قلعه چالشتر از قلعه های ایران از جاهای دیدنی شهرکرد است. شاید بهترین کاربری برای یک قلعه قدیمی این باشد، که آن را به موزه تبدیل کرده و درهای آن را به روی عموم مردم باز کنند. همان کاری که با قلعه چالشتر در استان چهارمحال و بختیاری شهرکرد کرده‌اند. قلعه چالشتر را با نام قلعه خدا رحم خان نیز می‌شناسند. با بازديد از اين بناها مي‌توان گذري به نحوه سياست  منطقه كرد. با ما همراه باشید تا دلایل اهمیت، تاریخچه، معماری و زیبایی‌ها، آدرس و اطلاعات ضروری برای بازدید از یکی از زیباترین قلعه‌های داخل کشور، یعنی قلعه چالشتر را برایتان بگوییم.

قلعه چالشتر کجاست؟

اين قلعه یک بنای تکی نیست. اینجا یک مجموعه‌ی بی‌نظیر تاریخی است که قدمت آن به دوران قاجار برمی‌گردد. قلعه‌هایی که از گذشته برجای مانده‌اند مانند قلعه چالشتر، قلعه فلک افلاک، قلعه رئیسی و … نوعي متفاوت از جاذبه‌های گردشگری هستند. در این بناها می‌توان سیستم دفاعی دولت‌های قدیم را از نزدیک دید. در واقع از مهمترین پایگاه‌های نظامی و سياسي آن زمان همين قلعه‌هاي خاني و شاهي بوده است.

قلعه چالشتر از جاهای دیدنی چهارمحال و بختیاری

استان چهارمحال و بختیاری جاذبه‌های طبیعی زیادی دارد و از لحاظ طبيعت‌گردي بیشتر شهرت این منطقه به خاطر آنهاست. اما اين حرف دليل بر نبود تاريخ و جاذبه فرهنگي در اين منطقه نيست. با كمي مطالعه خواهيد فهميد كه تعدادی جاذبه‌ی تاریخی بسیار ارزشمندی نیز در آن قرار گرفته.كوهستاني بودن منطقه چهارمحال و بختياري سبب بوجود آمدن طبيعت زيبا و موقعيت استرات/يك اين منطقه در ايران شده است. موقعیت اين سرزمين از نظر نظامی و سیاسی همواره حساس بوده است.

استان چهارمحال و بختیاری در جوار استان‌های خوزستان، اصفهان و لرستان قرار دارد. البته در زمان‌هاي گذشته اين استان بخشی از استان اصفهان به حساب می‌آمده است اما در سال 1332 به‌عنوان یک استان مستقل جدا شده است. اين جستاري كوتاه به استان زيباي چهار محال و بختياري بود. در دل اين استان تاريخ به شكلي زيبا آرميده است. بناهاي تاريخي از بزرگان تاريخسازي در اين منطقه قرار گرفته است. يكي از آنها قلعه چالشتر است كه به توضيح اين قلعه مي‌پردازيم.

دلایل نامگذاری قلعه چالشتر

همانطور که می‌دانید چالشتر نام شهری است که در نزدیکی شهرستان شهرکرد قرار دارد. نام قلعه چالشتر نیز از نام شهری که در آن قرار گرفته است آمده است. جالب است بدانید که زمانی چالشتر مرکز استان چهارمحال و بختیاری بوده است. این شهر قدمتی تاریخی دارد و آثاری در آن کشف کرده‌اند که ثابت می‌کند یک نظام حکومتی متعلق به خان‌های بختیاری در آن وجود داشته است. اين امر يكي از بديهيات منطقه بختياري در ايران است. از دوران صفویه در این شهر چهارمحالی‌ها حکمرانی داشته‌اند. بعدها در زمان ناصرالدین‌شاه، فردی به نام حسین‌علی خان را به حکمرانی این منطقه منسوب می‌کنند. برای همین منطقه چالشتر اهمیت و رونق پیدا کرد و لزوم بودن قلعه و باروی نظامی زیاد شد. جنگ بين خوانين  و خوانين با دولت سبب بوجود آمدن سنگرهاي نظامي و سياسي به نام قلعه شد.

از نظر معنا، دو نظریه برای نام قلعه چالشتر وجود دارد. در نظریه اول چالشتر از دو کلمه ی “چالش” و “تُر” تشکیل شده است. این کلمات ریشه ترکی دارند. چالش به معنای نبرد و درگیری و تُر به معنای میدان است. پس طبق نظریه اول معنای قلعه چالشتر، میدان نبرد و جنگ است که امري بدیهی و معقول است. اما  نظریه دوم چالشتر را از ترکیب “چال” به معنای آشیانه و “اشتر” به معنای شتر می‌داند. با توجه به کاربری این قلعه نظریه اول منطقی‌تر به نظر می‌رسد. در نزدیکی این قلعه کوه قراولخانه وجود دارد. در اطراف این کوه برج و باروهایی وجود داشته که امروز بقایایی از آنها باقی مانده است. برای همین، حدس اول معنای این قلعه قوی‌تر است. البته از آنجایی که زمانی محل زندگی خان در آن قرار داشته است، آن را قلعه خانی نیز می‌شناسند.

چرا از قلعه چالشتر بازدید کنیم؟

پس اگر نام قلعه خانی را جایی شنیدید، بدانید همان قلعه چالشتر بختیاری‌ها است. قلعه‌ای که امروزه یکی از زیباترین و دیدنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان چهارمحال و بختیاری به حساب می‌آید. نوع معماري و تزئيت=نات بكار رفته در اين قلعه به خوديه خود به عنوان انگيزه‌اي قوي براي بازديد از اين بناي تاريخي ست. در كنار همه اين زيبايي‌ها دانستن بخشي ازتاريخ قوم بزرگ بختياري و تفكرات سياسي آنها يكي ديگر از جاذبه‌هاي اين مكان تاريخي ست. در زماني نچندان دور در بين ديوارهاي اين قلعه تصميمات بسيار بزرگ و نقشه‌هاي زيبادي كشيده شده است. دلایلی برای اهمیت بازدید از قلعه چالشتر وجود دارد:

• اینجا یکی از مهمترین نمادهای فرهنگی و تاریخی کل استان چهارمحال و بختیاری به حساب می‌آید.
• برخلاف بسیاری از قلعه‌های نظامی قدیمی که قسمت‌های زیادی از آن ویران شده یا از آنها چیزی بر جای نمانده است، این قلعه با صلابت تمام برجای مانده است و شما از بسیاری از قسمت‌های آن می‌توانید بازدید کنید.
• جالب است بدانید که چالشتر به خاطر صنعت قفل‌سازی مشهور است. در کنار بازدید از قلعه چالشتر می‌توانید از بازار این صنعت در شهر نیز بازدید کنید.
• حتما همه می‌دانید که استان چهارمحال و بختیاری را به خاطر طبیعت بکر آن می‌شناسند. برای همین در کنار بازدید از قلعه چالشتر از طبیعت زیبای اطراف این شهر نیز دیدن خواهید کرد.
• آیا می‌دانستید که علی اکبر دهخدا در قلعه چالشتر، فرهنگ‌نامه مشهور خود را برای زبان فارسی تدوین کرد؟!
• قلعه چالشتر بخشی از مجموعه است و بخش دیگر قلعه ستوده نام دارد که ستوده پسر خدا رحم خان بوده است. ستوده در واقع نقش اندرونی مجموعه را داشته است.
• اگر به عکاسی علاقه دارید، می‌توانید لحظات بی‌نظیری را در این مجموعه ثبت کنید.

تاریخچه‌ی قلعه چالشتر

تاریخ ساخت قلعه چالشتر به زمان قاجار و سال 1321 هجری قمری برمی‌گردد. این تاریخ را بر روی یکی از سرستون‌های داخل ایوان آن حکاکی کرده‌اند. اين امر يكي از عادات معماري ايراني ست. اینجا را در واقع خدا رحم خان که فرزند محمد رضا خان بوده است ساخت. آنها كه ازجمله خوانين بزرگ اين منطقه بودند نقش مهمي در سياست منطقه ايفا مي‌كردند. بعد از او، فرزندانش احمد خان و محمود خان چالشتری در اینجا ساکن شده‌اند. محل زندگی خان و مسجد در وسط مجموعه قرار داشته است.

تعداد 4 دروازه در اطراف قلعه وجود داشته است که در طول شب آن را برای حفظ امنیت و محافظت از داخل قلعه می‌بستند. تاریخ اين بنا حاكي از دو مرحله‌اي بودن ساخت اين بناست. بناهای سمت شمال مجموعه تا سال 1370 مورد استفاده قرار گرفته‌اند. اما آن قسمت‌هایی که در بخش جنوبی مجموعه قرار داشته‌اند، تقریبا به کلی ویران شده بودند. برای همین مرمت و بازسازی بر روی آنها انجام شد. سرانجام در سال 1379 هجری شمسی در فهرست آثار مل ایران به ثبت رسید.

دهخدا و قلعه چالشتر

همه ما در مورد لغتنامه مشهور دهخدا شنیده‌ایم. علی اکبر دهخدا که در تهران سکونت داشت، در جنگ جهانی اول که روسیه در حال نزدیک شدن به تهران بود، مجبور شد که تهران را به مقصد کرمانشاه ترک کند. سپس خان ایل بختیاری از دهخدا دعوت کرد تا به چهارمحال و بختیاری برود و مقداری در آنجا بماند. او به مدت دو سال و نیم در قلعه چالشتر ساکن بود. این مساله برای او به فرصتی برای کامل کردن و تالیف لغتنامه مشهور دهخدا و امثال و حکم او تبدیل شد. دهخدا از کتابخانه‌ی کوچک قلعه استفاده می‌کرند. ايشان در همان جا ایده‌ی تالیف فرهنگ‌نامه به ذهنش رسید و همان جا کار نوشتن آن را آغاز کرد.

معماری قلعه چالشتر

به شما قول می‌دهم که در بازدید از قلعه چالشتر، عاشق معماری و ساخت آن خواهید شد. می‌توان گفت که سب معماری این قلعه تلفیقی است. با ترکیب معماری دوران قاجار و معماری اروپایی ساخته شده است. البته این ویژگی بسیاری از بناها و ساختمان‌های برجای مانده از دوران قاجار است که رگه‌هایی از معماری اروپایی و غربی را می‌توان در آنها دید. دلیل این مساله نیز ارتباط زیاد و جدید ایرانی ها با اروپا بود. معماری قلعه چالشتر شامل یک تک بنا یا ساختمان نیست.

اگر به اینجا رفته باشید، متوجه شده‌اید که اینجا مجموعه‌ای از ساختمان‌ها با کاربری‌های گوناگون بوده است. در اینجا خانه‌ی خان،یک مسجد و مجموعه فضاهای اقامتی و خدماتی وجود داشته است. از جمله اتاق خدمتگزاران، انبار وسایل و تجهیزات و غلات، اصطبل و … . تعداد 5 ایوان به دور مجموعه وجود دارد که در کل 40 ستون سنگی به صورت تکی و دوتایی دیده می‌شود. خان‌نشین چالشتر به تنهایی 38 ستون سنگی بسیار زیبا دارد.

فضای داخلی

چینش این فضاها بدین گونه بوده است که محل اقامت خان یا حاکم در وسط قلعه چالشتر بوده و دیگر فضاها به دور آن سازماندهی شده‌اند. بیش از 110 سال از تاریخ ساخت این بنا می‌گذرد و همچنان با شکوه و ابهت روز اول خود بر زمین استوار مانده است و امروزه مقصد گردشگری بسیاری از مسافران است. امروزه می‌توانید از اصطبل قدیمی، انبارها، سردر سنگی قلعه، اندرونی، حمام و ستون‌های سنگی آن دیدن کنید.

بعد از خان‌نشین از حمام این مجموعه دیدن کنید چون کاشی‌کاری فیروزه‌ای و سفید بسیار زیبایی در آن کار شده است. اندورنی بنا، هشت ستون در نمای خود دارد و آن را قلعه ستوده نامیده‌اند. در طبقه دوم این اندرونی، 5 اتاق وجود دارد که حتما به آنجا بروید. در کل دو حیاط و دو حوض در قلعه چالشتر وجود دارد. امروزه، در این مجموعه، سه موزه معروف به نام‌های موزه مردم‌شناسی، موزه آثار سنگی و موزه کار و زندگی قرار دارند.

زیبایی های قلعه چالشتر

به جرات می‌توان گفت که زیباترین قسمت قلعه چالشتر، خان‌نشین آن است. البته در تمام عمارات و خانه‌هاي تاريخي اين قسمت ديدني‌ترين بخش آن است. برای رفتن به این قسمت باید از راهرویی که از اندرونی می‌گذرد، عبور کنید. ایوان بسیار زیبایی در این قلعه وجود دارد که 10 ستون سنگی آن را نگه‌ داشته‌اند. اینکه در آن زمان اینگونه قلعه‌ی زیبایی را برای دفاع از زمین‌های خود ایجاد کرده‌اند جای ستودن دارد. از تزئینات و آرایه‌های گچی، آجری و کاشی‌کاری که در قسمت‌های مختلف ایوان و داخل ساختمان کار شده است، می‌توان فهمید که اینجا تنها یک باروی نظامی نبوده است. آجرکاری‌ها و کاشی‌کاری معرق نابی را در این مجموعه خواهید یافت. تزئینات طرح درختان انگور، سرو، کاج و انواع گل‌ها، مرغ و گلدان را می‌توان در پیشانی بنا دید. برای همین در بازدید از قلعه چالشتر، چیزی فراتر از یک بنای نظامی و دفاعی در انتظار شماست.

تزئینات…

تزیینات و زیبایی‌های این قلعه زیاد است. شما را یاد خانه‌های تاریخی ایرانی می‌اندازد. چون در داخل یک حیاط اتاق‌هایی با قوس‌ها و ایوان‌های زیبا رو به حیاط کرده‌اند و حوض و باغچه‌های زیبایی نیز در آن قرار دارند. تمام این ویژگی‌ها را خانه‌های سنتی ایرانی نیز دارند. از نقاشی‌هایی که در داخل ساختمان‌های قلعه کار شده است، دیدن کنید. در این نقاشی‌ها نیز می‌توان ترکیب هنر ایرانی و غربی را به وضوح دید. تمام دیوارها و جداره‌های داخلی را رنگ‌آمیزی و نقاشی کرده‌اند. سقف اتاق‌ها نیز دیدنی است؛ کاربرد تزئینات چوبی را در سقف‌ها می‌توان دید. در کنار سقف، در ساخت در و پنجره نیز از چوب گردو استفاده شده است و گره‌چینی‌های زیبایی را به‌وجود آورده‌اند. از جمله تصاویری که بر جداره‌های داخلی قلعه به نمایش درآمده است:

• نقش گل و گلدان
• تصویرهایی از افسانه لیلی و مجنون
• تصاویری از یوسف و زلیخا
• آیاتی از قرآن کریم

تعدادی از این تزئینات را به صورت برجسته کار کرده‌اند که دیدن آنها از نزدیک به راستی حیرت‌آور است.در نمایی از ساختمان یک سنتوری (مثلثی شکل) می‌بینید که نقش‌هایی از شیر بر روی آن کشیده‌اند. این جزو قسمت‌هایی است که از معماری اروپایی گرفته شده است. اینجا همان اندرونی (قلعه ستوده) است که در نمای خود 4 جفت ستون بسیار زیبا دارد. بعد از بازدید از قلعه چالشتر و حمام مجموعه، حتما به این قسمت نیز بروید.

آدرس و دسترسی به قلعه چالشتر

قلعه چالشتر در بلوار رهبر، خیابان باستان واقع در شهر چالشتر در 5 کیلومتری شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. با وسایل حمل و نقل عمومی می‌توان به راحتی خود را به مجموعه رساند. در جوار قلعه چالشتر، امکانات مختلف نظیر سرویس بهداشتی، رستوران، فضاهای اقامتی، بوفه و رستوران وجود دارند.

ساعت بازديد و قيمت بليط قلعه چالشتر

در کل، قلعه چالشتر و قلعه ستوده در این مجموعه تاریخی وجود دارند که از طریق دالانی به هم مرتبط هستند. حتما در بازدیدهای خود از بخش‌های مختلف و نحوه ارتباط آنها دیدن کنید. از ماه فروردین تا شهریور، همه روزه از ساعت 9 تا 19 و از مهرماه تا اسفند از ساعت 6 تا 17 می‌توانید از قلعه چالشتر بازدید کنید.

• تاریخ دقیق ثبت اول در فهرست آثار ملی: 27 مرداد ماه 1377، شماره ثبت: 2101
• تاریخ دقیق ثبت دوم در فهرست آثار ملی: 20 آذرماه 1379، شماره ثبت: 2924
• دسته‌بندی جاذبه گردشگری: جاذبه‌ی تاریخی-فرهنگی
• مساحت قلعه: 12000 متر مربع
• تاریخ بازسازی بخش‌های جنوبی: دهه 70 هجری شمسی
• در کنار بازدید از قلعه چالشتر از دیگر جاذبه‌های نزدیک از جمله خانه ستوده، خانه آزاده چالشتر نیز دیدن کنید.
• هزینه بازدید برای ایرانی‌ها: 2000 تومان
• هزینه بازدید برای افراد خارجی: 8000 تومان
• مدت زمان پیشنهادی ما برای بازدید از قلعه چالشتر، حداقل 3 ساعت است.

پس بهتر است وقت را تلف نکنید و همین الان برای دیدن قلعه چالشتر راهی استان زیبای چهارمحال و بختیاری شوید.

آب و هواي شهر چالشتر

در مناطق و شهرهاي كوهستاني همچون منطقه چهارمحال، دانستن وضعيت جوي و آب و هوايي يكي از نكات اصلي ست. در اين مناطق بر خلاف تصور عموم تابستان‌ها احتمال گرما بسيار است و زمستان‌هايي وراي تصور سرد دارد. در اين قسمت آب و هواي منطقه چالشتر آورده شده است. شما مي‌توانيد با مراجعه به اين بخش از شرايط جوي اين شهر در لحظه آگاه شويد.

شهركرد آب و هوای

لوكيشن دقيق قلعه چالشتر

در بخش‌هاي بالا آدرس و مسير دسترسي اين قلعه تاريخي آورده شده است. در اين قسمت لوكيشن دقيق اين قلعه آورده شده تا شما با كمك گوشي همراه هوشمندتان تا رسيدن به ايناين بنا را مسيريابي كنيد.

عکس‌های این پست را جناب آقای حسین رحمانی عزیز ثبت نموده‌اند.