قلعه وداغ گلپایگان بازمانده از قلعه‌ي باستاني از دوره‌های مختلف تاریخ اين منطقه از جاهای دیدنی گلپایگان است. در اين محتوا سعي شده است تا به تاريخچه شهرستان گلپایگان و تاريخچه روستاي وداغ، موقعيت جغرافيايي قلعه وداغ از قلعه های ایران، ثبت قلعه و تپه وداغ در آثار ملي ايران بپردازیم. همینطور به مشخصات قلعه و تپه وداغ گلپایگان، امكانات رفاهي در قلعه تاریخی وداغ گلپایگان و تهديدات تخريبي در قلعه وداغ پرداخته شود.
تاريخچه روستاي وداغ
از وسط شهر گلشهر و موته در جاده آسفالته دلیجان به موته به گلپایگان روستاي به نام وداغ واقع شده است. اين روستا به دليل شرايط اقليمي آن، كشاورزي در آن رونق بسیاری داشت. به طوري كه در گذشته باغات و مزارع آن توسط دوازده قنات سنگ چین آبياري مي‌شد. اين روستا در دوره قاجاریه در دست امیر مفخم بختیاری بود. بعد وي، فرزندش امیر بختیاری رسيد. تیمور بختیار از عموی خودش اين روستا را از امیر بختیار خریداری نمود. بعد از خريداري اين روستا توسط تیمور بختیار، تغييرات زيادي در اين روستا و مناطق اطراف آن از جمله راهسازی و ايجاد جاده پهناور و مدرسه در آن صورت گرفت. پس از روند اصلاحات ارضی در ايران، از اولین شرکت تعاونی روستایی در ایران در اين روستا احداث و آغاز به كار كرد.
تاریخچه قلعه وداغ گلپایگان به بیش از سه هزار سال قبل بر می‌گردد. سابقه سکونت در منطقه گلپایگان به دوران ایران باستان باز می‌گردد. روستای وداغ نیز از قدمت تاریخی برخوردار است. حمام و سرداب قلعه و راهروها و برج‌های آن به خوبی نمایانگر نحوه زندگی در دوران قدیم در این روستا است.
موقعيت جغرافيايي قلعه وداغ
تپه تاريخي و قلعه وداغ در بيست كيلومتري شرق شهرستان گلپایگان در استان اصفهان و پانزده كيلومتري جاده گلپایگان به تهران در مركز روستاي وداغ واقع شده است. اين روستا در موقعیت جغرافیایی 33 درجه، 30 دقيقه و 5/24 ثانيه عرض شمالي و 50 درجه، 26 دقيقه و 4 ثانيه طول شرقی واقع شده است و در ارتفاعي در حدود 1806 متر از سطح دریا قرار گرفته است.
ثبت تپه و قلعه وداغ در آثار ملي ايران
اين قلعه در 22 خرداد ماه 1397 با شماره 32030 به ثبت آثار ملي ايران رسيده است.
تاریخچه شهرستان گلپایگان
شهرستان گلپایگان قدمت كهني در تاريخ ايران زمين دارد. به طوري كه سنگ نگاره‌هاي تيمره سند و گواه این مطلب هستند. قدمت اين شهر را تا هفت هزار سال و حتي به دوره پارینه‌سنگی نيز مي‌رسد. شهرستان گلپایگان به شهر چهار اقلیم ایران معروف است. به طوري كه اين شهرستان از شرق به بیابان، از جنوب به دشت‌ها شمال، از غرب به کوه‌ها و باغات و از شمال‌شرقی با پوشش گیاهی وسيع توسط دشت‌ها احاطه شده است. فاصله اين شهر از سمت شمال غربی تا شهر اصفهان 156 کیلومتر است و فاصله آن تا تهران 351 کیلومتری است. ظاهرا نام اصلي و كهن اين شهر ورتپاتکان بوده است. كه با مرور زمان در اثر فرهنگ‌هاي مختلف به ورتپات، وردپات، وردپاذ، کردپاز، گلپاد و در آخر به گلپایگان تبديل شده است.
دیگر دیدنی های گلپایگان
در دوره‌ي ايران باستان به خصوص دوره‌ي ساسانيان اين شهر از لحاظ اقتصادي و استراتژیک براي دولت مرکزي آن دوره داراي اهميت زيادي داشت و شهري توسعه يافته بود. پس از حمله اعراب از اهميت اين شهر كاسته شد. نام اين شهر در كتاب‌هاي جغرافیای مهمي نظير کتاب معجم البلدان اثر یاقوت حموی و احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم نوشته‌ي مقدسی به چشم می خورد. از جمله از دیدنی های گلپایگان مي‌توان به مناره گلپایگان، بازار سنتی گلپایگان یا بازار چهارسوق، ارگ گوگد، دریاچه سد گلپایگان، مسجد جامع گلپایگان یا مسجد جامع سلجوقی، کبوترخانه گلپایگان و غيره اشاره نمود.
مشخصات تپه و قلعه وداغ گلپایگان
تپه تاريخي وداغ در ارتفاعي در حدود ده تا پانزده متر از سطح زمين به شكل مدور و كاملا مشخص از پیرامون اطرافش است. جنس اين تپه از خاک رس شور است. مطالعات باستان‌شناسي در قلعه وداغ به صورت كاملا تخصصي انجام نشده است. بر اساس ساختار معماري اين مجموعه، تخمين زده شده است كه قدمت آن به سه هزار سال برسد. از اين قلعه و تپه خشتي در حال حاضر سه برج، پی دیوارها، یک باب حمام قدیمی، چاه آب و سرداب باقي‌مانده است. از آنجا كه يكي از برج‌هاي اين قلعه اخيرا فرو ريخته شده است. با تعيين محل دقيق اين چهار برج، تصوير اين قلعه تاريخي را مي‌توان بازسازي نمود.
در واقع تپه تاريخي وداغ شامل مجموعه‌ي از يك دژ نظامي و دفاعي با چهار برج در بخش شمالي و در بخش جنوبي مجموعه‌ي از خانه‌هاي مسكوني، سرداب، گرمابه و سرسرا بوده است كه در طول ساليان متمادي اين مجموعه كاربردهاي مختلفي داشت. به طوري كه حمام اين مجموعه تا پنجاه سال پيش داير بود. به نظر مي‌رسد جنگ عامل نابودي اين قلعه تاريخي شده است. خندقي دورادور اين دژ كنده شده بود كه اكنون اثري از آن نيست. ساخت اين دژ در ارتفاع بلند جهت دفاع و اطلاع‌رساني به مجموعه مسكوني بوده است. كه ارتفاع بلند و برج‌هاي ديده‌باني آن كاملا قابل مشاهده است.
علت های تخریب قلعه وداغ
به نظر مي‌رسد درب ورودي به قلعه وداغ در ضلع شرقي واقع شده بود كه به دليل ريزش آوار در حال حاضر قابل مشاهده نيست. انواع گیاهان خودرو مانند خاردیو و سیاه شور در دیواره‌های حمام و داخل آن نفوذ کرده است. با توجه به احداث پارک تفریحی در مجاورت قلعه و اکوسیستم خاص آن، این منطقه در صورت بازسازی و مرمت بخش‌های مختلف قلعه، پتانسیل خوبی برای تبدیل شدن به یکی از جاذبه‌های گردشگری را دارد. در حال حاضر در قسمت‌هاي باقي‌مانده از دژ و اين مجموعه، آثار زيبايي از معماري جلوه‌گري مي‌كند. و طاق‌هاي باقي مانده از اين اثر تاريخي نشان‌دهنده مقاومت طاق‌هاي ايراني در برابر فرسايش و ساير عوامل تخريب است.
در اطراف قلعه یک گورستان قدیمی و یک مکتبخانه دیده میشود که بخش‌هایی از آن از بین رفته است. رودخانه روستای وداغ که از نزدیکی قلعه عبور می‌کند. و به همراه پوشش گیاهی تپه، آن را به یکی از اماکن دیدنی گلپایگان تبدیل نموده است. این منطقه به دلیل قنات‌های متعدد خود از دوران قدیم با رونق کشاورزی همراه است. گفته میشود که تعداد ۱۲ رشته قنات مسئولیت آبیاری باغ‌ها و مزارع روستا را بر عهده داشته است. رشته قنات‌ها و رودخانه روستا که از کنار تپه عبور می‌کند، وظیفه آبیاری به زمین‌های کشاورزی را بر عهده دارند.
شوربختانه در نزديكي اين قلعه قبرستاني دو هكتاري وجود داشت كه تخريب شده و زير كشت رفته است. اين قبرستان سند ديگري براي تاريخي بودن اين قلعه بود.
پوشش گياهي بومي در قلعه وداغ
صرف نظر از بازديد از قلعه تاريخي وداغ، پوشش گياهي قلعه وداغ مي‌تواند به عنوان اكوتوريسمي در نظر گرفته شود. اين منطقه داراي پوشش گياهي بومي ايران مثل تیغ گرگ، علف مار، سیاه شور، خارشتر يا ترنجبین، شور بوته و غيره است. پوشش گياهي احاطه كننده اين تپه، زيبايي خاصي به آن داده است.
امكانات رفاهي در قلعه وداغ گلپایگان
دورادور تپه تاريخي وداغ، پاركي تفريحي ساخته شده است. قرار گرفتن اين قلعه در مسير جاده اصلي گلپایگان به اصفهان براي اين مكان تاريخي، امتياز بزرگي محسوب مي‌شود. چرا كه با ايجاد امكانات رفاهي در كنار اين قلعه موجب رونق اقتصادي اين منطقه و حفظ هر چه بيشتر اين بناي تاريخي خواهد شد. بازسازي حمام اين مجموعه و تبديل آن به عنوان قهوه‌خانه سنتی يا رستوران نمونه‌ي از اين حفظ آثار و ايجاد امكانات رفاهي است. قرار گرفتن اين دژ در ارتفاع بلند امتياز ديگر اين اثر باستاني است. كه به راحتي در مسير جاده ديده مي‌شود.
تهديدات تخريبي در قلعه وداغ گلپایگان
پارك تفریحی احداث شده در كنار تپه تاريخي و قلعه وداغ موجب ايجاد رطوبت در اين مجموعه شده است. به طوري كه رويش گياهان بومي منطقه به دورن ساختارهاي اين مجموعه از جمله حمام رخنه كرده است. اين ريشه‌ها در داخل ساختمان حمام به طور کامل در داخل دیوارها و کف آن به خوبی قابل مشاهده است. ريشه گياهان با مرور زمان موجب فروپاشي حمام باقي‌مانده خواهد شد. وزش باد و رطوبت حاصل از آب برف و باران نيز عامل ديگري براي فروپاشي اين مجموعه باستاني خواهد شد. براي محفوظ ماندن اين تپه باستاني لازم است تا به صورت حرفه‌ي اين مجموعه بازسازي و مرمت شود.
نحوه دسترسی و آدرس قلعه وداغ گلپایگان
شهر گلپایگان در استان اصفهان، به فاصله دویست کیلومتری اصفهان و سیصد و شصت و پنج کیلومتری تهران قرار دارد. روستای وداغ در بیست کیلومتری گلپایگان قرار دارد. برای رفتن به قلعه تاریخی وداغ گلپایگان، ابتدا باید خود را به گلپایگان برسانید. اگر از طرف تهران حرکت می‌کنید، باید از اتوبان تهران قم به سمت سه راه سلفچگان حرکت کنید. در این جا دو مسیر پیش رو دارید. می‌توانید ابتدا به اراک و خمین و سپس گلپایگان حرکت کنید. همچنین می‌توانید به سمت دلیجان، خمین و سپس گلپایگان ادامه مسیر دهید. پس از رسیدن به شهر گلپایگان و طی مسیر ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر به سمت موته، روستای وداغ گلپایگان قرار دارد. تپه در کنار جاده اصلی است و از فاصله دور قابل مشاهده است.
آب و هوای گلپایگان کوهستانی و سردسیر است. این منطقه و جاده های اطراف در فصل زمستان برفی است. لذا توصیه میشود در فصل‌های بهار و تابستان به این منطقه سفر کنید. همچنین پاییز منطقه دیدنی و خیال انگیز است.
مسیر اصفهان تا قلعه وداغ گلپایگان
برای بازدید قلعه از سمت اصفهان، ابتدا به سمت شاهین شهر و جاده علویجه دهق ادامه مسیر دهید. شهر گلپایگان در فاصله ۲۰۰ کیلومتری اصفهان قرار دارد. پس از رسیدن به گلپایگان به سمت جاده موته و روستای وداغ حرکت کنید. برای بازدید قلعه وداغ گلپایگان به یک روز زمان نیاز دارید. از آنجاکه روستای وداغ در مجاورت گلپایگان قرار دارد. می‌توانید برنامه خود را طوری تنظیم کنید که حین بازدید از گلپایگان، چند ساعتی را به بازدید قلعه تاریخی وداغ بپردازید.
بخش های مختلف قلعه وداغ گلپایگان
این بنای باستانی بر روی تپه‌ای در کنار جاده اصلی و در روستای قلعه وداغ واقع شده است. قلعه به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسبی که دارد به خوبی از دور قابل مشاهده است. هنگام بازدید از قلعه سه برج تقریبا سالم دیده میشود. دو تا از برج‌ها مشابه یکدیگر بوده و برج سوم از نظر ساختار و شکل ظاهری متفاوت از دوتای دیگر است. دیوارهای بین برج‌ها، اگر چه به خوبی نمایان نیست ولی آثار آن‌را میتوان مشاهده نمود. در بخش جنوبی قلعه یک حمام قدیمی خزینه‌دار مشاهده می‌کنبد. گفته شده است که ساکنین روستا تا نیم قرن قبل و قبل از ساخته شدن حمام جدید روستا از این حمام استفاده می‌کردند. از دیگر آثار قابل مشاهده میتوان به چاه آب در کنار حمام اشاره نمود. طبق اسناد قدیمی در اطراف قلعه خندقی وجود داشته است که اکنون پر شده و آثاری از آن دیده نمی‌شود.
جزئیات قلعه تاریخی وداغ
این قلعه دارای یک درب شرقی است که توسط راهروهایی به درون برج های قلعه مرتبط میشود. البته درب ضلع شرقی در زیر آوار مدفون است. قلعه از قدیم دارای چهار برج بوده است که یکی از آنها به طور کامل تخریب شده است و قابل مشاهده نیست. تپه‌ای که قلعه تاریخی وداغ بر روی آن قرار گرفته دارای خاک سنگین رسی و شور است. لذا نفوذ آب به داخل خاک منجر به تخریب دیوارهای حمام و برج‌ها میشود.
همچنین انواع گیاهان و علف‌های خودرو در بنای حمام و برج‌ها روییده که گردشگران حین بازدید از قلعه به خوبی متوجه آنها می‌شوند. گیاهان خودرو تپه در داخل حمام، دیوارها و سقف بنا روییده و منظره زیبایی را به وجود آورده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص قلعه وداغ گلپایگان، مراکز دیدنی شهر گلپایگان و سایر اماکن باستانی و تاریخی ایران به بخش اماکن تاریخی و مراکز دیدنی استان‌های مختلف مراجعه کنید.
آب و هوای شهر گلپایگان
برای بازدید از اماکن و پدیده‌هایی که در دل طبیعت قرار دارند، دانستن شرایط جوی و آب و هوایی یکی از مهم‌ترین نکات است. در این بخش به آب و هوای شهر گلپایگان اشاره شده است. با مراجعه به این بخش می‌توایند از شرایط جوی این شهر در هر روز آگاهی یابید.
امتیاز شما به این صفحه:
قلعه وداغ گلپایگان
قلعه وداغ گلپایگان بازمانده از تپه باستاني از دوره‌های مختلف تاریخ از دیدنی های گلپایگان است. در ادامه به معرفی، تاریخچه و آدرس قلعه تاریخی وداغ می‌پردازیم.