پلنگ

مشخصات پلنگ

پلنگ، سلطان کوهستان، جلوه‌ای زیبا از طبیعت، سرعت  و قدرت خدادادی و درحقیقت یک نوع غرور و وقار طبیعت است. این جانور زیرک و چالاک، در اکثر مناطق ایران زیست می‌کند، ولی متأسفانه آینده آن روشن نیست. در واقع پلنگ جانوری از خانواده گربه سانان است که در گذشته‌ها زیستگاه آن در آفریقای جنوبی  و تا قسمت‌هایی از کره بوده است ؛اما شکار آنها توسط بشر و تخریب زیستگاهشان، باعث شد که این گونه از جانوران و محل زندگی‌شان به شدت کاهش یابد. پلنگ ایرانی  از لحاظ جثه و هیکل، یکی از بزرگترین گونه‌های پلنگ است، که در آسیا  وجود دارد. اما متاسفانه گونه این پلنگ در حال انقراض است.

این جانور، در مقایسه با بقیه گربه‌سانان، پاهای کوتاهی دارد و بدنش کشیده‌تر و جمجمه‌های خیلی بزرگ دارد. این حیوان قدرت دویدن  58 کیلومتر در ساعت را دارد. بیشتر شهرتش بخاطر همین سرعت دویدن و قابلیت زیادش در شکار و همچنین توانایی خارق العاده‌اش در بالا رفتن از درخت است.

این حیوان، در رده‌ی پستانداران است و تمام عمر خود را تنها زندگی می‌کند؛ تنها در زمانی که به جفت‌گیری نیاز دارند، در کنار هم هستند. این جانور در محل زندگی خود، برای خود قلمرویی مشخص می‌کند و برای نگهداری و محافظت از آن تلاش می‌کند و به هیچ وجه قلمرو خود را با همجنس خود شریک نمی‌شود. نکته جالبی که درمورد این نوع از گربه سانان وجود دارد، این است که گاهی قلمرو پلنگ ماده در داخل قلمرو پلنگ نر جا دارد. ولی به هیچ وجه قلمرو دو پلنگ نر، حتی مساحت کمی از قلمروشان با هم مشترک نمی‌شود.

تولید مثل پلنگ ایرانی

زمان بارداری این پستاندار، سه ماه است. که در موقع  وضع حمل این جانور دو یا سه بچه به دنیا می‌آورد و بعد از چهار ماه، بچه‌ها از شیر گرفته می‌شوند. بچه پلنگ در ابتدای تولد، کور می‌باشد و چشم‌هایش بینایی ندارد. گاهی قلمرو پلنگ مادر و بچه‌هایش تا مدت‌ها با هم مشترک است.

زیرگونه‌های پلنگ در جهان

می‌توان گفت، که فقط هشت زیرگونه زنده از این حیوان در دنیا وجود دارد:

• پلنگ آفریقایی، پر شمارترین گونه این جانور هستند، که در آفریقای جنوب صحرا زندگی می‌کنند.
• پلنگ هندی، این گروه نیز دومین زیرگونه پرجمعیت این حیوان درنده هستند. که در شبه‌قاره هند، یعنی در کشورهای هند، بنگلادش، نپال، بوتان و بخش‌هایی از پاکستان زندگی می‌کنند.
• سومین زیر گروه این پستاندار، از نظر جمعیت، پلنگ عربی می‌باشد، که در شبه جزیره عربستان زندگی می‌کنند.

 این سه گروه ، نسبت به بقیه گروه‌ها، جمعیت بیشتری دارند. گروه‌های دیگر  بدین شرح می‌باشند:

• پلنگ هند و چینی که در جنوب شرق آسیا هستند.
• و پلنگ ایرانی، که در آسیای میانه، قفقاز و ایران زندگی می‌کنند.
• گونه جاوه، گونه شمال چینی، گونه سریلانکایی و گونه آمور که در خاور دور روسیه، کره و شمال شرقی چین زندگی می‌کنند.

حیات وحش ایران با  هزار و ۱۶۳ نوع جانور مهره دار، یکی از بیست کشور اولی است، که دارای تنوع جانوری در جهان هستند. پلنگ ایرانی یکی از مهمترین گنجینه‌های ارزشمند حیات وحش ایران است، که برای اینکه به سرنوشت ببر مازندران دچار نشوند، نیاز به تلاش جدی برای نگهداری از این گونه جانوری می‌باشد. این گونه یکی گونه‌های مهم از حیوانات ایران در سراسر کشور از رشته کوه البرز و رشته کوه زاگرس بگیر تا کرانه‌های خلیج فارس و دریای عمان نیز است.

تفاوت پلنگ با یوزپلنگ

شاید از دید عموم این دو حیوان در داشتن خال بر روی پوست خود مشترک باشند. اما همین خال‌ها در این دوحیوان، یکی از دلایل تفاوت آنهاست. به گونه‌ای که خال‌های یوزپلنگ‌ها گردتر و تو پر است. این تنها تفاوت ظاهری این دو حیوان نیست. در صورت یوزپلنگان نشانه‌ای است که به عنوان یکی از علایم شناخت این جانور است. این نشانه همان خطی ست که روی صورت یوزپلنگ‌هاست. به بدن یوزپلنگ‌ها که بنگرید خواهید دید که آنها به نسبت پلنگ‌ها بدنی ورزیده‌تر و کشیده‌تر دارند، این ویژگی به آنها کمک می‌کند تا با سرعت بیشتری بدوند.

در مقاله‌ای جداگانه به معرفی، مشخصات، تولید مثل، رفتارشناسی، دلبر، کوشک، نگهداری در پارک پردیسان و جایگاه یوزپلنگ ایرانی در ادبیات و باور مردم می‌پردازیم. برای مشاهده آن اینجا را کلیک(لمس) نمایید.

نقش در طبیعت

وجود گونه‌های حیوانی از این قبیل نشانه سلامت منطقه از وجود جوندگان و آفات باغ‌ها می‌باشد که انسان‌ها می‌توانند در نگهداری از آنها تلاش کنند.

مشخصات جسمی پلنگ ایرانی

پلنگ ایرانی، از نظر اندازه و هیکل و رنگ پوشش بدن، در مناطق مختلف با هم متفاوت هستند، اما معمولا طول بدن همه آنها به یک اندازه است و چیزی حدود 110 تا 180 سانتی‌متر هستند و ارتفاع بدن همه آنها در نقاط مختلف بین 45 تا 70 سانتی‌متر هستند. طول دم نیز از 60 تا 100 سانتی‌متر است.

پلنگ‌ایرانی در هر نقاطی که زندگی می‌کنند، از نظر وزن نیز تفاوت چندانی با هم ندارند و وزن آنها بین سی و پنج تا نود کیلو‌گرم می‌باشد. چثه‌های بزرگ دارند و بدنشان عضلانی و انعطاف‌پذیر است، پاهایشان کوتاه و پنچه‌های محکم و قوی دارند.

فیلم کوتاه از پلنگ ایرانی را در زیر مشاهده می‌فرمایید.

خطراتی که سبب تحدید انقراض پلنگ ایرانی شود

گونه‌ای دیگر به نام ایرناپلنگ  وجود دارد، که جمعیت آنها فقط در ایران هستند . تقریبا در سراسر کشور از این نوع جانور زیبا وجود دارد. عواملی مثل حوادث‌ جاده‌ای ، شکار و … زندگی این نوع پلنگ ایرانی را کاملا به خطر انداخته است.

یکی دیگر از عواملی که باعث شده این گونه‌ی پلنگ ایرانی در حال انقراض باشند، شکار کل و بزهای کوهی و تخریب زیستگاه‌هایشان، توسط انسان است.

در قسمت پایین کلیپی کوتاه از پلنگ ایرانی را در پارک ملی گلستان مشاهده میفرمایید.

وضعیت حفاظتی پلنگ ایرانی

پلنگ ایرانی؛ گونه کمیاب و ارزشمندی از جانوران حیات وحش کشور می‌باشد، که در حال انقراض است و برای بقا نیاز به مواظبت بیشتر دارند. پلنگ ایرانی هم‌اکنون تنها در ایران، افغانستان، عراق، ترکمنستان، ترکیه و کشورهای حوزه قفقاز هستند که جمعیت آنها بسیار کم شده و سر جمع از ۱۳۰۰ قلاده بیشتر نمی‌شوند. بیشترین جمعیتی که از  پلنگ ایرانی وجود دارد، حدود ۵۵۰ تا ۸۵۰ قلاده هستند، که در جنگلها و در مناطق کوهستانی ایران، علی‌الخصوص ، جنگل‌های استان‌های شمالی ایران هستند. که در سال‌های گذشته، این جمعیت رو به کاهش رفته است و در بعضی نواحی ، به کلی نسل این حیوان مغرور از بین رفته و منقرض شده است. در حقیقت پلنگ در ایران از گونه‌های حیوانی کاملا محافظت شده به حساب می‌آی،د در لیست قرمز IUCN در معرض خطر قرار دارد.

خطرات

یکی از مشکلاتی که زندگی این حیوان زیبا را تهدید می‌کند، این است که ارتباط زیستگاه‌های آن با هم قطع شده است؛ همین امر باعث جدا شدن ارتباط ژنتیکی گروه‌های مختلف این نوع حیوان از هم می‌شود و در نتیجه وقتی که ارتباط ژنتیکی آنها قطع شود ،گروه‌های بزرگ تبدیل به گروه‌های کوچکتر می‌شود. به طوری که در قلمرو این جانور ، هیچ گروه جمعیتی وجود ندارد، که حداقل شامل صدتا پلنگ باشد.

عوامل دیگری از مزاحمت‌های انسان برای این جانور؛ مثل کمبود غذا که برا اثر شکار پرندگان و حیوانات کوهی توسط انسان صورت گرفته است، و همچنین چیدن و نابود کردن  گیاهان و قارچ‌های خوراکی توسط انسان، ساخت معدن، آتش سوزی جنگل‌ها، جاده‌سازی، جنگل زدایی و …  منجر به از بین رفتن قلمرو  و  زیستگاه‌های این حیوان شده است.

یکی از مناطقی که پلنگ ایرانی در آن زندگی می‌کند، استان کهگیلویه و بویراحمد است، که در حوضه رشته کوه زاگرس قرار دارد. با توجه به موقعیت اکولوژی خود دارای پوشش‌های گیاهی مناسب است، به طوری که  غذای مورد نیاز برای پلنگ ایرانی در هر منطقه‌ای از این استان  موجود است. چرا که  در بیشتر نقاط این استان حیواناتی مثل گراز، بز و کل یافت می‌شود. در این استان طعمه‌هایی چون گراز، کل و بز در طبیعت یافت می‌شود.

کلیپ پلنگ ایرانی را در زیر مشاهده می‌فرمایید.

 

غذا و خوراکِ گونه‌های  پلنگ

پلنگ‌ها تنوع غذایی زیاد دارند، ولی عمدتا گوشتخوار هستند.  غذای آنها بستگی به منطقه‌ای که در آن زندگی می‎‌کنند دارد، متفاوت خواهد بود. قسمت زیاد و قابل توجهی از رژیم غذایی این پستاندار از راه شکار بز کوهی، انواع گوسفندان وحشی ، گوزن ،آوی گواتر دار ایرانی و گراز تأمین می‌شود. اما در کنار این شکارهای بزرگ ، گاهی نیز به شکارهای کوچکتری ، مثل خرگوش ، موش و گوشتخواران کوچک مانند روباه و شغال و همچنین انواع پرندگان و خزندگان نیز می‌پردازند.

عکس زیر به وسیله دوربین تله‌ای ثبت شده است.

شکار اصلی پلنگ ایرانی، برای تغذیه کل و بز، قوچ اوریال و همین طور گور ایرانی است. که بیشتر سعی می‌کنند، محل زندگی خود را با آنها همسان کنند.

گاهی دیده شده است، که در جنگل‌هایی که میمون‌ها زندگی می‌کنند، به شکار آنها برای تهیه غذا نیز می‌پردازند. بزرگترین حیوانی که توسط پلنگ برای طعمه شکار شده است، یک نخاع نر با وزن نهصد کیلوگرم در جنگل‌های چین بوده است.

استتار پلنگ را در زیر مشاهده می‌کنید.

پلنگ‌ها چگونه استراحت می‌کنند

بیشتر فعالیت و تحرک پلنگ‌ها در شب است، آنها معمولا از غروب آفتاب تا صبح هنگام طلوع فعال هستند. و اکثر زمان در روز در پناهگاه و یا قلمرو خود در حال استراحت هستند.

 آنها با وجود جثه سنگینی که دارند، گاهی پیش می‌آید که ساعت‌ها در حال پیاده‌روی هستند. بارها  از بیست و پنج تا هفتاد و پنج کیلومتر را پیاده‌روی می‌کنند. الگوی فعالیت و شکار طعمه آنها در بین فصل‌ها نیز متفاوت است. در جنگا‌های آفریقایی بارها مشاهده شده است، که آنها روزانه نیز به شکار طعمه خود می‌پردازند.

پلنگ برخلاف تصور انسان‌ها می‌تواند خیلی ماهرانه از درخت بالا برود و گاهی نیز بر روی شاخه درختان به استراحت می‌پردازند. و نیز این مهارت را دارند که از بالای درخت راحت به پایین بپرند. آنها این قدرت را نیز دارند، که با سرعت پنجاه و هشت کیلو‌نتر در ساعت حرکت کنند و همچنین می‌توانند از بلندی بیشتر از شش متر به طور افقی، و سه متر به صورت عمودی بپرند.

در بخش زیر کلیپ کوتاهی از پلنگ ایرانی مشاهده می‌فرمایید.

عکس‌ها و فیلم‌های این پست را جنابان آقایان جعفر پناه‌پور ، امید عزت‌پور و محمد سلامی عزیز زحمت عکاسی و فیلم‌برداریشان را کشیده‌اند.