تکیه معاون الملک کرمانشاه یکی از اصلی ترین مقصدهای گردشگری در طی سفر در ایران به مقصد استان کرمانشاه است. درواقع زیبایی این تکیه آن را از معروفترین تکیه های ایران و  مهمترین دیدنی های کرمانشاه بدل کرده است. تکیه معاون‌الملک به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری تاریخی مذهبی شهر کرمانشاه هرساله پذیرای گردشگران زیادی از سرتاسر ایران است. قطعا عکس‌های بسیاری از این تکیه بسیار زیبای قاجاری را دیده‌اید و تعریف زیبایی‌ها و کاشی‌کاری‌های آن را به مراتب شنیده‌اید. اما نه! باید خودتان بروید و در میان بخش‌های مختلف تکیه معاون الملک کرماشاه قدم بزنید و تمام این زیبایی‌ها را خودتان از نزدیک ببینید. در ادامه هر آنچه در مورد تکیه معاون الملک کرمانشاه، دلایل اهمیت آن، تاریخچه، معماری، زیبایی‌ها و تزئینات، بخش‌های مختلف این تکیه، آدرس، عکس تکیه معاون الملک و اطلاعات ضروری برای بازدید مورد نیاز است را برایتان ارائه خواهیم داد.

شاید پیش خود بگویید در بسیاری از بناها و عمارت‌ها، کاشی‌کاری به کار رفته است. اما در این تکیه معاون الملک این هنر به حد اعلای خود می‌رسد. ظرافت و طریقه اجرای آن سبب شده است که بعضا آن را زیباترین نوع کاشی‌کاری اجرا شده در ایران بدانند.

تکیه معاون الملک

در ایران با ورود اسلام، مساجد و تکیه‌های زیبایی در طول تاریخ بنا شد. هر یک از آنها بنا به دوره تاریخی و هنر معمار خویش دارای ویژگی‌های بسیاری ست که سبب تمایز آنها از یکدیگر می‌شود. با ما همراه باشید تا شما را با مینیاتوری‌ترین تکیه تاریخ آشنا کنیم. کرمانشاه یکی از زیباترین استان‌های داخل کشور است که مهد کتیبه‌های تاریخی و جاذبه‌های باستانی مانند بیستون و طاق بستان است. ردی از گذشته‌های بسیار دور تا به الان را می‌توان در این استان دید. از معبد آناهیتا در کنگاور کرمانشاه گرفته تا گوردخمه‌های هرسین و ساختمان‌ها و عمارت‌های قاجاری، تماما سرشار از تجربه‌های جدید و مفرح برای مسافران و گردشگران است.

پس وقت را از دست ندهید و برای دیدن این آثار تاریخی گرانبها راهی این استان شوید. برگردیم سراغ تکیه معاون الملک کرمانشاه که بیش از 100 سال قدمت دارد. از هر کسی که سراغ این تکیه را بگیرید شما را به خیابانی که تکیه در آن واقع شده است، خواهد برد. البته در کرمانشاه خانه‌های تاریخی، عمارت‌ها و تکیه‌های زیادی وجود دارد اما تکیه معاون الملک به سبب تنوعی که در جزئیات و ریزه‌کاری‌های معماری دارد، مشهورترین آنهاست.

معاون الملک که بود؟ 

از نام تکیه معاون الملک کرمانشاه پیداست که باید به فردی به نام یا لقب معاون الملک ربط داشته باشید. همینطور هم هست. همانطور که می‌دانید سه بخش اصلی در تکیه (حسینیه، زینبیه و عباسیه) وجود دارد. قدیمی‌ترین این بخش‌ها، حسینیه‌ی آن است که به دست حسین خان معین‌الرعایا ساخته شده است. او را معاون‌الملک نامیده بودند و تحت عنوان معاون الملک شناخته می شد. حسین خان پدربزرگ رحم معینی کرمانشاهی است که یکی از شاعران موفق معاصر بوده است. بعدها که یکی از برادران او به نام حسن خان معین الملک، این بنا را خرید و بخش‌های دیگری را به بنا اضافه کرد.

چرا از تکیه معاون الملک بازدید کنیم؟

تکیه معاون الملک کرمانشاه یکی از پرطرفدارترین جاذبه‌های گردشگری کرمانشاه است. که تقریبا در برنامه‌ی تمام تورها و مسافرت‌هایی که به این استان می‌شود، بازدید از اینجا نیز وجود دارد. شما با وارد شدن به داخل حیاط تکیه معاون الملک که چند پله‌ای با معبر عمومی اختلاف سطح دارد، محو زیبایی‌ها و رنگ‌های بسیار جداره‌ها خواهید شد. اینجا یک بنای مذهبی است اما ذهنیت شما در مورد بناهای مذهبی را تماما دچار آشوب خواهد کرد.

نقش و نگارهای جداره‌ها با ترکیب شکل‌ها و رنگ‌های مختلف سبب شده است. که اینجا را یک موزه مینیاتوری بدانند که داستان‌هاب جالبی در هر کدام از ساختمان‌های آن وجود دارد. شاید به جرات بتوان گفت که زیباترین بنای برجای مانده از دوران قاجاری در کرمانشاه، تکیه معاون الملک است. که امروزه کاربری آن، دو موزه تحت عنوان موزه پوشاک و زیورآلات و موزه مردم‌شناسی به آن داده شده است.

دلایل بازدید از تکیه معاون الملک کرمانشاه

1. گفته می‌شود هیچ بنایی در دنیا وجود ندارد که از نظر هنر کاشی‌کاری بتواند با کاشی‌کاری‌های تکیه معاون الملک کرمانشاه رقابت کند! مگر در داخل این تکیه چطور کار کرده‌اند؟ باید حتما این موضوع را از نزدیک جویا شد.
2. امروزه دو کاربری موزه به این تکیه داده شده است، شما در کنار بازدید از بخش‌های مختلف داخل تکیه، از موزه‌ها و آثار گرانبهایی که در داخل آنها به نمایش گذاشته شده است نیز دیدن خواهید کرد.
3. جالب اینجاست که در داخل این تکیه، ردی از هنر معماری اسلامی و ایرانی را به خوبی می‌توانید شاهد باشید. این خصوصیت بناهای تاریخی است که به ما امکان مقایسه و تحقیقات علمی را می‌دهند. برای همین تکیه معاون الملک کرمانشاه از نظر هنر و معماری برای اهل فن بسیار ارزشمند است.
4. در تکیه معاون الملک، هنر و تاریخ اسلام و ایران را به هنر کاشی‌کاری نمایش داده‌اند و این واقعا خارق‌العاده است.
5. این بنا یکی از زیباترین بناهای قاجاری داخل کشور است که از همه جای ایران برای بازدید از قسمت‌های مختلف آن، راهی کرمانشاه می‌شوند.
6. اگرچه قدمت این تکیه به بیش از 100 سال می‌رسد، اما هنوز هم به همان ظرافت روزهای اول خود برجاست و میزبان مهمانان و مسافران از همه جای جهان است.
7. تاریخ 114 ساله‌ی ایران در اینجا دیده می‌شود.
8. اینجا را بزرگترین تکیه مینیاتوری دنیا می‌دانند.

تاریخچه‌ی تکیه معاون الملک کرمانشاه

در مورد تاریخچه‌ی تکیه معاون الملک کرمانشاه چه می‌دانید؟ از زمانی که ساخته شد تا در دوران مشروطه‌خواهان مورد حمله قرار گرفت و بعدها دوباره مورد بازسازی قرار گرفت. تاریخ ساخت تکیه معاون الملک توسط حسین خان معین الرعایا مشهور به معاون الملک به سال 1281 هجری شمسی برمی‌گردد. در این زمان این مکان تنها کاربری یک حسینیه را داشته است. چندی بعد از زمان شروع ساخت حسینیه، این مجموعه به اتمام رسیده بود و مورد بهره‌برداری واقع شد. اما در سال 1327 هجری قمری این تکیه مورد حمله قرار گرفت و به توپ بسته شد. کودتای مشروطه‌خواهان در آن زمان موجب تخریب بسیاری از بناها بخصوص بناهای مذهبی شد. این کار توسط ظهیرالملک انجام گرفت. او تظاهر به این کرد که مشروطه‌خواهان می‌خواهند در داخل تکیه پناه بگیرند اما این یک حیله بود. در کنار اینها منزل شخصی حسین خان نیز تخریب شد و او را ترور کردند.

اما حوادث تلخ در داخل تکیه معاون الملک کرمانشاه در اینجا به پایان رسید و در دوره‌های بعد مرمت‌های جدی و ساخت و سازهای جدید در آن آغاز شد. تقریبا تا سال 1320 هجری شمسی این تکیه تعطیل بود و کسی در آن رفت و آمد نمی‌کرد. اما پس به همت میرزا حسن خان معاون‌الملک بازسازی‌ها آغاز شد. او زمین‌های اطراف تکیه معاون الملک کرمانشاه را در سال 1326 خریداری کرد  و بخش‌های عباسیه و زینبیه را به این بنا اضافه کرد. از این زمان به بعد دیگر اینجا را بعنوان یک تکیه می‌شناختند و از حالت حسینیه بودن درآمد. حسن خان تکیه را وقف آیین سوگواری امامان معصوم کرد و آن را به یک مکان درخور برای برگزاری مراسم مذهبی تبدیل کرد. بعد از اینکه حسن خان فوت کرد، او را در زینبیه تکیه به خاک سپردند.

عاقبت تکیه معاون الملک چه شد؟

اوضاع بر همین منوال ادامه پیدا کرد تا اینکه حکومت پهلوی روی کار آمد. در آن زمان گفته می‌شد که بارها تصمیم به تخریب تکیه معاون الملک کرمانشاه گرفته‌اند اما هر بار از سوی افراد مختلف با این تصمیم مخالفت می‌شده است. تا اینکه به پیشنهاد سید محمد میبدی و آقا شیخ محمد هادی جلیلی، قسمت عباسیه از این تکیه را به مدرسه‌ی علوم اسلامی تبدیل می‌کنند. به مدت سی سال کاربری مدرسه بر روی این بخش باقی ماند. تا به امروز که به یک جاذبه‌ی گردشگری تبدیل شده است و دو موزه فعال در بخش عباسیه‌ی آن قرار دارد. یعنی در دوره‌های مختلف اینجا کاربری حسینیه، مدرسه، تکیه و موزه را داشته است.

تکیه‌ها چگونه بنایی هستند؟

آیا می‌دانید تفاوت تکیه با حسینیه چیست؟ شباهت‌ها و تفاوت‌هایی در کاربری این دو مکان مذهبی وجود دارد. گفته می‌شود که ریشه کلمه تکیه، کوردی است. در لغت‌نامه دهخدا نیز معنی آن “اتکا کردن” و “اعتماد کردن” آمده است. در گذشته تکیه‌ها مکانی برای اسکان دادن زائران بوده است. همینطور در حسینیه و تکیه سوگواری و مراسم مذهبی اجرا می‌شود. اما تکیه‌ها علاوه بر مراسم مذهبی و سوگواری، مراسم تعزیه نیز در آنها برگزار می‌شده است. در وسط صحن تکیه‌ها سکویی برای اجرای مراسم وجود دارد در صورتی که در حسینیه‌ها این سکو وجود ندارد. دیگر اینکه در اطراف حیاط تکیه‌ها، اتاق‌ها و حجره‌هایی وجود دارد که برای اسکان بوده است. اما در حسینیه‌ها اسکانی صورت نمی‌گرفته است. در کل می‌توان گفت که تکیه‌ها همان حسینیه‌ها هستند اما مقداری از نظر کاربری و ابعاد وسیع‌تر و حوزه‌های بیشتری را در بر‌می‌گیرند.

معماری تکیه معاون الملک کرمانشاه

معماری تکیه معاون الملک کرمانشاه به سبک معماری دوره قاجار است. نقاشی و به کار بردن تزئینات در جداره‌های ساختمان‌ها، طاق‌نماهای داخل صحن، پنجره‌های رنگی از جمله ویژگی‌های معماری این بنا به حساب می‌آید. جالب است بدانید که رنگ‌هایی که در جداره‌های مختلف بنا و در کاشی‌کاری‌های آن می‌بینید، تماما طبیعی هستند. یک صحن زیبا در وسط تکیه معاون الملک کرمانشاه قرار دارد. و سه بخش حسینیه، زینبیه و عباسیه در اطراف آن قرار دارند. طرح‌های متنوع و زیبایی از تخت جمشید، نبردهای علی، حوادث دشت کربلا و تصاویری از پادشاهان و سلاطین مختلف ایرانی از جمله پادشاهان هخامنشی بر روی جداره‌های مختلف تکیه معاون الملک کرمانشاه با کاشی ایجاد شده‌اند. که یکی از اصلی‌ترین بخش‌های دیدنی داخل تکیه همین طرح‌ها هستند.

تعداد ورودی‌ها به داخل تکیه معاون الملک، سه تا است. یکی از آنها به خیابان حداد عادل در ضلع غربی ساختمان؛ یکی به کوچه معاون الملک در ضلع شمالی و دیگری در ضلع جنوبی به کوچه ایلخانی می‌رشد. شاید پیش خود بگوییید چه لزومی داشته که سه ورودی به داخل این تکیه وجود داشته باشد. این در واقع یک پاسخ مناسب برای جمعیت زیادی بوده است. که از محله‌های اطراف برای مراسم مختلف به داخل تکیه می‌آمده‌اند. بدین شیوه بدون مزاحمت و به راحتی ورود و تخلیه از داخل تکیه انجام می‌شده است. هرچند امروزه دو تا از این ورودی‌ها غیرفعال شده‌اند. و تنها از ورودی اصلی سمت شمالی بنا یعنی از کوچه معاون الملک می‌توانید وارد بنا شوید. بخش‌های مختلف تکیه معاون الملک کرمانشاه را در ادامه برایتان به تفکیک آورده‌ایم.

راز پنجره‌های رنگی تکیه معاون الملک چیست؟

ارسی بخش جدانشدنی خانه‌ها، عمارت‌ها و تکیه‌های قدیمی است. پنجره‌های رنگی داخل نما که هدف از اجرای آنها کمتر کردن و بهبود بخشیدن به کیفیت نور مستقیم خورشید و راه دادن آن به فضاهای داخلی بود. ارسی در واقع قاب‌های چوبی هستند که به صورت مشبک ساخته می‌شوند. مهد این پنجره‌ها نیز استان‌های غربی از جمله کردستان و کرمانشاه می‌باشد. یعنی می‌توان گفت که این پنجره‌ها هم به لحاظ زیبایی و هم به لحاظ اقلیمی طراحی و ساخته می‌شدند. تمام رنگ‌ها و اندازه شیشه‌های رنگی بر طبق اصول روانشناسی رنگ می‌باشد و هیچ چیز در طراحی و اجرای آنها تصادفی نیست.

تزیینات و زیبایی‌های تکیه معاون الملک کرمانشاه

تزئینات و هنرهای زیادی در قسمت‌های مختلف تکیه معاون الملک کرمانشاه دیده می‌شود. برجسته‌ترین این تزئینات کاشی‌کاری‌های آن است که به دو صورت کاشی برجسته و کاشی هفت‌رنگ اجرا شده است. فکرش را بکنید که با کاشی‌های رنگی، انواع نقش‌ها را بر روی جداره‌ها ایجاد کرده‌اند. آثار هنرمندان به نام و مشهوری از جمله استاد محمد بنا، استاد سید ابوالقاسم مانی، حسین خطاط و حسن تهرانی در این تکیه دیده می‌شود. اینجا یک ساختمان بزرگ است و اینکه جداره‌های داخلی و خارجی این بنا را تماما با نقش و نگار کار کرده‌اند، حیرت‌آور است. هر کدام از این نقش و نگارها یک واقعه‌ی تاریخی یا مذهبی را روایت می‌کنند.

البته آینه‌کاری و شیشه‌کاری را نیز در بخش‌های داخلی تکیه نیز می‌توانید مشاهده کنید که از هنرهای مخصوص دوران قاجار بوده است. دیگر تزئینات داخل مجموعه تکیه معاون الملک کرمانشاه، نقاشی‌ است. موضوعات این نقاشی‌ها داستان‌های قرآنی، حادثه کربلا و مسائل پیرامون آن است. به‌عنوان مثال اگر به بخش زینبیه بروید، تعداد 18 قسمت از صحنه‌های واقعه کربلا را با کاشی‌کاری و نقاشی ایجاد کرده‌اند. از جمله این مسائل و تصویرها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صحنه رزم حضرت علی اکبر (ع)
• صحنه‌ی رزم حضرت قاسم (ع)
• صحنه‌ی رزم حضرت ابوالفضل (ع)
• خاکسپاری شهدای کربلا
• مجلس مختار و بردن اهل بیت
• انتقال امام سجاد (ع) به خرابه‌های شام

بخش‌های مختلف تکیه معاون الملک کرمانشاه

سه بخش اصلی به نام‌های حسینیه، عباسیه و زینبیه در این تکیه قرار دارند که قدیمی‌ترین آنها از نظر ساخت ساختمان حسینیه است که در زمان حسین خان معاون الملک ساخته شد.

• حسینیه

حیاط کوچکی در وسط آن قرار دارد و به دور آن حجره‌هایی در دو طبقه واقع شده‌اند. طاق‌نماهای پی در پی در نمای حسینیه به چشم می‌خورد. بر روی جداره‌های این بخش از تکیه معاون الملک، کاشی‌کاری‌های نفیس کار شده است و کف آن سنگ فرش شده است. کاربری حسینیه‌ی تکیه برای سوگواری و عزاداری آقایان بوده است. در این بخش بر روی دیوارها متون و اشعار مذهبی را خطاطی کرده‌اند. در گذشته برای سینه‌زنی به داخل حسینیه می‌آمدند.

• زینبیه

این قسمت نیز از حسینیه دسترسی داشته است و مختص عزاداری و سوگواری خانم‌ها بوده است. اگر به تکیه معاون الملک کرمانشاه نگاه کنید، یک گنبد بر روی یکی از فضاهای آن می‌بینید. این گنبد متعلق به بخش زینبیه است. در واقع اینجا تنها فضای گنبددار در داخل تکیه است. خیلی جالب است، اینکه در گذشته از داخل کوچه معاون‌الملک به داخل این زینبیه راه ورودی بوده است و زنها بدون مزاحمت و برخورد را آقایان به داخل آن می‌رفتند. بر روی جداره‌های داخلی این بخش نیز آرایه‌های کاشی‌کاری و داستان‌روایی بر روی دیوارها به چشم می‌خورد. تابلوها و تصاویر نفیسی از حوادث دشت کربلا، داستان‌های پیامبران مختلف را می‌توانید در این بخش ببینید. حسن خان معاون الملک را بعد از مرگش در این بخش دفن کرده‌اند. از داخل زینبیه یک راهروی کوچک به داخل حسینیه راه است.

• عباسیه

و اما بخش دیگری که باید حتما از آن بازدید کنید عباسیه است. اینجا بزرگترین بخش تکیه به حساب می‌آید. کاربری آن برای این بوده است که مردم دور تا دور آن به مشاهد مراسم مختلف می‌نشستند. از داخل زینبیه به داخل عباسیه با یک راهروی طولانی دسترسی خواهید داشت. دو موزه‌ی مردم‌شناسی و موزه جواهرآلات که گفته شد در این بخش از تکیه معاون الملک کرمانشاه قرار دارند.

بر روی طاق‌های ضلع شرقی تکیه که عباسیه در آن قرار دارد، کاشی‌کاری‌ها نفیسی کار شده است که یادتان نرود حتما از این بخش از تکیه دیدن کنید. تصاویری از ورود حضرت یوسف (ع) به کنعان، بارگاه حضرت سلیمان و تصاویری از حرم امام رضا در بخش عباسیه تکیه به چشم می‌خورد. دو موزه‌ای که امروزه در داخل این بخش وجود دارد، یکی با ماکت‌ها و فیگورها، فرهنگ، شغل و اشیای تاریخی کرمانشاه را نشان داده‌اند، در دیگری نیز پوشش، زیورآلات دست ساز و جواهرآلات محلی کرمانشاه را به نمایش گذاشته‌اند.

• دو حوض زیبا در داخل حیاط‌های تکیه قرار دارند که اطراف آنها را باغچه‌های زیبایی دربرگرفته‌اند.

آدرس و دسترسی به تکیه معاون الملک کرمانشاه

برای رفتن به تکیه معاون الملک کرمانشاه، باید از میدان آزادی که بزرگترین میدان نزدیک به تکیه است به سمت جنوب آن بروید. یک کیلومتر که از این میدان فاصله گرفتید، از دو خیابان نواب صفوی و خیابان مدرس، می‌توانید خود را به تکیه معاون الملک برسانید. البته از دو میدان وزیری و شهناز می‌توان با کمی پیاده‌روی به تکیه رفت.

تکیه های ایران

از دیگر تکیه های ایران می‌توان از تکیه بیگلربیگی، تکیه دزاشیب تهران، تکیه نیاوران تهران و تکیه روستای مقریکلا نام برد.

ساعات بازدید و هزینه ورودی تکیه معاون الملک

برای رفتن و بازدید از تکیه معاون الملک کرمانشاه همه روزه می‌توانید از ساعت 8:00 تا 17:00 به آنجا بروید. در کنار بازدید از تکیه می‌توانید از بازار قدیمی کرمانشاه، مسجد جامع کرمانشاه، موزه پارینه سنگی که اولین موزه دوران پارینه سنگی در ایران است و دیگر جاذبه‌های اطراف دیدن کنید. از آنجایی که تکیه معاون الملک یک بنای مذهبی است بهتر است مقداری شئونات مذهبی را در اینجا رعایت کنید. عکاسی در داخل این مجموعه آزاد است. پس تا می‌توانید از زیبایی‌های بخش‌های مختلف آن عکس بگیرید. از دیگر تکیه های زیبای کرمانشاه تکیه بیگلر بیگی است.

امروزه خیابانی که تکیه معاون الملک کرمانشاه در آن واقع شده است، را خیابان حداد عادل نامیده‌اند. اما نام قدیمی آن آبشوران بوده است. برای همین در هنگام آدرس‌دهی می‌توانید این نام را نیز به‌کار ببرید چون محلی‌ها به همین نام قدیمی اینجا را می‌شناسند.

• تاریخ ثبت در آثار ملی ایران: 10 آذر ماه 1354
• شماره ثبت: 945
• هزینه بازدید: 2500 تومان (به روز نشده)

آب و هوای شهر کرمانشاه

برای سفر به هرگوشه از ایران، به دلیل تنوع آب و هوایی که در این سرزمین وجود دارد. بررسی موقعیت اقلیمی مقصد از مهم‌ترین نکات قبل از سفر است. در این بخش شرایط جوی و دمایی شهر کرمانشاه آورده شده است. قبل از سفر به این خطه تاریخی از ایران، با مراجعه به این بخش از آب و هوای این شهر آگاه شوید.

کرمانشاه آب و هوا

لوکیشن دقیق تکیه معاون الملک کرمانشاه

برای دیدن این مکان مدهبی و تاریخی شهر کرمانشاه در بخش‌های بالا به آدرس و مسیرهای دسترسی این مکان مذهبی اشاره شده است. در این بخش برای مسیریابی راحت‌تر گردشگران، لوکیشن دقیق این بنا آورده شده است. شما می‌توانید با مراجعه به این بخش و با کمک گوشی همراه هوشندتان تا رسیدن به این مکان را به سادگی مسیریابی کنید.

اگر در مسیریابی با گوگل مپ مشکل دارید، مقاله راهنمای استفاده از گوگل مپ را از اینجا ملاحظه بفرمایید.

عکس‌های این مطلب را جناب آقای امیرحسین میرمعینی، جناب آقای پارسا نوری و جناب آقای مجید پوست چیان عزیز ثبت نموده‌اند.