آرامگاه بوعلی سینا در همدان

آرامگاه بوعلی سینا از معروف ترین جاهای دیدنی همدان است. تا جایی که عکس مقبره ابوعلی سینا به نماد شهر همدان تبدیل شده است. ما در این مطلب ابتدا زندگینامه و علت مرگ ابن سینا را بیان می‌کنیم. پس از آن با بررسی فیلم دروغین در محضر ابن سینا تعدادی از شاگردان ابن سینا، تاریخچه بنا و سنگ قبر بوعلی سینا، بنای فعلی، معماری آرامگاه بوعلی سینا و جزئیات و نمادشناسی آن می‌پردازیم. پس از معرفی بخش‌های مختلف مقبره بوعلی سینا در پی پاسخ به سؤال آرامگاه بوعلی سینا در کدام شهر است؟ خواهیم بود. در این قسمت اطلاعات مرتبط با قبر ابن سینا در اصفهان(واقعیت یا شایعه؟) و آرامگاه بوعلی سینا همدان را مقایسه خواهیم کرد. در ادامه اطلاعاتی در مورد جشن هزاره، مجسمه، القاب و جایگاه ابن سینا ارائه می‌کنیم. در پایان نیز این مطلب را با ارائه آدرس آرامگاه بوعلی سینا در استان همدان به پایان می‌بریم.

زندگینامه ابن سینا

ابوعلی سینا پزشک، فیلسوف، دانشمند و شاعر بزرگ ایرانی یکی از مشاهیر بزرگ ایران است. او در سال 359 شمسی در بخارا به دنیا آمد و در سال 416 در همدان درگذشت. اغلب ما ابن سینا را به عنوان نویسنده دو کتاب قانون و شفا می‌شناسیم. در حالی که مکتوبات به جا مانده از ابن سینا با احتساب نامه‌ها و رساله‌ها بیش از 250 عدد است. گفته می‌شود او از کودکی استعداد فراوانی داشت و در محضر پدر خود بسیاری از علوم را فرا گرفت.

تا جایی که در 10 سالگی تمام صرف و نحو قرآن را آموخته بود. سپس او منطق و ریاضیات را نزد ابو عبدالله ناتلی و طبیعیات، علم طب و ماوراء الطبیعه را نزد ابوسهیل مسیحی آموخت. در 18 سالگی ابن سینا چنان در تمام علوم به مقام استادی رسیده بود که از او با القابی چون شیخ الرئیس، شرف الملک و حجه الحق یاد می‌کردند.

علت مرگ ابن سینا

او در جوانی به دلیل آشفتگی سیاسی منطقه ماوراءالنهر ناچار به ترک بخارا شد. سفر پرماجرای ابن سینا به گرگان، ری و در آخر به همدان منتهی شد. او در همدان با درمان شمس الدوله حاکم همدان به منصب وزارت رسید. اما پس از چند سال با فوت شمس الدوله و دسیسه اطرافیان او شیخ به زندان می‌افتد. او با فرار از زندان به اصفهان می‌رود و 15 سال در آنجا با آرامش زندگی می‌کند. او در اصفهان شاگردان بسیاری تربیت کرده و آثار فراوانی تألیف می‌کند. اما با حمله مسعود غزنوی به اصفهان و نابودی بخشی از آثار ابن سینا او به شدت رنجور و آزرده خاطر می‌شود. شیخ که از بیماری قولنج نیز رنج می‌برد، رنجور و بیمار به همدان باز می‌گردد. وی پس از چندی در خانه دوستش در همدان فوت می‌کند.

در محضر ابن سینا، دروغ بزرگ هالیوود

در محضر ابن سینا نام فیلمی هالیوودی است که ظاهراً به شرح حال ابن سینا پرداخته است. اما در حقیقت داستان این فیلم کاملاً تخیلی بوده و هیچ ارتباطی با زندگی ابن سینا ندارد. از آنجایی که نسل امروز بیش از هر چیز اطلاعات خود را از چنین رسانه‌هایی دریافت می‌کند آگاهی بخشی در این زمینه نیز ضرورت دارد.

این فیلم گرچه با اقتباس از رمان”پزشک” اثر “نوآ گوردون ” ساخته شده ولی حتی به مندرجات رمان نیز وفادار نیست. در آن رمان و در شرایط قرن چهارم، ایران کشوری متمدن و ثروتمند و در مقابل، اروپا طاعون زده و فقیر توصیف می‌شود. اما در این فیلم با یک سرقت تاریخی رذیلانه، تمام افتخارات ابن سینا به جوانکی اروپایی به نام راب کول نسبت داده می‌شود. ظاهراً این جوانک از اروپا آمده تا نزد ابن سینا شاگردی کند. اما در عمل ابن سینای فیلم در حد یک تئوریسین است و راب کول اروپایی، قهرمان فیلم است. بازسازی اماکن و طراحی لباس نیز بیشتر از آنکه شبیه ایرانیان باشد شبیه اعراب است. ضمن اینکه در هیاهوی داستان، طعنه و تخریب روحانیت شیعی نیز گنجانده شده است. در نهایت باید گفت فیلم Medicus  که با نام پزشک یا حکیم نیز ترجمه شده تلاشی دیگر برای تخریب تاریخ پرافتخار ایرانیان است.

شاگردان ابن سینا

زمانی که ابن سینا در علم و حکمت و فلسفه مشهور شد افراد زیادی برای شاگردی به محضر او رفتند. او در طول عمر گرانبهای خود شاگردان زیادی را تربیت کرد. معروف‌ترین شاگردان ابن سینا عبارتند از:

• ابوعبدالله فقیه معصومی

او همان کسی است که شیخ رساله عشق را به درخواست او نوشته و درباره او گفته بود: “او برای من مانند ارسطو برای افلاطون است”

• ابوالقاسم عبدالرحمن بن علی بن ابی صادق نیشابوری

یکی از برجسته‌ترین شاگردان ابن سینا که به او لقب “بقراط ثانی” دادند.

• ابوالحسن بهمنیار بن مرزبان

بهمنیار از معروف‌ترین شاگردان ابن سینا بوده است. او ابتدا یهودی بوده و بعدها مسلمان می‌شود. عمده مباحث کتاب “المباحثات” پاسخ به سؤالات بهمنیار بوده است.

• ابوعبید عبدالواحد جوزجانی

او یکی از شاگردان ابن سینا بود که بیش از 20 سال در خدمت شیخ بود. جمع‌آوری بسیاری از آثار شیخ حاصل زحمات اوست.

• ابو منصور حسین بن طاهر بن زیله اصفهانی

او یکی از شاگردان ابن سینا بود که در موسیقی تخصص ویژه داشت. تلخیص کتاب شفا و شرح رساله “حیّ بن یقظان” از آثار اوست.

تاریخچه آرامگاه ابن سینا

پس از فوت ابن سینا او را در منزل یکی از دوستانش دفن کردند. نام این دوست ابوسعید دخدوک بود که خود او نیز بعدها در کنار ابن سینا دفن شد. خانه این فرد در آن زمان خارج از شهر قرار داشت. تا قرن سیزدهم هجری تنها یک چهارطاقی ساده بر روی قبر این دو نفر وجود داشت.

در زمان قاجار این بنای چهارطاقی بسیار فرسوده شده بود و در معرض تخریب قرار داشت. یکی از شاهزادگان قجری به نام “نگار خانم” دختر “شاه عباس میرزا” دستور ساخت بنای جدیدی را صادر کرد. او بنایی با گنبد آجری احداث کرد و سنگ قبر بوعلی سینا و ابوسعید را تعویض کرد. ولی سنگ‌قبرهای قدیمی در سرسرای بنای جدید به نمایش گذاشته شدند.

اولین سنگ قبر بوعلی سینا

در زمان بازسازی بنای آرامگاه بوعلی سینا در زمان قاجار، از سنگ قبرهای قدیمی محافظت می‌شود. لذا سنگ قبر قدیمی ابن سینا هنوز در مجموعه آرامگاه نگهداری می‌شود. این سنگ قبر از دو بخش مکعب مستطیل در پایین و بخش منشور مانند در بالا تشکیل شده است. بخش زیرین، مکعب مستطیلی به عرض 05/1، طول 25/1 و ارتفاع 25/0 متر است.

در پیرامون این بخش مستطیلی این عبارت درج شده است: “هذا قبر الجنت المکان فردوس آشیان سلطان الحکما شیخ ابوعلی سینا نور الله مرقده”. در کنار آن نیز جملاتی در مورد نویسنده این خطوط درج شده است. بخش فوقانی از هر سو حدود 10 سانتی‌متر کوچک شده ولی ارتفاع آن حدود 33 سانتی‌متر است. این نوع سنگ قبرها از زمان مغول در ایران رواج یافته است. در چهار سوی این بخش از سنگ قبر آیاتی از قرآن به خط نسخ درج شده است.

نبش قبر ابن سینا

با توجه به اهمیت شخصیت ابن سینا تخریب مقبره قدیمی از حساسیت بالایی برخوردار بود. لذا نبش قبر ابن سینا در حضور افراد معتمد انجام شد. آنها با دقت فراوان بقایای اجساد بوعلی سینا و ابوسعید دخدوک را در جعبه‌های مخصوص قرار دادند. پس از نبش قبر ابتدا از جمجمه ابن سینا عکسبرداری شد. سپس این جعبه‌ها مهر و موم شد تا پس از ساخت آرامگاه جدید باز شود. پس از تکمیل بنای آرامگاه نیز مراسم تدفین اجساد مطابق شئون اسلامی برگزار شد. هم‌اکنون تصویر جمجمه ابن سینا در موزه آرامگاه ابوعلی سینا به نمایش گذاشته شده است.

بنای فعلی آرامگاه بوعلی سینا

بنای فعلی آرامگاه ابوعلی سینا به مناسبت اولین بزرگداشت ابن سینا احداث شد. انجمن آثار ملی ایران در سال 1324 برای ساخت این بنا مسابقه‌ای برگزار کرد. در میان طرح‌های ارسالی، طرح هوشنگ سیحون به عنوان برنده مسابقه انتخاب شد. این طرح با الهام از گنبد قابوس از شاهکارهای معماری ایران طراحی شده بود.

دلیل دیگر برای انتخاب بنای گنبد قابوس، ساخت آن در دوره زندگی ابن سینا بوده است. در فاصله انتخاب طرح و اجرای آن هوشنگ سیحون برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت. او همین طرح را به عنوان پایان‌نامه خود در پاریس ارائه کرد.

در نهایت در سال 1328 قرارداد احداث بنا با شرکت ابتهاج و شرکا منعقد شد. برای اجرای این طرح یک مهندس خارجی به نام مهندس پولاک نیز به عنوان ناظر کار استخدام شد. ساخت این بنا در نهایت در بهمن 1330 به پایان رسید.

معماری آرامگاه بوعلی سینا

در طراحی این بنا از اشکال هندسی و نمادهای متعددی استفاده شده است. نمای خارجی بنا از دو قسمت تشکیل شده است:

• بخش زیرین

در این بخش ورودی مقبره، تالار اجتماعات، کتابخانه و موزه قرار دارد. ورودی مقبره دارای ایوانی با ده ستون است. گفته می‌شود ده ستون به نشانه ده قرن یا هزار سالگی ابن سینا انتخاب شده است. ستون‌بندی و دیوار پر بخش زیرین به سبک معماری یونان قدیم طراحی شده است. انتخاب برج بر اساس معماری ایرانی و بخش زیرین بر اساس معماری یونانی نیز حکمتی داشته است. طراح با این انتخاب قصد داشته برتری فلسفه ایرانی بر فلسفه یونانی را نیز نمایش دهد.

• بخش فوقانی

این بخش همان برج یادبودی است که با الهام از گنبد قابوس طراحی شده است. انتخاب دوازده ستون این برج نیز اتفاقی نبوده است. گفته می‌شود ابوعلی سینا در دوازده رشته دانش به مقام استادی رسیده بود به همین دلیل این برج دارای 12 ستون است. ارتفاع هریک از این ستون‌ها 23 متر و ارتفاع گنبد برج 6 متر است. ستون‌ها و گنبد مخروطی تماماً از بتن ساخته شده‌اند.

آرامگاه بوعلی سینا حکیم فرزانه ایران

جزئیات معماری آرامگاه بوعلی سینا

• محوطه آرامگاه با سه پله سراسری به ایوان زیرین بنا به طول 30 متر و عرض 3 متر متصل شده است.
• ستون‌های این ایوان به طول 4 متر ساختاری شبیه مخروط دارند. قطر این ستون‌ها در پایین 95 سانتی‌متر و در بالا 75 سانتی‌متر است.
• نمای کلی ایوان زیرین این بنا معماری معابد یونانی را تداعی می‌کند.
• ورودی ایوان به سرسرای بنا دری به ارتفاع 14/3 و عرض 9/1 متر است.
• سرسرای بنا با طول 8/8 و عرض 6/3 و ارتفاع 2/4 متر طراحی شده است.

• سنگ قبرهای قدیمی ابن سینا و ابوسعید دخدوک و نیز کتیبه مربوط به ساخت بنا در این سرسرا نصب شده است.
• در دو طرف سرسرا دو تالار شمالی و جنوبی قرار دارد.
• تالار شمالی که به کتابخانه تبدیل شده 45/9 متر طول و 75/5 متر عرض دارد. در دیوار شرقی این تالار سه پنجره تعبیه شده است.
• اتاق مقبره ابوعلی سینا مربعی به اضلاع 5/11 متر است و ارتفاع آن 1/6 متر است. این اتاق در محاصره 12 ستون یا پایه بنا قرار دارد.
• پهنای پایه‌های بنا در پایین 17/1 متر و در بالای بنا 92 سانتی‌متر است.
• شعاع گنبد مخروطی 05/2 متر و ارتفاع آن 8/3 متر است.

جزئیات بیشتر راجع به مقبره ابوعلی سینا

• مصالح اصلی ساخت برج و سقف بنا بتون مسلح و ریزه‌های سنگ خارا است.
• مصالح اصلی ساخت پی و جرزهای این بنا سنگ خارا بوده که در دامنه کوه الوند به وفور یافت می‌شود.
• در جداره داخلی آرامگاه سنگ تراورتن محلات به عنوان مصالح اصلی به کار رفته است.
• در ضلع جنوب و شمال بنا دو مسیر پلکانی برای دسترسی به محوطه بالای آرامگاه تعبیه شده است.
• محوطه بالای آرامگاه بوعلی سینا حدود 1480 متر مربع وسعت دارد.
• در محوطه بالای آرامگاه صندوق چهارگوش مفرغی به نشانه علامت مرقد نصب شده است. در چهار طرف این صندوق کتیبه‌ای به خط ثلث توسط آقای احمد نجفی زنجانی نوشته شده است.

• فضای سبز آرامگاه در سال 1349 با اهدای زمین توسط شهرداری همدان گسترش یافت.
• پس از گسترش محوطه آرامگاه مجسمه ابن سینا نیز به این مکان منتقل شد.
• طراحان این فضای سبز از شاگردان هوشنگ سیحون بودند. لذا برای اجرای این فضا از راهنمایی‌های ایشان استفاده کردند تا محوطه، مکملی برای بنای آرامگاه بوعلی سینا باشد.
• ساختمان خدمات مجموعه آرامگاه در سال 1350 در جنوب آرامگاه احداث شد.
• گلخانه، دو اتاق برای دفتر، اتاق فروش بلیت و دو اتاق به عنوان مهمانسرا و اتاقی برای انبار در ساختمان خدمات وجود دارد.
• ساختمان خدمات با نمای سنگ گرانیت ساخته شده تا با بنای آرامگاه هماهنگ باشد.
• در طراحی و ساخت بنای آرامگاه بوعلی سینا ایجاد تعادل و تقارن در محاسبات لحاظ شده است.

نماد شناسی بنای آرامگاه بوعلی سینا

• شکل مخروطی بنا و کاهش تدریجی قطر آن به عنوان نمادی از عروج به آسمان و میل به اوج گرفتن اجرا شده است.
• طراحی بخش زیرین به سبک معماری یونانی نمادی از شخصیت و دانش ابن سینا است. اینکه زیربنای افکار بوعلی سینا علوم ملل قدیم دنیا است.
• چون این بنا برای بزرگداشت هزاره ابن سینا طراحی شده در ایوان ورودی 10 ستون به عنوان نماد ده قرن احداث شده است.

• اولویت قرار دادن استحکام و استواری در طراحی و ساخت این بنا نیز نماد ماندگاری و استواری افکار و عقاید ابن سینا در طول تاریخ است.
• به دلیل استادی ابن سینا در 12 دانش مختلف تعداد ستون‌ها در برج آرامگاه 12 عدد انتخاب شد.
• به گفته هوشنگ سیحون (طراح بنا) پلان مربع در این بنا به عنوان نماد انسان کامل انتخاب شده است.
• طراحی کلی بنا به گونه‌ای است که هم نمادی از مقابر عصر ابن سینا است و هم تکامل هنر معماری را به رخ می‌کشد.
• باغچه‌ها و آبنماهای محوطه ورودی می‌تواند نمادی از باغ‌های معلق بابل یا طراوت مشرق زمین باشد.

تفاوت برج قابوس با آرامگاه بوعلی سینا

بنای آرامگاه ابن سینا با الهام از برج قابوس طراحی شده که در عصر ابن سینا احداث شده است. اما طراحی هوشنگ سیحون تفاوت‌هایی نیز با بنای برج قابوس در گلستان دارد. اولین تفاوت در ابعاد بنا است که آرامگاه ابن سینا کوچکتر از برج قابوس طراحی شده است. تعداد ستون‌ها و ساختار آنها دیگر تفاوت این دو بنای تاریخی است. برج قابوس دارای 10 ستون و آرامگاه ابوعلی سینا دارای 12 ستون است.

همانطور که گفتیم هوشنگ سیحون عدد 12 را به عنوان نماد رشته‌های علمی انتخاب کرده است. تفاوت دیگر در طرح هوشنگ سیحون، وجود فاصله در میان ترک‌ها یا ستون‌های برج است. ترک‌های برج قابوس کاملاً به هم چسبیده و هیچ روزنه‌ای میان آنها وجود ندارد. ترک‌های آرامگاه ابن سینا با فاصله طراحی شده است. البته یکی از دلایل این طراحی وزش بادهای شدید در همدان بوده است. اما در نهایت این ابتکار هوشنگ سیحون تصویری چشم‌نواز ایجاد کرده است.

بخش‌های مختلف آرامگاه بوعلی سینا

مقبره ابوعلی سینا

پلان این بنا مربع شکل بوده و مقبره بوعلی سینا در وسط تالار مربع شکل قرار گرفته است. مزار ابن سینا با پله‌ای مدور و دوازده ستون احاطه شده است. یکی از نقاط برجسته این مکان بکارگیری سنگ مرمرین عظیمی به ابعاد حدودی 1*3 متر است. بر روی این سنگ مرمر یکپارچه، کتیبه‌ای به خط ثلث دیده می‌شود.

گفته می‌شود در جریان ساخت آرامگاه بار اول چنین سنگی شکسته می‌شود و مجبور می‌شوند دوباره سنگی به این ابعاد تهیه کنند. این مقبره دارای دو ورودی است که ورودی اصلی در ضلع شرقی بنا قرار دارد. بر بالای دیوارهای اتاق مقبره، ابیاتی از قصیده معروف “عینیه” سروده ابو علی سینا بر روی الواح سنگی حک شده است. در این قصیده ابن سینا به زیبایی درباره مراحل مختلف سیر و سلوک روح انسان سخن می‌گوید.

کتابخانه

کتابخانه آرامگاه ابوعلی سینا نیز در زمان ساخت این بنا توسط انجمن آثار ملی راه‌اندازی شد. آنها با تکیه بر این موضوع که ابن سینا دانشمندی جهانی است از تمام کشورها برای تأسیس این کتابخانه دعوت به همکاری کردند. در سال 1329 اطلاعیه‌ای به چهار زبان انگلیسی، عربی، فرانسوی و فارسی تهیه شد و برای تمام فعالان فرهنگی دنیا ارسال شد. و در نتیجه کتاب‌هایی با موضوعات مختلف و نیز کتاب‌هایی درباره ابن سینا به این کتابخانه اهدا شد. در حال حاضر در این کتابخانه هزاران جلد کتاب وجود دارد. متاسفانه در این مجموعه فقط سی جلد کتاب خطی نفیس نیز نگهداری می‌شود.

محوطه ارامگاه ابوعلی سینا

زمین این مجموعه در ابتدا حدود 3000 متر مربع بود که بعدها به 7000 متر مربع افزایش پیدا کرد. این محوطه با ایجاد فضای سبز و آبنما به بوستانی زیبا تبدیل شده که مکمل مناسبی برای بنای آرامگاه است. در این محوطه مجسمه‌ای از ابن سینا قرار دارد که توسط هنرمند معروف “ابوالحسن صدیقی” ساخته شده است.

موزه ابن سینا

آرامگاه بوعلی سینا به صورتی طراحی شده که دارای دو تالار شمالی و جنوبی است. در حاضر تالار جنوبی به موزه آرامگاه ابوعلی سینا تبدیل شده است. در این موزه اشیاء عتیقه‌ای مربوط به هزاره‌های قبل از میلاد و دوران اسلامی نگهداری می‌شود. بخشی از موزه نیز به آثار ابن سینا اختصاص دارد. در این موزه دو سنگ قبر قدیمی این آرامگاه یعنی سنگ قبر بوعلی سینا و ابوسعید خدوک و نیز عکسی از جمجمه ابن سینا دیده می‌شود. این عکس هنگام تخریب آرامگاه و بازسازی آن ثبت شده است.

آرامگاه بوعلی سینا در کدام شهر است؟

آرامگاه بوعلی سینا همدان آنقدر شهرت دارد که اساساً شهر همدان با عکس مقبره ابوعلی سینا معرفی می‌شود. اما در این زمینه نیز بحث و تردیدهایی وجود داشته است. با توجه به اینکه بوعلی سینا حدود 15 سال در اصفهان زندگی کرده عده‌ای معتقدند که مقبره او نیز در اصفهان است. حتی برخی فوت بوعلی در همدان را قبول دارند ولی می‌گویند جنازه او پس از فوت به اصفهان منتقل شده است. البته در این زمینه مستنداتی نیز وجود دارد. این داستان انتقال جسد در کتاب “اعلام اصفهان” ذکر شده است. جلال الدین همایی نیز در کتاب”تاریخ اصفهان” از بقعه‌ای به نام شیخ الرئیس یا گنبد ابن سینا در محله باب الدشت اصفهان سخن گفته است.

قبر ابن سینا در اصفهان(واقعیت یا شایعه؟)

حقیقت این است که آنچه به عنوان قبر ابن سینا در اصفهان معرفی می‌شود در حقیقت مدرسه ابن سینا در اصفهان بوده است. اما مسئله اینجاست که بنای مدرسه بسیار وسیع بوده و در طول سالها بخش عمده آن تخریب شده و کاربری آن تغییر کرده است. ظاهراً در گذشته اتاقی چهارگوش با گنبدی آجری در این مکان بوده که در میان مردم به عنوان قبر ابوعلی سینا شهرت داشته است. نقل است که سنگ قبری نیز در این مکان بوده که به دلایل نامعلومی مفقود می‌شود. البته این بحث‌ها در زمان پهلوی و در زمان ساخت آرامگاه بوعلی سینا نیز مطرح شدند. ولی نتیجه‌گیری مسئولان امر اینگونه بود که آرامگاه ابوعلی سینا در همدان احداث شود.

در سالهای اخیر در تحقیقات سازمان میراث فرهنگی تعدادی استخوان در این مکان کشف شد. ولی راهی برای اثبات اینکه این استخوان‌ها به چه کسی تعلق داشت وجود نداشت. اما به هر حال بقعه موجود در اصفهان نیز به عنوان مدرسه ابن سینا می‌تواند از لحاظ تاریخی بسیار ارزشمند باشد.

مدرک اثبات وجود قبر ابن سینا در اصفهان چیست؟

در تمام کتب تاریخی از اختلاف فرزندان و بزرگان دربار همدان با ابن سینا سخن گفته شده است. به همین دلیل برخی کارشناسان معتقدند کسی که در چنین شرایطی همدان را ترک کرده بار دیگر به این شهر باز نمی‌گردد. خصوصاً اینکه ابوعلی سینا در اصفهان شرایط بسیار خوبی داشت. او پزشک دربار بوده و وزارت علاءالدوله را برعهده داشته است.

بسیاری از آثار درخشان ابوعلی سینا در اصفهان و در همین مدرسه شکل گرفته است. به همین دلیل این افراد معتقدند سفر ابن سینا به همدان بعید به نظر می‌رسد. البته در میان کتب تاریخی در کتاب “الکامل فی التاریخ” نیز محل قبر ابن سینا در اصفهان معرفی شده است. ابن اثیر در این کتاب می‌نویسد “ابن سینا در اصفهان فوت کرد و مدفون شد” این کتاب قدیم‌ترین منبعی است که در این زمینه وجود دارد.

جشن هزاره ابن سینا

جشن هزاره ابن سینا که بهانه‌ای برای ساخت آرامگاه ابوعلی سینا شد پیشنهاد دکتر غلامحسین صدیقی بود. دکتر صدیقی پیش از این مطالعات و تحقیقات بسیاری درباره ابن سینا و آثار او داشتند. با توجه به زمان تقریبی تولد این حکیم بزرگ طرح پروژه‌ای با عنوان “جشن هزاره ابن سینا” را مطرح کردند. این پروژه نه فقط یک جشن نمادین بلکه بهانه‌ای برای معرفی شخصیت ابن سینا به جهانیان بود. لذا از مدتها قبل گروهی از اساتید دانشگاه تهران برای برگزاری این مراسم برنامه‌ریزی کردند. در اولین گام، اقدامات مرتبط با این پروژه به شرح زیر تعیین شد تا امکانات و تمهیدات لازم فراهم شود.

• ساخت آرامگاهی در شأن مقام والای شیخ الرئیس
• ساخت مجسمه ابن سینا و نصب آن در شهر همدان
• برگزاری کنگره‌ای با حضور دانشمندان و به خصوص شرق‌شناسان سراسر دنیا
• راه‌اندازی کتابخانه‌ای به نام ابن سینا در همدان
• انتشار آثار ابن سینا
• انتشار مقالات و کتب نوشته شده درباره ابوعلی سینا
• برگزاری مراسم بزرگداشت ابن سینا با همکاری دیگر کشورها
• ساخت مدال ابن سینا و اهدای آن به شرکت کنندگان در مراسم

جشن هزاره ابن سینا در نهایت در اردیبهشت 1333 در تهران و همدان برگزار شد. البته دکتر غلامحسین صدیقی که زحمات زیادی برای بزرگداشت ابن سینا کشیده بود غایب بزرگ این جشن بود. زیرا ایشان در جریان کودتای 28 مرداد دستگیر شده و در زندان بودند. این در حالی است که اساتید بزرگی چون “لویی ماسینیون” (شرق شناس فرانسوی) به اعتبار ایشان در این مراسم شرکت کردند. به هر صورت این مراسم با حضور دانشمندان بزرگی از سراسر دنیا برگزار شد. مجموعه سخنرانی‌های این افراد در مورد ابن سینا در کتابی با عنوان “مجموعه مقالات و سخنرانی‌های هزاره ابن سینا” به چاپ رسید.

چرا ابوعلی سینا به نام ابن سینا معروف شد؟

شاید کمتر کسی بداند که نام اصلی ابوعلی سینا حسین بن عبدالله بوده است. البته برخی افراد با ذکر چند نام دیگر به عنوان اجداد او در نهایت به اسم سینا می‌رسند. آنها می‌گویند سینا نام پدر او نبوده بلکه نام جد او بوده است. اما اساتید بزرگی چون دکتر پرویز شهریاری معتقدند اساساً جدی به نام سینا وجود ندارد. بر اساس گفته استاد شهریاری نام سینا پیشینه دیگری دارد.

ایشان معتقدند “سئنه” پزشک بسیار حاذق و مشهوری در ایران باستان در 700 سال قبل از میلاد بوده است. شهرت این فرد به حدی بوده که در تاریخ نامش به عنوان اسطوره پزشکی ماندگار می‌شود. لذا سیمرغ شاهنامه که نماد پزشک و حکیم است نیز با عنوان “سئن” خوانده می‌شود. حتی برخی معتقدند ریشه نام پزشک مشهور فرعون “سینوهه” نیز همین کلمه است. بنابراین ابن سینا نه به معنای پسر سینا بلکه به عنوان “پزشک زاده” برای این دانشمند بزرگ به کار رفته است.

نکته دوم در بکارگیری “بوعلی” در ابتدای نام ایشان است. در میان اعراب چنین رسمی برای ذکر نام فرزندان به کار می‌رود. یعنی ظاهراً ابن سینا باید پدر فرزندی به نام علی باشد. در حالی که هیچ سندی در مورد زن و فرزند و اساساً ازدواج ابن سینا وجود ندارد. جالب است بدانید آرامگاه بوعلی سینا با عنوان “آرامگاه شیخ الرئیس بوعلی حسین بن سینا” در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

ساخت مجسمه ابن سینا

مهمترین چالش ساخت مجسمه ابن سینا عدم وجود تصویری از چهره ابن سینا بود. در کتب قدیمی و آثار موجود در کتابخانه‌ها و کلیساهای قدیمی اروپا تصاویری موجود بود که هیچ‌کدام مدرک و سند معتبری نداشتند. تمام آن تصاویر خیالی بوده و بعضاً کاملاً با یکدیگر در تضاد بودند. لذا برای ساخت مجسمه ابتدا کمیسیونی تشکیل شد تا با بررسی شرح حال و زندگینامه‌های موجود از ابن سینا تصویری از ایشان ارائه کند. در نهایت استاد ابوالحسن صدیقی با استفاده از اطلاعات به دست آمده تصویری از ابن سینا را طراحی نمودند.

پس از تأیید این تصویر توسط انجمن آثار ملی ایران ساخت مجسمه ابن سینا آغاز شد. در نهایت این مجسمه به ارتفاع 3 متر و عرض 90 ساننتی‌متر از سنگ یکپارچه سفید مرمر ساخته شد. این مجسمه در ابتدا در میدان بوعلی همدان و با فاصله از آرامگاه نصب شده بود. بعدها با تغییرات ایجاد شده در شهر همدان مجسمه در مجاورت آرامگاه بوعلی سینا قرار گرفت.

جایگاه ابن سینا در علم پزشکی

بدون تردید ابن سینا یکی از شخصیت‌های برجسته علم پزشکی در دنیا محسوب می‌شود. از او آثار متعددی در علم پزشکی به یادگار مانده که مهمترین آنها کتاب “قانون” است. اهمیت کتاب قانون در علم پزشکی به اندازه‌ای است که تا سالها به عنوان منبع معتبر آموزش پزشکی در دانشگاه‌ها تدریس می‌شد. ترجمه این کتاب به زبان‌های مختلف دنیا و ده‌ها شرحی که بر این کتاب نوشته شده بیانگر اهمیت آن است.

نوآوری‌های ابن سینا در علم پزشکی از دیگر دلایل جایگاه والای او در دنیا است. ابن سینا را بنیانگذار علوم آزمایشگاهی، علم ایمنی شناسی و علم روانپزشکی می‌دانند. بخیه اعصاب، شناخت بیماری صرع و سل و فاسیال از دیگر نوآوری‌های ابن سینا در پزشکی است. دانته، ویلیام هاروی، ویل دورانت، گرد هارد فنتز، سیریل الگود، هنری زیگریست، ریچارد تولنر و شارل سورینای و ادوارد براون از جمله بزرگانی هستند که در آثار خود مقام والای ابن سینا را ستوده‌اند.

آدرس آرامگاه بوعلی سینا

همانطور که گفتیم آرامگاه بوعلی سینا همدان به نماد شهر همدان تبدیل شده است. بنابراین شاید صحبت از آدرس آرامگاه بوعلی سینا همدان شوخی به نظر برسد. زیرا این مکان به نام بوعلی سینا شناخته می‌شود.

آدرس آرامگاه بوعلی سینا: همدان، میدان ابوعلی سینا

تلفن: 08138261008

جاهای دیدنی همدان

از دیگر جاهای دیدنی همدان می‌توان از غار علیصدر، باغ ایرانی همدان، آرامگاه باباطاهر، دره مراد بیگ همدان، دشت میشان همدان، سراب گاماسیاب، حمام حاج آقا تراب، آبشار گنجنامه و گنجنامه همدان نام برد.

آب و هوای همدان

برای بازدید از دیدنی های همدان اطلاع از وضع آب و هوایی لازم است. با توجه به موقعیت کوهستانی و آب و هوای سرد همدان حتما قبل از سفر و بازدید وضع آب و هوا را چک نمایید. به همین منظور در این بخش پیشبینی وضع آب و هوایی همدان را در پنج روز آینده مشاهده می‌نمایید.

همدان آب و هوا

لوکیشن دقیق مقبره ابوعلی سینا

برای سهولت در دسترسی لوکیشن دقیق مقبره بوعلی سینا در همدان در زیر قرار داده شده است.

نقشه همدان

برای بازدید از جاهای دیدنی همدان استفاده از نقشه همدان لازم است. موقعیت دیدنی های همدان در نقشه مشخص شده است. اگر در استفاده از گوگل مپ سوالی دارید، مقاله راهنمای استفاده از گوگل مپ را از اینجا مشاهده نمایید.

عکس‌های این مطلب را جناب آقای رسول مجاهدی، جناب آقای احمد جمالی، سرکار خانم فاطمه زارعی و سرکار خانم شیوا شمشکی عزیز ثبت نموده‌اند.