طاق شاه عباسی در طبس یکی از آثار تاریخی زیبا و دیدنی شهرستان طبس در استان خراسان جنوبی می‌باشد. این سد به بزرگ‌ترین، بلندترین، قدیمی‌ترین سد جهان و همچنین به دلیل داشتن عرض بسیار کم در قسمت تاج آن، به نازک‌ترین سد جهان نیز معروف است. نبوغ و خلاقیت ایرانیان را به خوبی می‌توان در سد طاق شاه عباسی طبس، مشاهده کرد. این سد قدمتی نامشخص دارد اما همانطور که از نامش پیداست در زمان حکومت شاه عباس صفوی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. در ادامه به معرفی شهر طبس، طاق شاه عباسی در طبس و ویژگی‌های آن، معرفی سد شاه عباس اصفهان و سد شاه عباسی ساوه، ارگ طبس، چشمه مرتضی علی و کال جنی در این شهرستان می‌پردازیم. در ادامه به معرفی مهم‌ترین جاذبه تاریخی این شهر کویری یعنی سد طاق شاه عباسی طبس می‌پردازیم.
طاق شاه عباسی طبس
طاق شاه عباسی در طبس که به آن سد طاق شاه عباسی نیز می‌گویند. یکی از معروف‌ترین ناشناخته‌های تاریخی و گردشگری ایران می‌باشد. این طاق در شهرستان طبس در استان خراسان جنوبی قرار دارد. سد طاق شاه عباسی طبس همچنان در جهان همتایی پیدا نکرده و از سالیان سال تا به اکنون نیز توانسته وظیفه خود را به خوبی انجام دهد. این سد با قدمت چندین قرنه خود، به بهترین نحو مهندسی شده است. ساخت آن به گونه‌ای است که تا سال‌های آتی و حتی در قرن‌های آینده نیز قابلیت ماندن در جای خود را دارد. اکنون نیز با محاسبات و اندازه گیری‌هایی که در سد طاق شاه عباسی طبس انجام داده‌اند. به این سد القاب گوناگونی را داده‌اند.
این سد طاقی را به عنوان بلندترین سد، بزرگ‌ترین سد، قدیمی‌ترین سد و نازک‌ترین سد تاخیری و قوسی در کل دنیا می‌شناسند. دلیل اینکه به آن لقب نازک‌ترین سد دنیا را داده‌اند، کم عرض بودن تاج آن است که تنها 1 متر طول دارد. طاق شاه عباسی در طبس در یکی از روستاهای تاریخی این شهرستان به نام “خور” قرار دارد. روستای خور یک روستای 700 ساله است که دو جاذبه زیبا یعنی سد طاق شاه عباسی طبس و “چشمه مرتضی علی” را در دل خود دارد. این سد به چشمه مرتضی علی بسیار نزدیک است. و رفتن و دیدن آن‌ها یکی از فراموش نشدنیترین تجربه‌های سفر برای گردشگران خواهند شد.
طبس کجاست؟
شهر طبس یکی از معروف‌ترین و بزرگ‌ترین شهرهای کویری ایران است که در مرز بین استان خراسان جنوبی و استان یزد قرار دارد. این شهرستان در ابتدا جزء خراسان جنوبی بود. سپس در سال 80 به استان یزد ملحق می‌شود. اما دوباره به دلایل خاصی، جزء همان استان خراسان جنوبی می‌گردد. این شهرستان کویری نسبت به دیگر شهرهای کویری وسیع‌تر است. به همین دلیل آن را به عنوان بزرگ‌ترین شهر کویری ایران و خاورمیانه می‌شناسند. در شهر طبس جاذبه‌های طبیعی و تاریخی زیادی وجود دارد که تا کنون بسیار از آن‌ها ناشناخته بودند. امروزه با کمک شبکه‌های مجازی و رونق گردشگری، شاهد برگزاری تورهای زیادی به این مناطق از جمله روستای اصفهک طبس، سد طاق شاه عباسی طبس، کال جنی طبس، کویر حلوان، باغ گلشن و غیره می‌باشیم.
ویژگی های سد طاق شاه عباسی طبس
این سد در طبس از لحاظ ویژگی‌های ظاهری و نحوه اجرای آن‌ها در تنگه و در دل کوه، دارای اهمیت خاصی می‌باشد. قدمت این سد بلند را نمی‌توان به طور دقیق بیان کرد. چرا که ویژگی‌های ظاهری آن ترکیبی از المان‌های معماری حکومت‌های مختلف می‌باشد. تنها این امر مورد تایید کارشناسان قرار گرفته است که این سد، همانطور که از نامش پیداست. در زمان حکومت شاه عباس صفوی، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
تعدادی نقش حکاکی شده بر بدنه این سد وجود دارد که از جنبه نماد شناسی، معانی مختلفی برای آن‌ها نقل شده است. این نقوش شامل تصاویری از چند بز می‌باشند. به گفته مردم بومی، این بزها نماد درخواست و دعا برای فراوانی آب و همچنین نماد زایندگی و فراوانی نعمت می‌باشند. به گفته برخی دیگر، این بزها نماد تعدادی فرشته هستند که علاوه بر نگهبانی و پاسداری از آب، برای فراوان شدن آب و نعمت نیز دعا میکنند.
سد از لحاظ ویژگی‌های معماری نیز بسیار مورد توجه است. به طور کلی نحوه اجرای سد توسط ایرانیان به این صورت بوده که سدها را در دره‌ها و تنگه‌های باریک با پایه آجری بنا می‌کردند. این روش دیگر نیازی به منحرف ساختن سیلاب‌ها نبود. در سد طاق شاه عباسی طبس نیز این ویژگی‌ها را به همراه روش‌هایی برای کاهش سیلاب‌ها، ترکیب کرده‌اند. و نتیجه آن‌ها، این شاهکار تاریخی شده است.
سد عباسی
در گذشته در هر 10 سال یکبار، سیلاب‌هایی حاصل از رودخانه نهرین بر اثر بارش فراوان ایجاد می‌شدند. این سیلاب‌ها بدون وجود هیچ انحرافی از این طاق عبور می‌کردند. هنگامی که سیلاب‌ها بزرگ‌تر می‌شدند، بخشی از حجم آن‌ها را در پشت سد جمع آوری و ذخیره سازی می‌شد؛ در نتیجه خطری روستای خور و شهر طبس را تهدید نمی‌کرد.
چشمه مرتضی علی طبس
سد طاق شاه عباسی در انتهای یک جاذبه طبیعی و یک پدیده زمین شناختی بسیار خاص و جذاب قرار گرفته است. این جاذبه طبیعی چشمه مرتضی علی طبس می‌باشد. پدیده جالبی که در این چشمه همواره در حال رخ دادن است، ترکیب نشدن آب گرم و سرد در رودخانه این چشمه می‌باشد. مسیر چشمه مرتضی علی به صورت یک تنگه بسیار باریک است. تنگه و دره باریک را به همراه چشمه به نام “کال سردر” نیز می‌شناسند. دلیل این نام گذاری، وارد شدن آب رودخانه سردر، در میانه مسیرش به درون تنگه است.
نامگذاری چشمه مرتضی علی طبس
همچنین دلیل نامگذاری چشمه مرتضی علی نیز داستانی جالب دارد که از زبان اهالی آن در گذشته‌های دور نقل شده است. بر اساس آن، روزی حضرت علی(ع) از این مکان عبور می‌کند و به امر خدا کوه‌ها شکافته می‌شوند. از دل این کوه‌ها چشمه‌ای می‌جوشد و فرشتگان از آب چشمه برای غسل دادن ایشان استفاده میکنند. این مکان دارای 3 چشمه می‌باشد. نام چشمه نخست “قنبر” است و آب سرد دارد. حدود 6 کیلومتر بعد از آن چشمه آب گرم مرتضی علی قرار دارد که دلیل گرم بودن آب آن، فشار گسلی می‌باشد. آب این دو چشمه با همدیگر یکی می‌شوند و چشمه سوم یعنی “چشمه جعفری” را تشکیل می‌دهند. بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین چشمه دیگر، “حمام مرتضی علی” می‌باشد.
آب گرم این چشمه از سمت راست وارد رودخانه می‌شود. به دلیل غلظت و اختلاف دمایی زیاد و همچنین تفاوت در ساختارش، با آب سرد رودخانه ترکیب نمی‌شود. این عدم ترکیب و تفکیک بودن آب گرم و سرد که به خوبی حس می‌شود، تا 300 متر بعد از ورود چشمه به رودخانه ادامه دارد. برای رفتن به این مکان باید بعد از عبور از تنگه‌های باریک، حدود 10 دقیقه پیاده‌روی داشته باشید. به طور کلی پیاده روی و دیدن این جاذبه حدود 40 دقیقه طول می‌کشد.
ارگ طبس
یکی دیگر از دیدنی های طبس، ارگ خشتی طبس می‌باشد. قدمت دقیق ارگ طبس مشخص نیست. کتیبه‌ای در این ارگ کشف شده است، که به تاریخ 1216 قمری نوشته شده است. بر اساس این کتیبه، گفته می‌شود، ارگ طبس توسط فردی به نام “میر حسن خان” در آن سال توسعه داده شده است. یکی از ویژگی‌های این ارگ داشتن 6 برج است که یکی از آن‌ها به نام “نادر میرزا” از شاهزادگان زند می‌باشد. از دیگر ویژگی‌های جالبی که ارگ طبس دارد. مسیرهای زیرزمینی آن است که حتی اسب و سواره‌اش می‌توانند از آن عبور کنند.
کال جنی طبس
از پدیده‍‌‌های جالب زمین شناختی در طبس، کال جنی طبس است. این جاذبه بیشتر مقصد گردشگرانی است که به ماجراجویی و رفتن به جاهای کمتر شناخته شده علاقه زیادی دارند. کال جنی به معنی دره جن‌ها است. محیطی تنگ و باریک که حاصل از حرکت فرسایشی سیلاب‌ها می‌باشد. و اندکی ظاهر خوفناک دارد. قدمت این محل به هزاران سال پیش می‌رسد، اما تاثیراتی از دوره ساسانیان، در آن مشاهده می‌شود. بخشی از کال جنی طبس شبیه به یک تالار بزرگ است، که دارای 2 دالان و چندین اتاق است. این تالار به گفته کارشناسان، احتمالا محل چله نشینی و دورهمی یکتاپرستان بوده است. در آنسوی کال جنی تعدادی گور قدیمی که مربوط به زرتشتیان می‌باشد، نیز مشاهده می‌شود.
کال جنی طبس در برخی نقاط از بالا به شکل U و در برخی دیگر جاها تیزتر و به شکلV دیده می‌شود. همچنین با دیدن آن از بالا می‌توان فهمید که این دره از چند دره انحرافی نیز تشکیل شده است، که به کال اصلی مرتبط می‌شوند. فاصله بین دیواره‌های دره در برخی جاها به قدری نزدیک می‌شود. که قادر به دیدن آسمان نمی‌باشید. تعدادی آبشار نیز در آن جریان دارند که محلی‌ها به آن “شلن” می‌گویند. رفتن به کال جنی طبس به دلیل داشتن مسیر پر پیچ و خم و ناهموار، به وجود یک راهنمای آشنا به مسیر یا یک بلد محلی مطمئن نیاز دارد. بهتر است از رفتن به تنهایی یا بدون راهنمای با تجربه خودداری کنید.
سد شاه عباسی ساوه
سد شاه عباسی یا بند شاه عباسی ساوه، یکی از با ارزش‌ترین آثار تاریخی صفوی بوده است و در جنوب این شهرستان قرار داشت. این سد در قرون 7 و 11 قمری ساخته شده است. با وجود اینکه این سد پیش از انقلاب و در مهر سال 54 در لیست آثار ملی قرار گرفته است. اما در سال 72 هنگام انجام پروژه سد الغدیر، به زیر آب رفت و اکنون نیز اثری از آن نیست. این سد نیز مانند طاق شاه عباسی در طبس یکی از یادگاری‌های عظیم شاه عباس صفوی محسوب می‌شود.
سد شاه عباس اصفهان
سد بزرگ زاینده رود در غرب شهر اصفهان، یکی از مهم‌ترین سدهای کشور است که آب شرب استان اصفهان و شهرهای همجوار را تامین می‌کند. این سد در سال 49 شمسی در دوره پهلوی دوم تاسیس شد. نام آن در قبل از انقلاب اسلامی سد شاه عباسی اصفهان بود و بعد از انقلاب به سد زاینده رود تغییر پیدا کرد. حجم این سد 1.45 میلیون متر مکعب است و عرض آن نیز 16 متر می‌باشد. این سد از بخش‌های مختلفی چون نیروگاه، ایستگاه‌های پمپاژ اصلی و تکمیلی، سد قوسی تشکیل شده است.
آب و هوای شهر طبس
برای دیدن زیبایی‌های ایران و گردشگری در این کشور، دانستن شرایط جوی مسیر و مقصد از نکات قابل بررسی ست. در این بخش برای آگاهی گردشگرانی که قصد سفر در ایران و گشت و گذار در ایرانمون را دارند، آب و هوای شهر طبس آورده شده است. با مراجعه به این بخش می‌توانند از شرایط جوی و دمایی این شهر در هر روز آگاهی یابند.
لوکیشن دقیق طاق شاه عباسی
در بخش‌های بالا به آدرس و مسیرهای دسترسی به این سد مشهور اشاره شده است. در این قسمت لوکیشن دقیق این سد آورده شده است. با مراجعه به این بخش و با کمک نرم افزارهای نقشه‌خوانی مانند گوگل مپ تا رسیدن به این سد دیدنی را مسیریابی کنید.
اگر روش استفاده از گوگل مپ را نمی‌دانید بر روی این لینک کلیک(لمس) کرده تا شما را در روش استفاده از این نرم افزار یاری رساند.
امتیاز شما به این صفحه:
طاق شاه عباسی یا سد عباسی طبس
طاق شاه عباسی یا سد عباسی در طبس از دیدنی های طبس در استان خراسان جنوبی می‌باشد. در مقاله بالا به معرفی، تاریخچه، مسیر دسترسی و آدرس طاق شاه عباسی طبس پرداختیم.
