آرامگاه بابا لقمان سرخسی در در حومه سرخس قرار دارد. بابا لقمان سرخسی عارف قرن چهارم است که با ابوسعید ابوالخیر همنشین بوده است. بابا لقمان از عرفا و مشایخ صوفیه است که او را از عقلای مجانین توصیف می‌کنند. پس از فوت بابا لقمان به جهت علاقه و ارادت بیش از حد مریدان، بقعه باشکوهی برای او احداث شد. به همین خاطر از دیرباز آرامگاه بابا لقمان سرخسی از دیدنی های استان خراسان رضوی به شمار می‌رود. در ادامه به معرفی، تاریخچه مقبره بابالقمان سرخسی، معماری بقعه بابا لقمان سرخسی از مقبره های ایران، دیدنی های سرخس، آب و هوای سرخس و لوکیشن ارامگاه بابالقمان سرخسی می‌پردازیم.
بابا لقمان سرخسی کیست؟
بابا لقمان در قرن چهارم هجری از مشایخ صوفیه در شهر سرخس بوده است. در کتب معتبری چون “اسرار التوحید” و “تذکره الاولیاء” از احوال و اقوال او سخن گفته شده است. او در ابتدا یکی از عرفای نامی شهر بود و بعدها به یکی از عقلای مجانین تبدیل شد.
در کتاب “اسرار التوحید” در مورد این واقعه چنین آمده است: “لقمان سرخسی در ابتدا مجاهده بسیار داشت و معامله با احتیاط. ناگهان کشف افتاد و عقلش برفت.
گفتند: لقمان آن چه بود و این چیست؟ گفت: هرچه بندگی کردم بیش می‌بایست. درماندم و گفتم الهی پادشاهان را چون بنده پیر شود آزادش می‌کنند. تو پادشاه عزیزی و من در بندگی تو پیر گشتم. آزادم کن. ندایی شنیدم که گفتند: ای لقمان آزادت کردیم و نشان آن این بود که عقل از تو برگیریم.”
آرامگاه بابا لقمان سرخسی کجاست؟
درواقع آرامگاه بابا لقمان سرخسی در شمال شرقی ایران در نزدیکی مرز ایران و ترکمنستان قرار دارد. آرامگاه بابا لقمان در یک کیلومتری شمال شهرستان سرخس واقع شده است. بر طبق متون تاریخی، پایه‌ریزی بنای آرامگاه در دوره سلجوقیان آغاز شده است. البته در قدیمی‌ترین کتیبه موجود در آرامگاه تاریخ 757 هجری قمری ذکر شده است.
در واقع قسمتی از بنا از دوران سلجوقیان به یادگار مانده و مابقی آن متعلق به قرن هشتم هجری قمری است. در برخی کتب قدیمی از این آرامگاه با عنوان “الغ بابا ناصری” یاد شده است. ظاهراً در این آرامگاه دو مقبره وجود دارد. در داخل بنا نیز کتیبه‌ای وجود دارد که این مکان را مقبره امیر محمد خوارزم معرفی می‌کند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت علاوه بر شیخ لقمان سرخسی، امیر محمد خوارزم نیز در این مکان مدفون شده است.
این بنای آجری پس از هزار سال هم‌چنان استوار و سرفراز باقی مانده است. از این رو آرامگاه بابا لقمان سرخسی در فهرست آثار تاریخی مهم ایران قرار می‌گیرد. این بنا در سال 1310 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از سال 1333 هجری شمسی بنای آرامگاه بابا لقمان مورد توجه ویژه قرار گرفت.
از سال 1360 هجری شمسی نیز سازمان میراث فرهنگی کشور اقدامات ارزشمندی جهت حفظ این بنای تاریخی انجام داد. استحکام‌بخشی و رطوبت‌زدایی بنا، حفاظت از کتیبه‌های سردر، مرمت نمای داخلی و خارجی، مهار گنبد داخلی، پاک‌سازی محوطه خارجی و مرمت گنبد خارجی از جمله این اقدامات ارزشمند است.
معماری آرامگاه بابا لقمان سرخسی
آرامگاه بابا لقمان سرخسی بنایی آجری است که نمای داخلی آن با گچ‌بری‌های زیبایی آراسته شده است. حتی حالا پس از گذشت سالها مشخص است که این بنا توسط استادانی ماهر احداث شده است. مصالح به کار رفته در ساخت این بنا آجر و ملات گچ می‌باشد.
در ساخت بنا با سخاوت تمام از مصالح استفاده شده که نتیجه آن بنایی مستحکم و استوار است. در یکی از گزارشات ارسال شده برای مؤید الدوله، حاکم خراسان، در توصیف این بنا آمده است:”بنایی است مربع شکل و بسیار مستحکم که با آجر و گچ ساخته شده. قریب سه کرور آجر در این بنا به کار رفته است.”
گنبد آرامگاه از نوع گنبدهای دو پوسته است. نوار باریکی، قسمت مدور گنبد را از دیوار آن جدا کرده است. برای این نوار روزنه‌هایی به عنوان نورگیر طراحی شده است. ساختمان آرامگاه از دو بخش مربع شکل تشکیل شده است. در سمت شمالی، ایوان ورودی مرتفع و بزرگی قرار دارد.
آرامگاه در وسط چهار ضلعی داخلی قرار دارد. چهار ضلعی بنا در قسمت فوقانی با گوشه‌سازی (تُرُنبه یا ترمبه) به یک هشت ضلعی تبدیل شده است. این هشت ضلعی حجم چشمگیری در نمای خارجی بنا ایجاد کرده است. بقعه به صورت دو طبقه طراحی شده و طبقه دوم آن غرفه‌دار است.
تزئینات داخلی بنای بقعه بابا لقمان سرخسی
در آرامگاه بابا لقمان، طاق‌نماها با نقوش هندسی به شکل لوزی‌های برجسته و فرورفته زینت داده شده است.
همینطور در معماری ایرانی از چنین نقوش هنرمندانه‌ای برای آراستن بناهای آجری استفاده می‌شود. در طول سالها بسیاری از تزئینات داخلی بنا از بین رفته و تنها آثار اندکی از آنها باقی است. در سردر بنا هنوز نمونه بسیار زیبایی از این گچ‌بری‌ها دیده می‌شود.
کتبیه‌های متعددی با گچ‌بری‌های زیبا و هنرمندانه در این بنا وجود داشته است. به جز کتیبه‌های معرفی بنا، کتیبه‌هایی با آیات قرآن نیز در این مکان نصب شده بود. سوره جمعه و آیاتی از سوره آل عمران از جمله مواردی است که بر این کتیبه‌ها درج شده بود.
این بنا شباهت بسیاری با مقبره سلطان سنجر سلجوقی دارد. البته نمای داخلی آرامگاه بابا لقمان سرخسی از لحاظ تزئینات به گنبد هارونیه در شهر طوس بیشتر شباهت دارد. نکته قابل تأمل، نقش پیش‌طاق‌ها در معماری دوران سلجوقیان است. مقایسه آرامگاه بابا لقمان با مقبره منسوب به طاووس در ابرقو و مسجد عبدالله نائین نیز از این منظر قابل تأمل است.
آب و هوای شهرستان سرخس
برای بازدید از جاهای دیدنی شهرستان سرخس دانستن شرایط جوی و آب و هوایی این شهر از مهم‌ترین نکات سفر است. در این بخش آب و هوای شهر سرخس آورده شده است. با مراجعه به این بخش می‌توانید از آب و هوای این شهر در هر روز آگاهی یابید.
لوکیشن دقیق آرامگاه بابا لقمان سرخسی
اگر قصد بازدید از جاهای دیدنی سرخس را دارید، تنها داشتن آدرس و مسیرهای دسترسی کافی نیست. برای بازدید از آرامگاه بابا لقمان سرخسی در این بخش لوکیشن دقیق این آرامگاه آورده شده است. با مراجعه به این بخش و با کمک نرم افزارهای نقشه‌خوانی همچون گوگل مپ تا رسیدن به این آرامگاه را مسیریابی کنید.
اگر روش استفاده از گوگل مپ را نمی‌دانید، با مراجعه به این بخش و با لمس و کلیک بر روی این قسمت، از روش استفاده از این نرم افزار آگاهی یابید.
امتیاز شما به این صفحه:
آرامگاه بابا لقمان سرخسی
آرامگاه بابا لقمان سرخسی از عرفا قرن چهارم از جاهای دیدنی سرخس خراسان رضوی است. در مطلب بالا به معرفی، تاریخچه و آدرس آرامگاه بابالقمان سرخسی پرداختیم.