شهر بوشهر سرزمینی است که یادآور شاعران و نویسندگان شهیر، ساحل زیبا و دریایی مواج، رطب‌های شیرین و نخلستان‌های زیبا، هنر خیام خوانی، یَتیمَک و لَلَک، آب و هوایی گرم و شرجی است. درواقع شهر بوشهر با جاذبه‌های فراوان و تاریخی هفدهمین استان کشور محسوب می‌شود. این شهر در جنوبی‌ترین بخش ایران و در همسایگی آب‌های نیلگون خلیج فارس قرار دارد. بندر بوشهر علاوه بر اهمیت اقتصادی به دلیل قدمت تاریخی و فرهنگی بسیار مورد توجه می‌باشد. در ادامه با پرداختن به عناوینی چون: معرفی شهر بوشهر، دیدنی های شهر بوشهر، مرکز استان بوشهر و میزان جمعیت بوشهر در سال 1400 می پردازیم و به سوالاتی چون غذاهای سنتی شهر بوشهر چگونه است؟ صنایع دستی بوشهر، سوغاتی بوشهر چیست؟ معماری خانه‌های شهر بوشهر و روز بوشهر چه اهمیتی دارد؟ پاسخ خواهیم داد تا آشنایی هر چه بیشتر شما را با شهر بوشهر فراهم آوریم.
معرفی شهر بوشهر
قدمت شهر بوشهر به زمان عیلامی‌ها و تمدن بین النهرین می‌رسد که به اوایل هزاره‌ی دوم قبل از میلاد برمی‌گردد. در سده‌ی هشتم قبل از میلاد بوشهر مورد توجه ما‌د‌ها بوده که در دوران هخامنشیان در سال ۵۵ قبل از میلاد تصرف شده است. در دوره ساسانی‌ها نیز در نزدیکی شهر بوشهر شهر رام اردشیر ساخته شد که امروزه از آن جز خرابه‌ای که به ریشهر معروف است، باقی نمانده است.
با ظهور دین اسلام در زمان عمر، امویان و آل بویه شهر بوشهر مورد تصرف قرار گرفت. بعد‌ها این شهر بندرگاهی، در آغاز سلسله‌ی صفویان، لطفعلی خان زند و نادرشاه همواره دارای اهمیت بوده است. در سال 1273 با تجاوز انگلیسی‌ها با مقاومت مردم تنگستان این شهرحفظ شد. در جنگ جهانی اول با رشادت رئیسعلی دلواری بار دیگر دست استعمارگران از این شهر کوتاه شد.
بخش بندی شهرستان بوشهر
بر اساس تقسیمات سیاسی استان بوشهر دارای ۱۰شهرستان، ۷بخش، ۱۲ شهر، ۳۶ دهستان و ۷۰۶ آبادی است. شهرهای بوشهر شامل: دشتستان، تنگستان، جم، دشتی، دیر، دیلم، عسلویه، کنگان و گناوه است. که درباره‌ی چند شهرِ بوشهر توضیح اجمالی خواهیم داد:
بندر بوشهر
از بنادر قدیمی ایران است و قدمت تاریخی بسیاری دارد. به همین خاطر به عنوان ابوشهر یاد می‌شود. نخلستان‌های سرسبز، سواحل چشم نواز، مکان‌های دیدنی چون بازار بوشهر، قلعه خورموج، گنبد نمکی جاشک و کلیسای گئورگ مقدس از دیدنی‌های این شهر هستند.
دشتستان
این شهر به رطب شیرین و مرغوبش شهره است. دومین شهر بزرگ استان است و دیدنی‌هایی چون کاخ کوروش بزرگ و باقیمانده‌ی کاخ بزرگ سیاه دارد.
تنگستان: به چشمه‌های آب گرم خود چون قوچرک و موزه‌ی خانه‌ی رئیسعلی دلواری مشهور است.
جم
از شهرهای جنوبی استان است و قطب‌های صنعتی کشور چون پتروشیمی و صنایع گاز در آن وجود دارد. علاوه بر آن جاذبه‌های گردشگری چون کوه پردیس، روستای تاریخی حرمی اناری و باغ پدری در آن جای دارد.
معرفی مرکز استان بوشهر و جمعیت شهر بوشهر
مرکز استان بوشهر بندر بوشهر است. بر طبق مدیر ثبت احوال استان بوشهر با تولد هزار و 79 نفر جمعیت این استان در سال 1400 به 1 میلیون و 81 هزار و 722 نفر افزایش یافته است. اقلیم شهر بوشهر گرم و مرطوب در بخش‌های ساحلی و گرم و خشک در بخش‌های داخلی است. جزو استان‌های کم بارش ایران محسوب می‌شود.
در تابستان با افزایش دما و در زمستان با دمای ملایم مواجه هستیم. بهترین زمان سفر به بوشهر در فصل پاییز و زمستان است. از نظر فعالیت‌های اقتصادی در بخش کشاورزی در زمینه‌ی تولید خرما پیشتاز است. در زمینه‌ی تولید میگو و همچنین در ماهیگیری به دلیل دسترسی آسان به بنادر صیادی کوچک و بزرگ نیز نقش فعالانه‌ای دارد. در بخش صنعت گاز و پتروشیمی و صنایع جانبی و معادن طبیعی خصوصاٌ سیمان نقش بسزایی در اقتصاد کشور ایفاء می‌کند.
اکثر مردم بوشهر شیعه و مابقی شامل اقلیت‌های دینی دیگر هستند. رایج‌ترین زبان بعد از فارسی، عربی است که در این میان زبان ترکی نیز در بین عشایر این استان رواج دارد. گویش مردم این شهر، بوشهری است. به دلیل شرجی بودن هوای این استان لباس محلی ساکنان آن نخی است. پیراهن خانم‌های بوشهری گشاد و به جامه‌ی عربی معروف است و لباس مردان بلند و دشداشه نامیده می‌شود. در بوشهر موسیقی و آواز جایگاه خاصی دارد.
آواز خوانی بلم ران‌ها و شروه خوانی سوزناک که به نوعی شعرخوانی غمگین دسته جمعی است نمونه ای از آن است. در این میان اما خیام خوانی در شهر بوشهر بسیار پرآوازه است. در این محفل شاد خیام خوانی تک نفره یا دسته جمعی را شاهد هستیم به همراه دف و نی نوازی و دست زدن ریتمیک و هلهله و پایکوبی که به آن یزله می‌گویند، شادی محفل را افزون می‌کند.
دیدنی های بوشهر
درشهربوشهرجاذبه‌های طبیعی و تاریخی متعددی وجود دارد. این جاذبه‌ها شامل چشمه‌های آب معدنی، تالاب، جزیره‌های متعدد، سواحل و ویژگی‌های زمین شناسی خاص، پوشش گیاهی ویژه، مساجد و کلیسا‌ها، عمارت و قلعه‌های قدیمی که مربوط به دوره‌های باستانی، اسلامی و معاصر است، می‌شود.
در ادامه متن از میان جاهای دیدنی بوشهر، به چند نمونه‌ی آن اشاره می‌کنیم:
عمارت ملک بهمنی بوشهر
این عمارت که متعلق به زمان قاجار است، سرگذشت تو در تویی دارد، که داستان آن را از هر بوشهری می‌توانید بشنوید. عمارتی زیبا که به حال خود رها شده بود و در دهه 60 خانواده‌هایی در آن سکونت می‌کردند. امروزه قرار بر تغییر کاربری آن هست، اما بصورت خیلی آهسته. شما می‌توانید از داخل خیابان عظمت این عمارت را ملاحظه کنید.
چشمه‌ی آب گرم قوچارک
این چشمه در مسیر بوشهر به بندرعباس قرار دارد. در جنوب شرقی شهر اهرم از توابع شهرستان تنگستان واقع می‌باشد. این چشمه با دارا بودن املاح متفاوت خاصیت درمانی بالایی دارد. هر ساله افراد بسیاری برای آب درمانی از آن استفاده می‌کنند.
عمارت طبیب بوشهر(شعبه ایرانشناسی بوشهر)
بنیاد ایرانشناسی شهر بوشهر که در عمارت طبیب بوشهر دایر شده، از شعبه‌های بنیاد ایران شناسی است.
گنبد نمکی جاشک
حد فاصل دو شهرستان دشتی و دیر است و در دل کوه جاشک قرار دارد. این گنبد نمکی از بزرگ‌ترین و فعال‌ترین گنبد‌های نمکی ایران محسوب می‌شود. مسیر دسترسی به این گنبد بعد از گذر از روستای گنخک از پل روستای کردلان به سمت جاده خاکی می‌رویم و از آنجا به سمت گنبد نمکی جاشک حرکت می‌کنیم.
قلعه خورموج
سبک معماری آن برگرفته از سبک قلعه سازی دوره‌ی ساسانی است و به دوره‌ی سلجوقی بر می‌گردد. در سال 1379 در فهرست آثار ملی ثبت شده است. مسیر دسترسی به آن در شهرستان دشتی، شهر خورموج در خیابان مطهری است و محدودیت بازدید ندارد.
موزه‌ی خانه‌ی رئیسعلی دلواری
این موزه در شهرستان تنگستان بخش دلوار قرار دارد. ساعت بازدید از این موزه در شش ماه اول و دوم سال متفاوت است که با بررسی سایت موزه می‌توانید از آن آگاه شوید. این خانه که در دوران قاجاریه در حدود 110 سال پیش ساخته شده، توسط نوادگان رئیسعلی دلواری به میراث فرهنگی اهدا شده است.
در این موزه اسناد تاریخی مربوط به جنبش دشتستان و سلاح‌های جنگی مربوط به آن زمان به همراه تندیس دلواری، وصیت نامه‌ی او و اشیاء ارزشمند آن خانه نگهداری می‌شود.
موزه تاریخ پزشکی خلیج فارس بوشهر
موزه تاریخ پزشکی خلیج فارس بوشهر از جدیدترین موزه های ایران و جاهای دیدنی بوشهر است. کمتر از یک دهه از آغاز به کار این مجموعه در عمارت دهدشتی بوشهر می‌گذرد.
ساحل شغاب
این ساحل در جوار پارک ساحلی شغاب از سواخل شهر بوشهر است. در کنار این ساحل اقامتگاه ساحلی درسا هم قرار دارد.
ساحل ریشهر
این ساحل زیبا نیز در جوار پارک ساحلی ریشهر از ساحل های بندر بوشهر قرار دارد.
غذاهای سنتی بوشهر چگونه است؟
ایران دارای تنوع فرهنگی بسیاری است. شهر بوشهر نیز یکی از پایگاه‌های فرهنگی ایران به شمار می‌رود. همین تنوع فرهنگی عاملی است که در زمینه‌ی غذا و خوراک نیز ایران را رنگارنگ کرده است. در جهان نیز، در بخش گردشگری غذا و خوراک کشورمان پرآوازه می‌باشد.
شهر بوشهر با سفره‌های رنگارنگ و خوراک‌های بی‌شمار دریایی در کنار مهمان‌نوازی ساکنان خود زبانزد خاص و عام است. فرهنگ غذایی خاص بوشهر برگرفته از آداب و سنن و متناسب با شرایط زندگی و آب و هوایی این اقلیم می‌یاشد. طعم و مزه‌ی ویژه‌ای که غذاهای محلی با ترکیب ادویه‌های مخصوص در ذائقه‌ی گردشگر ایجاد می‌کند، خاطره‌ی خوش را از سفر به این استان برای او می‌سازد.
بیشتر غذاهای محلی بوشهری همراه با انواع ماهی، میگو و سبزیجات محلی طبخ می‌شوند. برخی دسر‌ها نیز با خرما تهیه می‌شوند. نسل قدیم به خصوص بانوان بوشهری در تلاش هستند با حفظ فرهنگ غذایی خود از رسوم خود محافظت کنند.
غذاهای محلی بوشهر
در ادامه به معرفی برخی از غذاهای محلی بوشهر می‌پردازیم:
ته انداز ماهی
یک غذای پلویی که همانند ته چین طبخ می‌شود. اما مواد تشکیل دهنده‌ی آن شامل ماهی، سیر، سبزیجات و ادویه‌های محلی، تمرهندی و برنج است؛ ماهی در لا به لای پلو قرار می‌گیرد.
یتیمک
غذایی کاملاٌ گیاهی و رژیمی است که به شیوه‌های متفاوت در برخی نقاط کشور طبخ می‌شود اما نوع بوشهری آن شامل بادمجان، لوبیای چشم بلبلی، پیاز و تمرهندی است.
قیمه بوشهری
که تفاوت بسیاری با قیمه‌ی معمولی دارد و تفاوت آن این است که گوشت خورش را بعد از پخت با گوشکوب له می‌کنند تا حالت کشدار پیدا کند. در بوشهر اغلب این غذا را با شکرپلو می خورند.
رنگینک
جزو دسر‌های شیرین و خوشمزه‌ی بوشهری است که از خرما تهیه می‌شود و بیشتر در ایام ماه رمضان طبخ می‌شود و در آن خرما، دارچین، گردو، آرد و روغن می‌ریزند.
قلیه ماهی
قلیه ماهی هم از غذاهای معروف جنوب کشور است، که در بوشهر نیز طبخ و سرو می‌شود.
کافه های بوشهر
بندر بوشهر کم کافه ندارد. مراسم‌های محلی مخصوصا خیام خوانی در این کافه‌ها شما را ترغیب می‌کند که به کافه های معروف و قدیمی شهر بروید. از کافه های بوشهر می‌توان به کافه حاج رئیس، کافه لاله، کافه گلها و کافه ناجی نام برد.
سوغاتی بوشهر چیست؟
شهر بوشهر زادگاه هنرمندان بسیاری است که نقش بسزایی در پدید آوردن صنایع دستی این استان ایفاء می‌کنند. بوشهر تنها به ماهی و رطب محدود نمی‌شود. صنایع دستی این استان به دلیل سابقه‌ی تاریخی آن قدمت فراوانی دارد. همانگونه که می‌دانیم اقلیم این استان گرم و خشک است؛ به همین خاطر محدودیت‌هایی را در بخش کشاورزی برای ساکنان آن به وجود آورده است.
در گذشته‌های دور ساکنان روستایی این استان چه مرد چه زن از طریق بافت و تهیه‌ی صنایع دستی متنوع، امرار معاش می‌کردند. این افراد با توجه به نعمت‌هایی که طبیعت در اختیار آنها قرار می‌داد ابزار‌ها و محصولات مناسبی را با خلاقیت خود پدید آوردند و توانستند در کنار صیادی و تولید خرما حرفه‌ی جدیدی را برای خود ایجاد کنند.
هنر و ذوق مردم محلی به خوبی در صنایع دستی این استان نمود دارد. مردم بوشهر برای حفظ صنایع دستی خود، بسیار تلاش می‌کنند.
صنایع دستی بوشهر
در ادامه به چند مورد از صنایع دستی که سوغات بوشهر نیز محسوب می‌شوند، اشاره می‌کنیم:
گبه بافی در بندر بوشهر
یک نوع فرش است و به صورت ذهنی و به روش قالی بافته می‌شود. در گذشته به این خاطر که رنگ طبیعی پشم و نخ را در بافت گبه به کار می‌بردند به آن گبه‌ی خودرنگ نیز می‌گفتند. نقش های موجود در گبه‌ها برگرفته از طبیعت است. نقش‌هایی که شامل: دو لوزی سماور، کنگره‌ای، چنگ، چنار و غیره می‌شود.
عبابافی در بوشهر
تاریخچه این هنر به پانصد سال قبل می‌رسد. از پشم خالص شتر در تهیه‌ی آن استفاده می‌شود و بافت ظریفی دارد. یک محصول صادراتی به کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس است. ویژگی اصلی آن خود رنگ و لطیف بودن آن می‌باشد.
گلیم بافی بوشهری ها
زنان روستایی با هنر دست خود رنگ‌های شاد و نقوش هندسی خاص را در هم می‌تنند و گلیم‌های زیبا را می بافند. مواد اولیه‌ی این گلیم‌ها به شیوه‌ای سنتی و گیاهی رنگرزی می‌شود.
معماری خانه‌های بوشهر و روز بوشهر چه اهمیتی دارد؟
در سبک معماری بوشهری شرایط اقلیمی، مسائل فرهنگی و مذهبی بسیار دخیل بوده است. خانه‌هایی که دو یا چهار طبقه با حیاط مرکزی و اتاق‌هایی که دور تا دور آن بودند. باغچه و آب انبار نیز در این نوع خانه‌ها نمود چشمگیری داشت. تراس یا طارمه با سایه بان‌های خود برای استفاده از هوای آزاد و جلوگیری از تابش خورشید ساخته می شد. شناشیل یک تراس چوبی است که در طبقات فوقانی و جلوی اتاق‌ها نصب می‌شد.
شیشه‌های رنگی و طاق‌های هلالی از المان‌های خانه‌های قدیمی بوشهر محسوب می‌شود. رنگ سطوح ساختمانی معمولاٌ به رنگ سفید بود که مانع جذب گرمای خورشید می‌شد. اما امروزه با گذشت زمان و پیشرفت زندگی این سبک معماری در حال فراموشی است. اگر در شهر بوشهر قدم بزنید به وفور آپارتمان‌های چند طبقه دیده می‌شود و محلاتِ آن، دیگر آن صفای گذشته را ندارند.
بر طبق اسناد و موارد بدست آمده‌‌ی موثق 18 اسفند مصادف با روز بوشهر است. علت این نامگذاری مرتبط است با سالروز تأسیس مدرسه‌ی تاریخی سعادت. این مدرسه در دوره قاجار در سال 1278 ساخته شده و به مادر مدارس جنوب ایران نیز شهره است.
این مدرسه با تحولات نوین آموزشی که به همراه داشت توانست تا سال 1325 به کشور‌هایی چون کاظمین، نجف و بحرین خدمات آموزشی خود را گسترش دهد. و این مدرسه توسط شیخ محمد حسین و عبدالکریم سعادت که از کازرون به بوشهر رفتند ساخته شد. شخصیت‌های برجسته‌ی علمی و علماء به نامی از این مدرسه فارغ التحصیل شده‌اند.
سفر به بوشهر
در مجموع می توان نتیجه گرفت که شهر بوشهر در تمامی اعصار تاریخی مورد توجه پادشاهان ایرانی بوده است و به دلیل موقعیت استراتژیکی خود جزو مهم‌ترین مناطق ایران محسوب می‌شود. این سابقه و قدمت تاریخی باعث به وجود آمدن جاذبه‌های طبیعی و انسان ساخت در این شهر شده است.
در این متن سعی ما بر آن بوده است که به صورت اجمالی اما مفید به معرفی بوشهر بپردازیم و در مورد جاذبه‌های آن، چگونگی دسترسی به جاذبه‌ها، غذاهای سنتی و نحوه‌ی طبخ آنها، آداب و رسوم مردم بوشهر، موسیقی، ویژگی‌های جمعیتی و صنایع دستی این شهر اطلاعاتی را در اختیارتان قرار دهیم.
اقامت در بوشهر
در کنار بازدید از دیدنی های بوشهر یک اقامت جذاب و راحت بخش مهمی از سفر خواهد بود. به همین خاطر در بخش اقامت در بوشهر به بررسی هتل ها و اقامتگاه های بوشهر می‌پردازیم.
سفر به بوشهر
برای سفر به بوشهر امکان سفر هوایی، سفر با اتوبوس و سفر با خودرو شخصی میسر است. متاسفانه هنوز امکان سفر با قطار به بندر بوشهر امکان پذیر نیست.
