زیارتگاه سارح بت آشر در پیربکران اصفهان از مهمترین مراکز زیارتی یهودیان ایران در استان اصفهان است. از نام های دیگر این زیارتگاه می‌توان به زیارتگاه ماما سارا و سرح بت آشر، استرا خاتون یا سارا خاتون اشاره کرد. در اين محتوا تلاش شده است تا به معرفي سارح بت آشر، قدمت زیارتگاه، معماری، سنگ نوشته‌ای زیارتگاه و آدرس سارح بت اشر و ساير زيارتگاه‌هاي يهوديان در ايران پرداخته شود.
سارح بت آشر كيست؟
سارح بت آشر دختر آشر پسر یعقوب عنوان شده است. آشر یکی از اسباط دوازده‌گانه یهودیان است. همچنين نام این بانو به شكل سراخ در عهد عتيق نيوز ذكر شده است. او و خانواده‌اش از مصر به سمت كنعان مهاجرت كرده‌اند. نام‌های مختلفی کلیمیان به او داده‌اند كه شامل ماما سارا، سرح بت آشر، استراخاتون یا سارا خاتون است.
در روایات یهودی آمده است، برادران حضرت یوسف نمی‌دانستند كه چگونه مژده‌ي زنده بودن یوسف را به یعقوب پير بدهند تا حضرت یعقوب از شدت شادی جان ندهد، سارح را که چنگ می‌نواخت و صدای آرام و دل‌نشینی داشت؛ انتخاب می‌کنند.
سارح بت آشر با خواندن نواي یک بیتی قافیه‌دار، حضرت یعقوب را از زنده بودن یوسف آگاه مي‌كنند. حضرت یعقوب با شنیدن این نوا، آرزوي عمر جاويدان به او مي‌كند. یهودیان بر اين باورند كه در زمان کوچ و مهاجرت آنها از بابل به ایران، سرح در اصفهان بود. کنیسه‌ای به نام حضرت یعقوب در آن زمان در محل سكونت وي ساخته بودند.
قدمت زیارتگاه استرا خاتون
از تاریخ ساخت اولیه این زيارتگاه مدرک مستندی در دسترس نیست. بناي حاضر در دورهي ايلخان بازسازي و مرمت شده است. همچنين به دليل وجود كاشي‌هاي هفت رنگ صفويه در آن، به نظر مي‌رسد در دورهي صفويه نيز تعميرات و بازسازي در آن شده است. در آغاز سال نو عبری یهودیان برای به‌جا آوردن شب‌های سلیحوت (دعای توبه) و مراسم روش هشانا، از استان اصفهان و دیگر شهرهاي ايران به ده پیربکران مي‌آيند. در گذشته به دليل حضور انبوه و فراوان يهوديان از نقاط مختلف جهان در اين مكان، تمامي فضاهاي اطراف و باغات پر مي شد و جاي خالي پيدا نمي‌شد.
معماری زیارتگاه سارح بت اشر
زیارتگاه استراخاتون از سه قسمت آرامستان ( با قدمت حدود دو هزار پيش از ميلاد مسيح و همزمان با ورود يهوديان به اصفهان)، اقامتگاه زائرین و کنیسه تشكيل شده است. ظاهر كنيسه ساده با ساختاری کاهگلی و گنبدی شکل است.
در داخل زیارتگاه دیواره‌هاي ساده با رنگ آمیزی آبی در آن ديده ميشود. در دیوار بخش اصلی زیارتگاه سارح بت آشر، شمع دانیست با هفت شمع روشن که در آیین یهود معروف به منوره است، نقاشي شده است. منوره سه هزار سال است كه نماد اصلی آیین یهودیان است. منوره سمبل و نماد بوته سوزانی است كه به روایت تورات، موسی به واسطه آن با خدا سخن گفته است.
در سقف تالار اصلی اين كنيسه، نشانی از معماری ایرانی ديده ميشود. اين معماري سقفی قوسی و با حالتی منحنی مانند که بر روی پلان چهارگوش بنا شده است. در سقف گنبد، دریچه هايي براي روشنايي و تهويه تعبيه شده است.
در يكي از ديوارهاي تالار اصلي، دری چوبی شبيه ضریح وجود دارد. كاربرد آن ريختن نذورات است. درب مزین به علامت منوره و ستاره داوود نبی است. ستاره داوود، از دو مثلث متساوی الاضلاع یکی رو به بالا و دیگری رو به پایین که روی هم قرار گرفته است، تشکیل شده است. قسمت ديگر زيارتگاه شمع خانه است. یهودیان در اين بخش در مراسم‌های مختلف مذهبی را به جا مي‌آورند. در آن به نیت‌های مختلف شمع روشن می‌كنند. سنگی استوانه‌ای بزرگی در وسط دهلیز جهت روشن نمودن شمع‌ها گذاشته شده است.
در درب ورودی حیاط خلوت زیارتگاه سارح بت آشر، داراي كاشي متعلق به دوره صفويه است. در كاشي طرح‌هاي اسليمي با رنگ‌های فیروزه‌ای، سفید و قهوه‌ای کمرنگ و زرد استفاده شده است. اين كاشي نشان‌دهنده‌ي تاثیرپذیری معماری اسلامی _ ايراني بر زیارتگاه‌های یهودیان است.
سنگ نوشته‌ای زيارتگاه ماما سارا
سنگ نوشته‌ای به طول نود و پنج و عرض هفتاد و پنج سانتی‌متر از زیر خاک‌های این زيارتگاه در سال 1322 خورشیدی يافته شده است. در حال حاضر اين سنگ نوشته بر دیوار یکی از طاق‌نماهای داخل بنا نصب شده است. کتیبه این لوح سنگی به خط عبری برجسته شامل آیاتی از تورات، تاریخ تحریر و نصب آن در اوایل قرن دوم مسیحی است. متن اين سنگ نوشته به شرح زیر است:
« دروازه‌های عدالت را برای من بگشایید. به آنها داخل شده خدا را حمد خواهم گفت دروازه خداوند این است. عادلان بدان داخل خواهند شد. این سنگ را که چون ستون برپا کردم بیت الله شود و آنچه به من بدهی، ده یک آن را به تو خواهم داد. اینک من فرشته‌ای پیش روی تو می‌فرستم تا تو را در راه محافظت نموده به آن مکانی که مهیا کرده‌ام برساند. خداوند برای شما جنگ خواهد کرد شما خاموش باشید. به تاریخ
پنجشنبه بیست و هشتم ماه آب سال 3890 از خلقت آدم خداوند این ماه عزا را – ماه آب ماه سوگواری یهودیان – به شادی مبدل نماید. سلام بر تمام افراد اسرائیل غلام این درگاه داود بن یعقوب.»
آدرس مقبره سارح بت آشر
اين زيارتگاه در شهر پیربکران از توابع شهرستان فلاورجان و در سیزده کیلومتری جنوب غربی اصفهان واقع شده است.
ساير زيارتگاه‌هاي يهوديان در ايران
از ساير زيارتگاه‌هاي يهوديان در ايران مي‌توان به مقبره‌ي استر و مردخای در همدان، حبقوق نبی در تویسرکان استان همدان، دانیالی نبی در شوش استان خوزستان، مقبره‌ي منسوب به یوشع نبی (ع) در لسان الارض در تخت فولاد اصفهان، مقبره‌ي منسوب به اشعیا نبی (ع) در كنار مرقد امامزاده اسماعیل (ع) در خیابان حافظ اصفهان و غيره اشاره كرد.
بازديد از زیارتگاه سارح بت آشر
اين زیارتگاه بازديد عمومي ندارد. بازديد فقط از طريق تورهاي گردشگري به عنوان مثال از طريق شركت گردشگري زمين پويان صورت مي‌گيرد.
جاهای دیدنی پیربکران
از دیگر دیدنی های پیربکران اصفهان می‌توان از مقبره پیربکران نام برد.
آب و هوای پیربکران
برای بازدید از دیدنی های پیربکران اصفهان اطلاع از وضع آب و هوای آن لازم است. به همین خاطر در اینجا پیشبینی وضع آب و هوای پیربکران اصفهان را در پنج روز آینده مشاهده می‌کنید.
پیربکران آب و هوا
نقشه پیربکران
برای یک سفر عالی و بازدید از جاهای دیدنی پیربکران استفاده از نقشه پیربکران اصفهان لازم است. به همین منظور در این بخش نقشه پیربکران را ملاحظه می‌نمایید.
منابع
- عکس‌های این محتوا را جناب آقای مهدی شاهدلی عزیز ثبت نموده‌اند.
- بررسی معماری زیارتگاه سارح بت آشر: نگاهی بر سازه یهودیان، مرضیه محمدی، کنفرانس بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر، سال انتشار 1394
امتیاز شما به این صفحه:
زیارتگاه سارح بت آشر پیربکران اصفهان
زیارتگاه سارح بت آشر یا مقبره استرا خاتون در پیربکران اصفهان از مهمترین مراکز زیارتی یهودیان ایران است. در مطلب بالا به معرفی زیارتگاه سارح بت آشر پیربکران پرداختیم.
