پل قلعه دختر مارون

پل قلعه دختر مارون یکی از این اثرهاي تاريخي بسیار زیبای استان کهگیلویه است، که برروی رودخانه مارون قرار گرفته است. استان کهگیلویه و بویراحمد سرزمینی سرشارژ از شگفتي‌هاي طبیعی و اماکن تاریخی بی‌نظیر است. این پل از پل های تاریخی ایران در مسیر بازدید از جاهای دیدنی کهگیلویه و بویر احمد یعنی آبشار کمردوغ و قلعه رئیسی است. در این مقاله به موقعیت جغرافیایی، تاریخ و تمدن منطقه قلعه دختر، مشخصات اين سازه، دليل نامگذاری اين پل به نام دختر، علت نامگذاری پل قلعه دختر از ديدگاه افراد بومي و اهمیت پل قلعه دختر مارون در طول تاریخ این منطقه پرداخت شده است.

معرفی پل قلعه دختر

پل قلعه دختر مارون پل بسیار عظیم و حیرت‌انگیز است که سال‌های دور تاریخ ایران بر روی رودخانه مارون که از کوه‌های زاگرس سرچشمه گرفته، بنا شده است. این پل بر اثر طغیان‌های مکرر رودخانه مارون، همچنين ساير بلایای طبیعی مانند زلزله و سیل و نيز جنگ‌ها به خصوص جنگ با مغول‌ها و با گذشت زمان بخش‌هایی زیادی از آن فرو ریخته و از بین رفته است. اما هنوز بقایای آن بر روی این رودخانه برجا مانده است. در مورد این سازه اطلاعات و مطالعات دقیقی در دست نیست. برخی این پل را به دوره صفویه نسبت داده‌اند.

موقعیت جغرافیایی پل قلعه دختر مارون

پل قلعه دختر، در روستای قلعه دختر در دهستان دشمن زیاری (بازماندگان آل بویه دشمنان آل زیار) و در 30 کیلومتری شمال شهرستان دهدشت، استان کهکیلویه و بویر احمد واقع شده است. این روستا در مسیر جاده جدید دهدشت به اصفهان قرار دارد. همچنین پل قلعه دختر مارون در مسیر جاده دهدشت در مسیر آبشار کمردوغ و قلعه رئیسی در نزدیکی روستای قلعه کلات نیز قرار گرفته است. در نزدیکی آن قلعه‌ای بنام قلعه دختر بر روی تپه‌ای بلند نیز خودنمایی می‌کند، تا گواهی بر تاریخ بلند این منطقه باشد. اين پل در واقع در جنوب اين قلعه بنا شده است.

تاریخ و تمدن منطقه قلعه دختر و پل قلعه دختر مارون

این پل، نشان دهنده‌ی پیشینه مهم این مناطق در تاریخ این سرزمین و ایران است. نام روستاي دهدشت‌ قدیم،‌ در گذشته‌ بلاد شاپور بود كه‌ توسط‌ شاپور اول‌ ساساني‌ فرزند اردشير اول‌ بنا نهاده‌ شده‌ بود‌. بقاياي آثار تاریخی باقیمانده در این شهر،‌ نشان دهنده‌ی اين است که این منطقه زمانی یک شهر بزرگ و باستانی بود. بيشتر قلعه‌ها و پل‌های ايران اغلب مربوط به قبل از اسلام و به خصوص مربوط به دوره‌ي ساسانی است. براساس اين مطلب، برخي این پل را به دوران ساساني نيز نسبت مي‌دهند. علاوه بر دوران باستاني دهدشت، اين منطقه و روستاهاي آن با ايل و طوايف بنام و دليرش بعد از اسلام در ايران نيز مشهور و معروف است.

مشخصات سازه پل قلعه دختر مارون

بخش اصلی و اعظم این پل که بر روی پرآب‌ترین رودخانه این منطقه است، فرو ریخته شده است. این اتفاق در اثر حوادث طبیعی برای این پل تاریخی رخ داده است. در حال حاضر این پل دارای دو دهانه و پایه بوده که مصالح به کار رفته در ساخت آن از آهک و ساروج- خاک رس و آهک به نسبت شش و چهار از ابتکارات معماران ایرانی در دوران کهن- است. پایه‌های اصلی پل‌ به صورت شش ضلعی است. در واقع به شکل مستطیلی است که دو انتهای آن برای شکستن فشار آب به شکل مثلث ساخته شده است. همچنین پایه‌های کناره شمالی آن، نیز مستطیلی شکل است. طول اضلاع بزرگ پایه اصلی دهانه‌ها، 60/4 و اضلاع کوچکتر آن 50/3 متر است.  پل قلعه دختر مارون در زمان بدون تخریب و آبادانی‌اش  ۳۰ متر طول و ۳ متر عرض داشت.

در مکان پایه سوم پل تاریخی قلعه دختر، دیواری در امتداد رودخانه و عمود بر پایه این پل با مصالح آهک و ساروج نیز ساخته شده است. در طرف دیگر رودخانه، دهانه‌های برجای مانده پایه‌هاي ديگر پل، با طرح شش ضلعی قرار گرفته است. نمای این پایه با سنگ تراشیده سفید رنگ ساخته شده است. بخش میانی و اصلی اين پل که در معرض جریان اصلی رودخانه قرار دارد کاملا از بین رفته است.‌

نامگذاری پل قلعه دختر مارون

تعداد زیادی از پل‌ها و قلعه‌ها در نقاط مختلف ایران به نام قلعه دختر نامگذاري و ثبت شده‌اند. درباره دلایل انتخاب این نام نظریات زیادی بیان شده است. اول اینکه به دلیل تصرف سخت و زمان‌بر اين قلعه‌ها اين نام براي آنها گذاشته شده است.( اشاره به بدست آوردن و ازدواج با دختران). از آنجايي كه اين قلعه‌ها آن سوي رودخانه‌هاي بزرگ قرار داشت، همواره پلي براي ارتباط با اين قلعه‌ها، بر روي رودخانه‌ها ساخته مي‌شد. بر اين اساس نام پل‌ها نيز به پيروي از نام قلعه‌ها، نامگذاري مي‌شد.

دوما اینکه انتخاب نام دختر نشان دهنده‌ي اختصاص این قلعه‌ها در گذشته‌های ايران به ایزدی باستانی مانند آناهیتا، ایزدبانوی آب در ایران باستان است. معابد آناهیتا اغلب در بالاي كوه‌ها و ثپه‌ها ساخته مي‌شد، به اين دلیل که آب مظهر آناهیتا، از بالاي كوهها ناشي مي‌‌شد. وجود قلعه دختر در نزديكي پل، اين نام را براي اين پل بيشتر بازگو مي‌كند. براي رسيدن به اين پرستشگاه  همواره پلي ساخته مي‌شد تا افراد براي نيايش و اهدای هدایای نفیس به اين معابد بيايند. از سوي ديگر، اين نظريه به دلیل تمایل ایرانیان معاصر به بازشناختن مضامین باستانی در آثار و بناهای تاریخی، بيشتر مورد قبول است.

نظریه بعدي در مورد نامگذاری پل‌ها با نام قلعه، ریشه در فرهنگ عميق ایرانی دارد، نام دختر ممكن است مظهر دست نخوردگی و بکر بودن اين قلعه‌ها باشد. با بررسی همه‌ي قلعه‌های کوهستانی از دوره ساسانی تا قلعه‌های اسلامی بنا شده قرنهاي اخير، این نتیجه حاصل شده است که تمامي این سازه‌ها داراي ویژگی‌های ساختاری مشترکی هستند. براي دسترسي به همه‌ي اين قلعه‌ها، در نزديكي رودخانه‌ها نيز پلي با همان ويژگيهاي ساختاري تقريبا مشابه ساخته مي‌شد.

علت نامگذاری پل قلعه دختر مارون از ديدگاه افراد بومي روستاهاي دهدشت

افراد بومی و محلی در روستاها در مورد نامگذاري پل قلعه دختر مارون بر این باورند دختری در قلعه، عاشق پسری روستايي در آن سوی رودخانه می‌شود. وي برای رسیدن به او که از طبقات پایین جامعه است، این بنای عظیم را بر روی رود مارون می‌سازد. زماني که نتیجه‌ي ساخته اين بنا، برعکس انتظار شاهدخت پيش مي‌رود، دستور تخريب اين پل از سوي او صادر مي‌شود. ( چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند ).

براساس شواهد تاریخی بیشتر اين قلعه و پل دخترها در قرنهاي اخير اين چنين نامگذاري شده است. این مطلب با متروکه و خالي از سكنه شدن اين قلعه‌ها و تخريب اين پل‌ها در قرن هاي اخير بي‌ارتباط نيست. بيشتر نامگذاري نام دختر با بهره‌گیری از داستانهای عامیانه نشات گرفته است. البته اين نامگذاري‌ها با نام دختر محدود به ايران نيست و تقريبا با داستان عاميانه فوق در كشورهاي هند، افغانستان، آسیای مرکزی قفقاز، آسیای صغیر و حتی در سرزمینهای دورتر تا اروپا نيز وجود دارد.

اهمیت پل قلعه دختر مارون در طول تاریخ این منطقه

در واقع این پل سالهاي طولاني محل عبور کاروانهای تجاری و لشکري بود. چون كه اين مناطق از جمله دشمن زیاری برای حمل ونقل كاروانها و لشكريان شاهرگ حياتي بود. اين امر به اين دليل بود كه دهدشت، در مسير پایتخت صفویان به مسير بنادر جنوبی قرار داشت. همچنين اين شهر نزدیک به شهر ارجان یا بهبهان کنونی است. در آن زمانها شهر ارجان نقش كليدي در تجارت ایفا مي‌كرد.

همچنين پل تاریخی پل قلعه دختر مارون، از زمان‌های قدیم محل عبور ايل و عشاير بزرگ و بنام ایران در این منطقه بوده است. به نظر مي‌رسد با توجه به اهميت اين پل، در ورودی این پل دو عدد برج و بارو برای حفاظت از پل ساخته شده بود و نگهبانان پل در آن مستقر بودند. همچنين در ورودی اين پل از تاجران و کاسبان که محموله های خود را عبور مي‌دادند، خراج و حق عبور دريافت می‌شد.

آب و هوای شهرستان دهدشت

برای دیدن آثار تاریخی و دیدنی های ایران، کافی ست یکی از شهرهای کشور را به عنوان مقصد انتخاب کنید و کوله سفر خویش را بربندید. برای عزیمت به منظور دیدن آثار دیدنی ایران، یکی از مهم‌ترین نکات، بررسی آب و هوا و شرایط دمایی مقصد است. در این بخش آب و هوای شهر دهدشت آمده است. با مراجعه به این بخش می‌توانید قبل از سفر به این منطقه تاریخی از شرایط آب و هوایی و دمایی آن آگاه شوید.

دهدشت آب و هوا

لوکیشن دقیق پل قلعه دختر مارون

برای رسیدن و دیدن این اثر تاریخی و زیبا، در بخش‌های بالا به آدرس و مسیرهای دسترسی این پل اشاره شده است. در این بخش لوکیشن دقیق این بنا آورده شده تا شما بتوانید با کمک گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این بنا را مسیریابی کنید.