مدرسه تاریخی شاهرخیه یکی از جاهای دیدنی بسطام شاهرود است. شهر شاهرود یکی از زیباترین شهرهای استان سمنان است که هم در مسیر سفر به شمال و هم در مسیر سفر به مشهد میتوانید از آن بازدید کنید. مدرسه شاهرخیه بسطام از مدرسه های تاریخی ایران که از دوران تیموریان به یادگار مانده در مجاورت مجموعه تاریخی بایزید بسطامی قرار دارد. این مجموعه هنوز به عنوان یکی از مدارس علمیه شهر فعال است. ما در این مطلب ابتدا تاریخچه مدرسه شاهرخیه را بیان میکنیم. پس از آن به بررسی معماری مدرسه شاهرخیه بسطام پرداخته و بخشهای مختلف آن را توصیف میکنیم. در ادامه سایر جاهای دیدنی بسطام و شاهرود را معرفی خواهیم کرد. در بخش پایانی با پاسخ به سؤال مدرسه شاهرخیه کجاست؟ آدرس و مسیرهای دسترسی به آن را بیان میکنیم.
تاریخچه مدرسه شاهرخیه
مدرسه شاهرخیه بسطام یکی از مدرسههایی است که به دستور شاهرخ تیموری ساخته شده است. در قرن چهارم هجری قمری، دانشمندان بومی و مهاجر برای اعتلای فرهنگ اسلامی نهضت مدرسهسازی در خراسان را آغاز کردند. خواجه نظامالملک با تأسیس مدارس نظامیه در این جریان مشارکت کرد. شاهرخ تیموری و همسر فرهیختهاش گوهرشاد بانو نیز در این عرصه اقدامات قابل تحسینی انجام دادند.
آنها مدارس باشکوهی در شهرهای مهم خراسان مانند هرات، مشهد و بسطام احداث کردند. از این زوج فرهیخته آثار ارزشمند دیگری چون مسجد گوهرشاد نیز به یادگار مانده است. در منابع تاریخی به وجود مدرسه در بسطام پیش از مدرسه شاهرخیه اشارهای نشده است. ولی با توجه به اهتمام سلجوقیان به ساخت مدرسه در کنار مساجد نمیتوان گفت مدرسه شاهرخیه اولین مدرسه بسطام بوده است. زیرا این احتمال وجود دارد که در کنار مجموعه تاریخی بسطام از قبل مدرسهای وجود داشته و شاهرخ تیموری بنای جدیدی را در همان مکان احداث کرده باشد.
مدرسه شاهرخیه بسطام در فاصله چند متری ضلع جنوب شرقی مسجد بایزید قرار داد. بدیهی است که نام شاهرخیه نیز بر مبنای بانی ساخت مدرسه انتخاب شده است. البته برخی این احتمال را مطرح کردند که شاید بانی مدرسه شاهرخ نادری باشد. ولی وجود آثاری از سبک معماری تیموریان مانند طاقهای کلیل آذری این احتمال را منتفی میسازد. اساتید بزرگی چون مُصَنِّفَک بسطامی، خادم بسطامی و آیت الله حسنی در این مدرسه تدریس کردهاند. این مدرسه تاریخی سالهاست بازسازی شده و با عنوان حوزه علمیه باقرالعلوم در حال فعالیت است. افراد مشهوری نیز دوره مقدماتی تحصیلات خود را در این مدرسه گذراندهاند.
معماری مدرسه شاهرخیه بسطام
مدرسه تاریخی شاهرخیه با پلانی استاندارد در زمینی به وسعت 1400 متر مربع احداث شده است. این مدرسه به صورت یک بنای دو ایوانی طراحی شده که ایوانها در اضلاع شمالی و جنوبی قرار دارند. حیاط مدرسه مستطیلی به طول 5/19 متر و عرض 5/18 متر میباشد. در اضلاع شرقی و غربی حجرههایی با ابعاد یکسان در دو طبقه احداث شدهاند. برای دسترسی به طبقه دوم سه مسیر پلکانی در سه گوشه حیاط احداث شده است. این مسیر پلکانی آجری کاملاً ساده و بدون تزئینات خاصی ساخته شده است. البته در اصل بنا، اضلاع شرقی و غربی ساختار یکسانی نداشتند. در اصل، حجرههای ضلع غربی به صورت یک طبقه با طاق بلند جناغی طراحی شده بودند. در بازسازی سالهای اخیر، ضلع غربی کاملاً مطابق ضلع شرقی بازسازی شده است. تعمیرات اساسی این مجموعه در سال 1352 شمسی انجام شده است.
بخشهای مختلف مدرسه شاهرخیه بسطام
به تفصیل راجع به بخشهای مختلف این مدرسه تاریخی در زیر میپردازیم.
فیلم مدرسه شاهرخیه بسطام استان سمنان
در کلیپ کوتاه زیر فضای حجره و مدرسه تاریخی شاهرخیه را مشاهده میکنیم.
حجرههای مدرسه
تمامی حجرهها پلان مستطیل شکل به طول 5/3 متر و عرض 3 متر دارند. دهانه ایوان جلوی هر حجره نیز 3 متر طول دارد. حجرههای طبقه پایین دارای طاقهای کلیل آذری و حجرههای طبقه بالا دارای طاقهای جناغی هستند. اتاقها دارای سقف گنبدی کوتاه و کمخیز از جنس آجر هستند. سطح داخلی سقف و دیوار حجرهها نیز گچکاری شده است. هر اتاق دارای یک پنجره روبروی در ورودی و چهار طاقچه متقارن در اضلاع شمالی و جنوبی است. هریک از این طاقچهها نیز دارای طاق هلالی هستند. مشابه این طاقچهها در ایوان ورودی حجرهها و در طرفین در ورودی نیز وجود دارد. ظرافت طراحی و رعایت قرینه سازی در ساخت این حجرهها جالب توجه است. در طبقه اول ایوانحجرهها کاملاً مجزا از یکدیگر هستند. اما در طبقه دوم اینطور نیست. در طبقه دوم درگاهی هلالی ایوانهای حجرهها را به یکدیگر مرتبط میسازد.
ایوان شمالی
در ضلع شمالی این بنا ایوانی عمیق و مرتفع ساخته شده است. ارتفاع این ایوان آجری با دو طبقه حجرههای اضلاع شرقی و غربی برابر است. این ایوان آجری دارای طاق جناغی است و هیچ تزئینات خاصی در آن اجرا نشده است. در این ایوان سه درگاه وجود دارد که دو درگاه کناری به حجرههای مجاور ارتباط دارند. درگاه میانی نیز مسیر ارتباطی مسجدی است که پشت ایوان قرار گرفته است و یکی از ورودیهای مدرسه نیز محسوب میشود.
سردر ورودی شمالی مدرسه شاهرخیه
ورودی شمالی این بنا دارای سردر مرتفع با طاق جناغی میباشد. طرفین این سردر با دو طاقنمای کمعمق با طاق هلالی آراسته شده است. ورودی شمالی در واقع ورودی اصلی مدرسه بوده است. در ادامه چندین طاقنمای عمیق نیز در طرفین سردر دیده میشود. جالب اینجاست که در این بخش از بنا اصل قرینه به هیچ عنوان رعایت نشده است. طاقنماهای به کار رفته در سمت شرق و غرب سردر شمالی کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند. تنها در یکی از این طاقنماها مقرنسهای گچی دیده میشود. آثار اندکی از کاشیکاری اصیل بنا در این سردر باقی مانده است.
ایوان جنوبی مدرسه تاریخی شاهرخیه
ایوان جنوبی این بنا به صورت ایوان باز طراحی شده است. در بخش میانی دهانه ایوان یک اتاق وجود دارد و در طرفین آن دو راهرو برای ورود به حیاط طراحی شده است. ایوان جنوبی نیز دارای طاق جناغی است.
سردر ورودی جنوبی مدرسه
ورودی جنوبی مدرسه با طاق بلند جناغی دارای تزئیناتی است که ظاهراً در سالهای اخیر انجام شده است. بر اثر بازسازی بنا این ورودی در حال حاضر در میان یک حیاط قرار گرفته است. درب چوبی این بخش نیز ظاهراً در زمان بازسازی تعویض شده است.
مسجد مدرسه تاریخی شاهرخیه
در گوشه شمال غربی مسجد شاهرخیه بسطام مسجد زیبایی وجود دارد. این مسجد به صورت یک بنای چهار طاقی با سقف گنبدی احداث شده است. طاق اصلی بنا در ضلع شمالی آن قرار دارد. محراب مسجد نیز به صورت یک محراب ساده گچی در ضلع جنوبی احداث شده است. البته این مسجد در زمان قاجار و در سال 1255 هجری قمری توسط فردی به نام “حاج حسن بسطامی” تعمیر شده است. در آن زمان تزئینات زیبایی در این مسجد اجرا شده است.
در زیر سقف گنبدی چهار ترنج به زیبایی گچبری شده و داخل آنها نیز سوره توحید به خط نستعلیق نوشته شده است. و در فواصل آنها نیز ترنجهای کوچکتری با نام پنج تن دیده میشود. همینطور در زیر پایه گنبد کتیبهای حاوی آیه الکرسی به خط ثلث همراه با نقوش اسلیمی گل و برگ گچبری شده است. و در همین کتیبه نام بانی تعمیرات و تاریخ آن درج شده است. در پشت بغل قوسهای مسجد نیز گچبریهایی بر روی زمینه آبی رنگ اجرا شده است. در ورودی مسجد بر روی دیوار سمت چپ سنگی نصب شده که وقفنامه مسجد بر روی آن درج شده است. البته این وقفنامه مربوط به مدرسه شاهرخیه بسطام است که در سال 1212 هجری قمری تنظیم شده است.
جاهای دیدنی بسطام شاهرود
شهر تاریخی بسطام به دلیل حضور عارف بلندآوازه ایرانی، بایزید بسطامی، از شهرت زیادی برخوردار است. این شهر گرچه به شهر عارفان شهرت دارد ولی از شهرهای خوش آب و هوای سمنان نیز محسوب میشود. مجموعه تاریخی بایزید بسطامی در فهرست جاهای دیدنی بسطام شاهرود جایگاه ویژهای دارد. این مجموعه خانقاه بایزید، رواق، منار آجری، امامزاده محمد، مسجد اول بایزید، مسجد دوم بایزید، مسجد ایلخانی، گنبد غازان خان، ایوان غربی، دالان، ایوان الجایتو، مقبره شاهزاده افغان، حمام، مقبره آل کرت، موزه عرفان شرق و مدرسه شاهرخیه را در بر میگیرد. برج کاشانه و مسجد جامع بسطام دیگر بناهای تاریخی بسطام هستند که دیدن آنها خالی از لطف نیست. خرقان از توابع بسطام نیز به دلیل وجود آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی از جاهای دیدنی نزدیک بسطام محسوب میشود.
البته خود شهر شاهرود نیز زیباترین شهر استان سمنان است. همجواری کوه، جنگل و کویر در شهر شاهرود مناظر بسیار زیبایی پدید آورده است. شهر شاهرود به خاطر چنارهای سرسبز و تنومند از زیباترین شهرهای ایران محسوب میشود. مسجد جامع شاهرود، بازار سنتی و خانه یغماییها از جمله دیدنی های شاهرود است. البته جنگل ابر مشهورترین جاذبه طبیعی این منطقه است که با شهر شاهرود حدود 85 کیلومتر فاصله دارد. ضمن اینکه فاصله شاهرود تا ساحل دریای خزر حدود دو ساعت و فاصله شاهرود تا شهر مشهد حدود سه ساعت است.
مدرسه شاهرخیه کجاست؟
مدرسه شاهرخیه بسطام در میدان آزادی شهر بسطام در شمال شرقی شاهرود قرار دارد. فاصله بسطام تا شاهرود حدود 7 کیلومتر است. رشته کوههای شاهوار و شهر مجن در غرب، شهر میامی و مناطق کویری در شرق و استان گلستان از شمال همسایه این شهر هستند. شهر شاهرود بهترین مسیر دسترسی به شهر بسطام است. شهر شاهرود دارای فرودگاه و ایستگاه راهآهن است. بنابراین برای سفر به شاهرود میتوانید از بلیط قطار یا هواپیما استفاده کنید. اگر قصد سفر با وسیله شخصی خود را دارید میتوانید در مسیر سفر به مشهد یا سفر به شمال برای بازدید از شاهرود و بسطام نیز برنامهریزی کنید.
آب و هوای بسطام
به منظور بازدید از جاهای دیدنی بسطام شاهرود اطلاع از وضع آب و هوا لازم است. به همین منظور در این بخش پیشبینی وضع آب و هوای بسطام را در پنج روز آینده ملاحظه میکنید.
نقشه بسطام
برای بازدید از جاهای دیدنی بسطام و گشت زدن در شهر استفاده از نقشه میتواند مفید باشد. به همین منظور در این بخش نقشه بسطام را ملاحظه میفرمایید.
لوکیشن دقیق مدرسه تاریخی شاهرخیه
برای یافتن بهتر این مدرسه لوکیشن دقیق آن لازم است. در بخش زیر لوکیشن دقیق مدرسه تاریخی شاهرخیه بسطام را مشاهده میکنید.
امتیاز شما به این صفحه:
مدرسه شاهرخیه بسطام
مدرسه شاهرخیه از جاهای دیدنی بسطام و مدرسه های تاریخی ایران است. در مطلب بالا به معرفی، تاریخچه، ساعت بازدید و آدرس مدرسه تاریخی شاهرخیه بسطام پرداختیم.