خانه تقدیری اردکان(گنجینه قنات اردکان)

خانه تقدیری اردکان از زیباترین خانه‌های تاریخی ایران است که در دل شهر اردکان و استان یزد قرار گرفته است. این بنای زیبا با معماری منحصر به فرد خویش یکی از بهترین دیدنی‌های شهر اردکان محسوب می‌شود. این جاذبه به عنوان گنجینه قنات اردکان نیز شناخته می‌شود. در ادامه با ما همراه باشید تا با معرفی این اثر ­زیبا و به یاد­ماندنی برایتان محرز شود، که چرا بازدید از خانه­ تقدیری اردکان را نباید از دست بدهید. در این مقاله قصد داریم تا به معرفی، تاریخچه، آدرس، معماری، موقعیت روی نقشه، نحوه دسترسی، ساعات بازدید و هزینه ورودی برای گردشگران بپردازیم.

خانه تقدیری

یکی از زیباترین جاذبه­‌های تاریخی شهر اردکان خانه تقدیری است. این خانه با معماری قدیمی و منحصر به فرد خود می­‌تواند مکانی شگفت­ برای ثبت لحظاتی خاطره ­انگیز باشد. پنجره‌های پنج دری و سه دری این خانه با شیشه‌های رنگی خود سبب می‌شود تا انعکاس نور از آن­ها فضای­ خانه را پر از نور و رنگ­‌های جادویی ­‌کند. حیاط ­کوچک با حوض فیروزه‌­ای، بوی­ خشت می‌دهد. این رایحه که در سرتاسر خانه به مشام می­‌خورد‌، از جمله اولین و بارزترین ویژگی‌های این خانه به حساب می‌آید. ایوان‌های خنک، سرسراها و راهروهای طویل، بهارنشین و مهمان­‌خانه­‌هایی که هنوز صدای­ هیاهو و هلهله کودکان از دیوار­هایش انعکاس می‌یابد، همه و همه می‌­تواند لحظاتی شما را از دنیای پر هیاهو و پر مشغله به روزهای آرام و شیرین ­کودکی ببرد.

تاریخچه خانه تقدیری اردکان

در مورد تاریخچه خانه زیبای تقدیری اردکان باید گفت این ­اثر ­تاریخی از دوران ­قاجار به یادگار مانده است. خانه تقدیری که در بافت تاریخی و سنتی شهر در خیابان­ حائری قرار دارد، متعلق به تاجری­ اردکانی به نام تقدیری بوده است. وی این ­خانه را برای استفاده شخصی بنا کرد. این خانه در حدود 100 سال در اختیار خانواده و نوادگان مرحوم تقدیری بود تا زمانی که با مهاجرت آن­ها به تملک میراث فرهنگی در­آمد. در سال ۱۳۷۷ خانه تقدیری اردکان در فهرست آثار­ ملی ایران به ثبت رسید.

معماری خانه تقدیری اردکان

به دلیل اینکه اردکان شهری کویری است، این ­خانه تاریخی و زیبا نیز مانند سایر خانه‌های کویری از معماری ­خاص این مناطق برخوردار است. ساختمان‌های­ کویری اغلب از الگوی حیاط مرکزی پیروی می‌کنند. این الگو کمک می‌کند تا تعادلی میان گرمای زیاد تابستان و سرما و طوفان در زمستان ایجاد شود. خانه تاریخی تقدیری اردکان نیز از الگوی حیاط مرکزی و ساخت 4 وجهی ساختمان بی‌بهره نیست. دلیل تمایز این­ خانه با سایر خانه‌­های یزد این است که این ­خانه ویژگی‌های مربوط به خانه‌های ثروتمندان دوره قاجار را دارا است. در ادامه قصد داریم به جاذبه‌ها و زیبایی‌هایی معماری بپردازیم.

ویژگی‌های معماری خانه تقدیری

1. الگوی حیاط مرکزی و ساخت 4 وجهی مهم ترین ویژگی معماری خانه تقدیری اردکان

اگر تا به حال تجربه قدم گذاشتن در حریم خانه­‌های کویری را نداشته‌اید، بازدید از این خانه تجربه جالبی خواهد بود. در این خانه‌ها یک حیاط مرکزی به چشم می‌خورد. دور تا دور حیاط را بخش‌های مختلف ساختمان فرا گرفته‌ است. ­بنا شکلی چهار ­وجهی دارد. حیاط که در مرکز خانه قرار دارد، با حوض زیبا و درختچه‌های کوچک به تلطیف هوای این­ خانه کمک می‌کند.

اگر از داخل حیاط به بنای این ساختمان نگاه کنید، بیش از همه، طرح‌­های پنجره­‌های پنج دری با شیشه‌های رنگی به چشم می‌خورد. این پنجره‌­ها رو به ایوان و حیاط باز می‌شوند. در حقیقت پنجره‌های پنج دری، پنجره‌های تالار و مهمانخانه اصلی خانه هستند. شیشه‌های رنگی آن­ها با بازی با نور و رنگ جلوه‌ای زیبا به تالار و فضای خانه می­‌بخشند. پنجره‌های پنج­ دری و سه ­دری که در جای جای ساختمان دیده می­‌شوند، عاملی مهم برای تهویه هوا در تابستان‌های داغ کویری به حساب می‌آیند.

اتاق‌های سه‌دری که در حقیقت اتاق‌های خواب هستند، در پشت  اتاق‌های اصلی، در انتهای خانه قرار دارند. معماری این اتاق‌ها و محافظه کار بودن در طراحی آن­ها به دلیل حفظ حریم شخصی ساکنان خانه و ایجاد فضایی دنج برای اهل خانه بوده ­است. هیچ گونه راه­ ورودی از حیاط به داخل اتاق‌های خواب وجود ندارد. تنها راه دسترسی به آنها از طریق راهروهایی است که در کنار آن‌ها قرار گرفته است.

2. ایجاد فضاهای تابستان نشین و زمستان نشین از برجسته‌ترین ویژگی‌های معماری کویری خانه تقدیری اردکان

مناطق ­کویری به طور کلی دارای هوایی گرم در تابستان و بسیار سرد و سوزان در زمستان هستند. بنابراین سعی می‌­شود که در معماری این­ خانه‌ها با تعبیه فضاهای مختلف بتوان این اقلیم خشن را قابل تحمل­‌تر کرد. در خانه تاریخی تقدیری نیز اتا‌‌ق‌­هایی که برای استفاده در تابستان‌های گرم و داغ اردکان بوده، در قسمت جنوبی بنا با پنجره‌های بزرگ و شیشه‌های رنگارنگ به چشم می‌خورد. اتاق‌هایی که در بخش شمالی ساختمان هستند، با کمترین روزنه برای استفاده در فصل زمستان به کار می‌­رفته ­است. به طور کلی در خانه‌های کویری در فصل زمستان از اتاق‌های دارای پنجره­‌های رو به جنوب و در فصل تابستان از اتاق­‌هایی با پنجره‌­های رو به شمال، استفاده می‌شود.

در بخش جنوبی خانه تقدیری اردکان، کنار اتاق‌های تابستان نشین، بادگیر زیبا و بلند خانه قرار گرفته ­است. بادگیر، باد را ابتدا به سرداب خانه منتقل کرده و سپس در طول تالار و اتاق‌های خانه پخش می‌کند تا بتواند گرمای تابستان را تعدیل کند. قسمت شمالی ساختمان نیز همان زمستان نشین خانه است. به دلیل اینکه بتوان از نفوذ سرما­ی سوزان و شدید به داخل خانه جلوگیری کرد، سعی شده تا این بخش از ساختمان بدون هیچ روزنه‌ای و به صورت متراکم­‌تر ساخته ‌شود.

تنها چیزی که به این بخش از ساختمان زیبایی می‌بخشد، شیشه‌های رنگی با قاب بندی‌های چوبی زیبا است. قسمت‌های شرقی این­ خانه نیز که پاییز نشین و بهار نشین است، از طریق پنجره­‌های ­کوچک، نور ضعیفی را به داخل خانه می‌آورد، تا مکانی ایده­‌آل برای خواب نیمروزی و استراحت باشد.

همچون سایر خانه‌های اعیانی سنتی، خانه زیبای تقدیری اردکان نیز دو طبقه دارد. طبقه­ بالای ­خانه مخصوص سکونت ارباب و طبقه­ ­پایین­ خانه مخصوص نوکران و رعیت بوده ­است. تنها فضای مشترک بین ارباب و نوکران مطبخ بوده  که در طبقه پایین خانه به چشم می­‌خورد.

3. دسترسی به آب قنات از شگفتی‌های خانه تقدیری اردکان

از دیگر ویژگی‌های ممتازی که خانه اعیان‌ نشین تقدیری نسبت به سایر خانه‌ها دارد، این است که بخشی از مسیر معروف‌ترین قنات اردکان یعنی قنات بهاء‌‌الدین از این خانه عبور می‌کند. این قنات در گذر از این خانه باعث ایجاد پایاب (پایاب‌ محل دسترسی به آب قنات در حیاط خانه‌ها و مساجد است) در آن شده­ است. همین ویژگی باعث ایجاد رطوبت و تعدیل خشکی ­هوا در زمستان و کاهش گرمای ­خانه در تابستان می­‌شود.

4. بادگیر، ویژگی یکتای خانه های کویری

از جذاب‌ترین و خلاق‌ترین اقدامات مردم سخت­کوش ­کویر برای مبارزه با گرمای سوزان و سخت کویر، استفاده از الگوی حیاط مرکزی و طراحی بادگیر در معماری خانه‌­ها است. بادگیر یکی از مهمترین عناصری است که در تمام خانه­‌های کویری به چشم می­‌خورد. خانه زیبای تقدیری اردکان نیز بادگیری بلند و زیبا در ضلع جنوبی ساختمان دارد که برای تعدیل هوا­ی اتاق­‌های خانه به­ کار می­‌رود.

فلسفه وجود بادگیر در خانه­‌های مناطق­ کویری، حکم کولر و سایر خنک کننده‌ها را در خانه‌های امروزی دارد. با این تفاوت که این بادگیرها بدون هیچ گونه هزینه اضافی و با استفاده از انرژي طبیعی به مدد کویرنشینان می­‌آمدند. استفاده از بادگیر در خانه‌ها جزء شاهکار­های معماری خانه­‌های کویری است. بادگیری که در جنوب خانه زیبای تقدیری اردکان قرار دارد، در اتاقی قرار گرفته است. در انتهای این اتاق منفذی وجود دارد که باد از طریق این منفذ به سمت پایاب یا قنات­خانه می‌رود، تا در آنجا با خنکای آب درآمیزد و هوای خانه را مطبوع و دلچسب کند.

با توجه به اینکه در فصل زمستان هوا به شدت خشک و سرد می­‌شود، بادگیر با عبور دادن هوای مرطوب به داخل ­فضای­ خانه می‌­تواند رطوبت را در خانه حفظ کند. از این رو علاوه بر تابستان، بادگیر در زمستان نیز کاربرد داشته است.

از دیگر ویژگی­‌های معماری این خانه برای مقابله با گرمای تابستان و ایجاد فضایی خنک و دلنشین، ایجاد تالار و فضایی در قسمت پایین خانه و زیر زمین است. تا بتوان در فصول گرم سال به این نقاط پناه برده و از گرمای آزاردهنده تابستان در امان بود. در این خانه نیز تالاری بزرگ در زیر­زمین قرار دارد که با قدم گذاشتن در آن متوجه خنکی و رطوبت دلنشین فضای آن می­‌شوید.

5. خانه تقدیری اردکان، جلوه­‌ای از معماری قاجاری

این خانه تاریخی مانند سایر خانه‌­هایی که از دوران قاجار به یادگار مانده است، دارای یک ویژگی بسیار مهم است و آن استفاده از الگوی تقارن است. در تمام فضاها­ی این ­خانه شما تقارن را بین پنجره­‌ها، ستون­‌ها و سایر اجزای ­خانه می‌­توانید ببینید. همچنین استفاده از گچ بری­‌ها و تزئینات در داخل ساختمان، پنجره‌های با قوس کمانی و شیشه‌­های رنگی که نور و رنگ‌ سحرانگیزی را به فضای ­داخل اتاق­‌های خانه می‌بخشند، از ویژگی‌های معماری دوره قاجار است. وجود بادگیری بلند و زیبا که به فضای گرم خانه خنکایی بهاری و دلچسب می‌­بخشد، نیز از دیگر ویژگی‌­های ممتاز این ­خانه زیبا است.

گنجینه قنات اردکان

همان طور که گفته شد خانه تقدیری را گنجینه قنات اردکان می‌نامند. دلیل این نام گذاری وجود ابزار‌ها و تجهیزات حفاری و مسیریابی در عملیات حفر قنات در این مکان است. در گوشه گوشه حیاط این خانه لوازمی همچون چرخ چاه، طناب، دلو، کلنگ، بیلچه و چراغ چاه به چشم می‌خورد. همچنین امکان بازدید از پایاب و سرداب این خانه نیز میسر است. اطلاعاتی نیز در طول بازدید به گردشگران داده می‌شود تا آنان با مراحل حفر قنات و جایگاه قنات در توسعه شهرها و روستاهای کویری آشنا شوند.

مکان و آدرس دقیق خانه تقدیری اردکان

خانه تقدیری اردکان در خیابان حائری قرار گرفته­ است. گردشگرانی که با مسیرهای دسترسی در شهر اردکان آشنایی ندارند، لازم است نکاتی را بدانند.

اگر با وسیله نقلیه شخصی تردد می‌کنید، لازم است ابتدا از خیابان امام خمینی به بلوار آیت الله خامنه‌ای رفته و سپس وارد خیابان آیت الله فکور شوید. این خیابان با خیابان حائری تقاطع دارد. خانه تقدیری اردکان در سمت چپ خیابان حائری است.

اگر بدون وسیله شخصی و با اتوبوس عازم بازدید از خانه تقدیری هستید، باید در ایستگاه امام خمینی پیاده شده و تا خیابان حائری و خانه تقدیری را پیاده طی کنید.

بلیط ورودی خانه تقدیری اردکان

هزینه بازدید از این جاذبه گردشگری، 5 هزار تومان برای گردشگران ایرانی است.

ساعات بازدید از خانه تقدیری اردکان

امکان بازدید از این جاذبه گردشگری از 9 صبح تا 9 شب فراهم است. البته روزهای تعطیل خانه تقدیری تعطیل است.

نزدیک ترین جاذبه‌ها به خانه تقدیری

آب‌انبار آخوند، خانه طبایی، خانه مظلوم و آب‌انبار حاجی نوت از نزدیک ترین جاهای دیدنی اردکان به خانه تقدیری هستند. بازدید از آنها بعد از خانه تقدیری در یک روز امکان پذیر است.

دیگر جاهای دیدنی اردکان

در شهر کویری و زیبای اردکان دیدنی های تاریخی و زیبا کم نیستند. از دیگر دیدنی های اردکان می‌توان به زیارتگاه چک چک، حمام سعیدا، مسجد جامع اردکان، برج بازار نو، بازار چارسوق، خانه ملک افضلی یا موزه فرش، خانه خاتمی ها یا موزه مفاخر ایران، آسیاب دژک، خانه سنایی، مسجد زیرده، فرودگاه انگلیسی‌ها، کوچه آشتی کنان و باغ ملی اردکان نام برد.

در اینجا سعی کردیم تمام نکات مهم در مورد خانه تقدیری را برایتان بازگو کنیم. اما ضرب المثل معروفی است که می­‌گوید شنیدن کی بود مانند دیدن. بازدید از این خانه زیبا شاید یک تا دو ساعت زمان ب­گیرد. اما برای کسانی که از آشنایی با معماری دوره‌­های مختلف ­تاریخی لذت می­­‌برند، می‌­تواند تجربه‌­ای ناب باشد.

بهترین زمان بازدید از اردکان

در بازدید از شهر اردکان توجه کنید که این شهر تابستان­‌هایی بسیار گرم و طاقت‌­­ فرسا دارد. برای لذت بیشتر از سفر، سعی کنید در فصول پاییز و بهار از این شهر و جاذبه­‌های آن دیدن کنید.

پیش بینی وضعیت آب و هوای اردکان

در این بخش برای برنامه ریزی بهتر سفر به ارکان، پیش بینی آب و هوای این شهر آورده شده است. قبل از اقدام به سفر، با مراجعه به این بخش می‌توانید از شرایط آب و هوایی شهر اردکان آگاه شوید.

اردكان آب و هوای

خانه تقدیری، جاذبه‌ای فراموش نشدنی

زیبایی‌های شهر اردکان بی‌مثال است. یکی از دیدنی‌های شهر اردکان خانه زیبا و تاریخی تقدیری است. در کنار بازید از سایر جاذبه‌های گردشگری اردکان می‌توانید سری به این خانه تاریخی بزنید. بنابراین در برنامه ریزی برای سفر به شهر اردکان یکی از گزینه­‌هایی است که باید در برنامه سفر خود بگنجانید. خانه تقدیری اردکان یکی از زیباترین جاذبه‌های دیدنی اردکان است که نباید بازدید از آن را از دست داد.

لوکیشن دقیق خانه تاریخی تقدیری اردکان روی نقشه

در این بخش لوکیشن دقیق گنجینه قنات اردکان آورده شده است. می‌توان با مراجعه به این بخش و با کمک گوشی همراه هوشمند تا رسیدن به این خانه تاریخی، مسیریابی کرد. در صورت بروز مشکل در استفاده از نقشه، می‌توانید مقاله راهنمای استفاده از گوگل مپ را نیز مطالعه بفرمایید.

عکس‌های این پست را جناب آقای محمد پورروستائی اردکانی عزیز ثبت کرده‌اند.