیزهایی با آنها دفن می‌کرده‌اند.
معماری گوردخمه‌های هرسین
معماری گوردخمه‌های هرسین معماری مقابر در زمان تمدن مادها است. داخل گوردخمه‌های هرسین بدین صورت است که اتاقکی مستطیل شکل را ساخته‌اند. و در داخل آن طاقچه‌ها و سکوهایی وجود دارد که گویا برای نشستن و یا محل قرار دادن هدایایی بوده است که برای فرد متوفی می‌آوردند. تمام اینها حدسیاتی است که ما از انسان‌های آن زمان داریم، وگرنه مگر اینکه فردی از آن زمان بیاید و دقیق برایمان بگوید در داخل گوردخمه‌های هرسین چه خبر بوده است. معماری این نوع خاکسپاری‌ها به اورارتوها برمی‌گردد که پیش از آریایی‌ها در ایران ساکن بوده‌اند. این قوم را نیاکان ارمنی‌ها و گرجی‌ها می‌دانند. مناطق تحت سیطره آنها از بلندی‌های ارمنستان، دریاچه وان در ترکیه و بخش‌هایی از ایران را شامل می‌شده است. برای همین در این محدوده جغرافیایی، تعدادی گوردخمه از زمان آنان برجای مانده است. پس وجود گوردخمه‌ها تنها محدود به داخل ایران نیست.
قطع به یقین معماری گورخمه‌های هرسین معماری صخره‌ای است. معماری‌ای که از دل کوهها و صخره‌ها برای ایجاد فضاها استفاده می‌کردند. برای ساخت دخمه‌ها، در اطراف آبادی و محل زندگی خود به دنبال بلندی می‌گشتند. باید جایی پیدا می‌کردند که نه زیاد به داخل روستا نزدیک باشد و نه خیلی دور. حالتی حفره مانند و گود مانند در داخل بلندی ایجاد می‌کردند. شاید پیش خود سوال کنید آن همه جسد چگونه در داخل یک حفره جا می‌شده است؟ در ساخت و ساز گوردخمه‌ها به این مساله نیز فکر کرده بودند. اگر به ظاهر گوردخمه‌ها نگاه کنید، اکثر آنها فرمی استوانه‌ای شکل دارند. شاید هدف آنها از انتخاب این فرم جدا کردن ظاهر و نمود این ساختمان‌ها از دیگر کاربری‌ها از جمله خانه و نیایشگاه‌هایشان بوده است.
چه بر سر اجساد داخل گوردخمه هرسین می‌آمد؟
از نام گوردخمه می‌توان استنباط کرد که از دخمه‌هایی بعنوان گور و قبر استفاده می‌شده است. حال باید به معنای دخمه بپردازیم. امروزه نیز از این کلمه استفاده‌های متنوعی می‌شود. هرچند به ادبیات کهن ما تعلق دارد. یکی از معانی که برای دخمه ذکر شده است، داغ می‌باشد. با توجه به همین معنا، عده‌ای فرضیه ساخته‌اند که اجساد داخل گوردخمه هرسین را می‌سوزاندند. در حالیکه این مساله نمی‌تواند حقیقت داشته باشد. معنی دیگری که برای دخمه آورده می‌شود، دور انداختن و دورافتاده است که با استفاده‌ای که از گوردخمه‌ها می‌شده است و با روشی که این فضا را ایجاد می‌کرده‌اند کاملا همخوانی دارد.
اجسادی که به داخل گوردخمه هرسین فرستاده می‌شد را با سنگ‌ها و فریم‌های خاصی قرار می‌دادند، حیوانات و پرندگان گوشت اجساد را می‌خوردند و متلاشی می‌کردند. آنچه برجای می‌ماند، استخوان‌های تکه تکه شده بود که به مرور تحلیل می‌رفت. به این قسمت از گورخمه‌ها، استودان گفته می‌شد. استودان از ترکیب دو کلمه‌ی استو به معنی استخوان و دان به معنی محل و جایگاه می‌باشد. در کل یعنی جایی که استخوان‌ها هستند. استودان‌ها را داخل گوردخمه‌ها ایجاد می‌کردند، بعد از اینکه استخوان‌ها داخل آنها را پر می‌کردند بر روی آنها آهک و گوگرد می‌ریختند تا به طور کامل نابود شوند.
تزیینات و زیبایی‌های گوردخمه اسحاق وند هرسین
گوردخمه‌های هرسین ترکیبی از سه گوردخمه در اندازه‌های مختلف است. نمای این گوردخمه‌ها در نوع بسیار دیدنی و مرموز است. اگر از گوردخمه های هرسین دیدن کرده باشید متوجه شده‌اید که بر روی یکی از این گوردخمه‌ها تصویر یک مرد تمام قد به صورت نیم رخ حکاکی شده است. در کل گوردخمه هرسین تزئینات زیادی ندارند و این دسته از گوردخمه‌ها در ساده‌ترین حالت خود قرار دارند. اما نقش یک مرد با لباس چین‌دار که دستان خود را به حالت دعا بلند کرده است و در روبه‌روی او یک مشعل و آتشدان قرار دارد نیز دیده می‌شود. در پشت آتشدان نیز یک مرد کوچک دیگر قرار دارد که انگار چیزی در دست دارد و او هم دستان خود را به نشانه دعا و نیایش بلند کرده است. دیدن این تزئینات از نزدیک به راستی تجربه‌ای ارزشمند است.
فکرش را بکنید که مردم در هزاران سال قبل، پیش خود چه فکر می‌کردند که چنین نقش‌ها و تزئیناتی را بر روی نمای گوردخمه‌های هرسین به تصویر کشانده‌اند؟ همانطور که گفته شد، گوردخمه‌های هرسین سه عدد هستند. اولین گوردخمه از سمت راست در ارتفاع بالاتری قرار دارد و حدود 2.1 متر عرض آن است.
گوردخمه سمت چپ 1.63 متر عرض و گوردخمه‌ی وسطی که بالای آن نقش دو مرد حجاری شده است، 2.1 متر عرض دارد. عمق این گوردخمه به 2.1 متر می‌رسد. یعنی ابعاد در حد یک اتاق کوچک بوده است که بتوان داخل آن رفت. در اطراف هر کدام از گوردخمه‌های هرسین، قاب‌های ساده‌ای کار شده است. قد مرد تراشیده شده بر روی گوردخمه میانی 1.87 متر است. هویت این فرد معلوم نیست. ابعاد مشعل روبه‌رو او 83 سانتی متر است که بر روی یک آتشدان به ارتفاع 94 سانتی متر قرار دارد. مردی که پشت مشعل ایستاده است نیز 80 سانتی متر قد دارد.
بخش‌های مختلف گوردخمه‌های هرسین
گوردخمه‌های هرسین مانند هر گوردخمه‌ی دیگری دارای چند بخش از جمله اتاقک تدفین، مدخل ورودی، طاقچه‌ها می‌باشد. پله از بخش‌های مهم گوردخمه‌ها به حساب می‌آید. شما این پله‌ها را به آسانی پیدا نمی‌کنید. این پله‌ها جزوی از معماری صخره‌ای هستند که در بسیاری از گوردخمه‌ها برای رسیدن به اتاقک‌ها مسیرهایی با پله ایجاد می‌کرده‌اند. بخش مهم دیگر گوردخمه هرسین طاقچه‌های داخل اتاقک تدفین است. اندازه‌ی این طاقچه‌ها متفاوت است و گویی برای قرار دادن هدایا و نذورات به کار می‌رفته است. اگر در داخل اتاقک گوردخمه‌ها طاقچه‌ای را دیدید که بر روی آن ظرفی ساخته شده بود و یا وجود داشت، بدانید که از آن برای برگزاری مراسم آیینی و تدفین استفاده می‌شده است. قبرها قطعا بخش دیگر گوردخمه های هرسین هستند. گفته می‌شود که گاها داخل یک گوردخمه چند نفر تدفین می‌شده‌اند.
ستون بخش دیگر برخی از گوردخمه‌هاست که بر روی نمای آنها از بیرون و یا داخل دیده می‌شود که کاملا جنبه تزیینی دارند. اما در گوردخمه‌های هرسین، ستون دیده نمی‌شود. نقش برجسته‌ها یا کتیبه‌ها نیز بخش دیگر گوردخمه‌های باستانی هستند. که در نمونه‌های هرسین نیز یک نقش برجسته واضح و پر مفهوم کار شده است. شما در بازدیدهای میدانی خود از این گوردخمه‌ها می‌توانید تمام بخش‌های مختلف آن را از نزدیک چک کنید.
آدرس و دسترسی به گوردخمه‌های هرسین
اگر می‌خواهید به بازدید از گوردخمه‌های هرسین بروید، خود را به استان زیبای کرمانشاه، شهر هرسین و فاصله 25 کیلومتری از جنوب غربی این شهر، روستای ده نو برسانید. گوردخمه‌های اسحاق‌وند در شمال شرق این روستا واقع شده‌اند. برای رفتن به اینجا، جاده‌ی کرمانشاه به هرسین را 5 کیلومتر برانید. به پل چهر که رسیدید وارد فرعی پیش رویتان شوید. در ادامه مسیر خود از تعدادی روستا عبور خواهید کرد از جمله روستای عزیزآباد، روستای گرمیانک، روستای شمس‌آباد، سرخ‌ده و روستای پاسار. حواستان باشد روستای ده‌نو را که رد کردید، بعد از حدود 1.5 کیلومتر به یک جاده خاکی خواهید رسید. طول این جاده خاکی 2 کیلومتر است و در سمت چپ جاده اصلی واقع شده است. همین جاده خاکی را که ادامه بدهید در انتهای آن به گوردخمه هرسین خواهید رسید.
دیدنی های هرسین
از جاهای دیدنی هرسین می‌توان از سراب هرسین، قلعه جوق، کوچه باغ های هرسین و قلعه هرسین نام برد.
اطلاعات ضروری برای بازدید گور دخمه اسحاق وند هرسین
بهترین زمان بازدید برای دیدن گوردخمه‌های هرسین در فصل‌‌های خنک سال مانند بهار و تابستان است. اوایل بهار کرمانشاه، آب و هوای بسیار مطبوع و دل‌انگیزی دارد. زمستان‌ها بسیار سرد است و توصیه ما این است که همان بهار و تابستان به بازدید از گوردخمه‌های هرسین بروید.
این آثار در تاریخ 19 اسفندماه سال 1380 به ثبت آثار ملی ایران درآمده است.
شماره ثبت در آثار ملی ایران: 4887
آب و هواي شهر هرسين
براي بازديداز ديدني‌هاي ايران و جاذبه‌هاي تاريخي كه در سرتاسر اين كشور پهناور وجود دارد، يكي از مهم‌ترين نكاتي كه در كيفيت سفر شما تاثير دارد، آب و هوا و شرايط دمايي مقصد است. در اين بخش آب و هواي شهد هرسين آمده است. شما با مراجعه به اين بخش مي‌توايند از آب و هواي اين شهر در لحظه آگاه شويد.
لوكيشن دقيق گوردخمه‌هاي هرسين
براي رسيدن به گوردخمه‌هاي هرسين در بخش‌هاي بالا به آدرس و مسيرهاي دسترسي اين بناي تاريخي اشاره شده است. در اين بخش براي دستيابي بهتر لوكيشن دقيق اين دخمه‌ها آورده شده است. شما مي توانيد با مراجعه به اين بخش به كمك گوشي همراه هوشمندتان تا دسيدن به اين مكان ديدني را مسيريابي كنيد.
امتیاز شما به این صفحه:
گوردخمه هرسین یا گوردخمه های اسحاق وند
گوردخمه هرسین یا گوردخمه های اسحاق وند از جاهای دیدنی هرسین کرمانشاه است. در مطلب بالا به معرفی، تاریخچه، دیدنی های هرسین و آدرس گوردخمه های هرسین پرداختیم.