کاروانسرای تی تی سیاهکل یکی از بناهای تاریخی استان گیلان با قدمتی چند صد ساله می‌باشد. این کاروانسرا در یکی از مناطق مرتفع و خوش آب و هوای سیاهکل بنا شده است. اهالی منطقه به این کاروانسرای زیبا تی تی کاروانسرا می‌گویند. این کاروانسرا در سال‌های گذشته مامنی برای مسافران لاهیجان به دیلمان بوده است تا بتوانند در پناه آن ساعتی را بیارامند. در ادامه این مطلب به معرفی کاروانسرای تی تی سیاهکل، وجه تسمیه، معماری، مسیر دسترسی و آب و هوای کاروانسرا تی تی سیاهکل خواهیم پرداخت. علاوه بر آن نگاهی اجمالی به فرهنگ بومی سیاهکل، دیدنی های سیاهکل، مشاهیر و بزرگان این منطقه، قلعه سیاهکل، تاریخ، جمعیت، مشاغل و آب و هوای آن خواهیم داشت.

معرفی کاروانسرای تی تی سیاهکل

کاروانسرای تی تی سیاهکل دارای موقعیتی استراتژیک بوده است. به همین خاطر این بنا دارای اهمیت فوق العادهای بوده است. این کاروانسرا در زمانی ساخته شده است که در خطه شمال کشور کاروانسراهای اندکی ساخته شده بود. روایت ها و افسانه های زیادی در مورد تی تی کاروانسرا وجود دارد. اما این که کدام یک از این روایت ها به واقعیت نزدیک‌تر است، مشخص نیست. اما به گفته خیلی از منابع قدمت ساخت این کاروانسرا به دوران صفویان می‌رسد.

طبق یکی از این روایت‌ها، تی تی نام یکی از عمه های یکی از پادشاهان سلسله صفوی بوده است. تی تی خانم مشتاق بود که در منطقه سیاهکل یک کاروانسرای زیبا به نام خود بنا کند. از همین رو دستور داد تا این کاروانسرا را در این منطقه بسازند. اما طبق روایتی دیگر این کاروانسرا به دستور یکی از حاکمان محلی کیایی که در عصر تیموریان بر خطه لاهیجان حکومت می‌کردند، بنا گشته است. اما بعدها در دوره صفویه این بنا را ویران می‌کنند. آثار به جا مانده از کاروانسرا به دوره صفویان نسبت داده می‌شود.

کاروانسرای تی تی در گذشته در مسیر اصلی کاروان‌هایی بوده است که از مسیر لاهیجان به دیلمان و طالقان می‌رفتند. از آنجایی که از گذشته‌های دور شمال کشور ایران یکی از مناطق تولید ابریشم نفیس به حساب می‌آمده است. این کاروانسرا از اهمیت خاصی برخوردار شده بود. چرا که از همین مسیر ابریشم اعلا را به بخش‌های مرکزی ایران ارسال می‌کردند.

وجه تسمیه کاروانسرای تی تی سیاهکل

در زبان گیلکی، واژه تی تی به معنی شکوفه می‌باشد. از همین رو تی تی کاروانسرا یا همان کاروانسرای تی تی به معنی کاروانسرای شکوفه است. در زبان گیلکی جای صفت و موصوف با هم عوض می‌شود. از همین رو گیلانی‌های عزیز به این کاروانسرا، تی تی کاروانسرا می‌گویند.

معماری کاروانسرای تی تی سیاهکل

کاروانسرای تی تی سیاهکل از نوع کاروانسراهای برون شهری می‌باشد. معماری این بنا به صورت دو ایوانه است. اصل تقارن در ساخت این بنا به خوبی رعایت گشته است. به صورتی که بنای کاروانسرا دارای محور تقارن در جهت طولی می‌باشد.

در ضلع شمالی کاروانسرا ورودی بنا قرار داد. فضای ورودی یک فضای هشتی مانند است که پس از گذار از آن از طریق دو فضای واسط که در ضلع شرقی و غربی هشتی قرار دارد، وارد میان سرا می‌شوید. میان سرا دارای 398 متر مربع مساحت می‌باشد. در وسط میان سرا یک حوض کوچک وجود دارد. در هر چهار طرف بنا نیز اتاق هایی به مساحت 14 متر مربع قرار دارد که به شکل هندسی مربع هستند. پیش از ورود به هر کدام از اتاق ها باید وارد فضایی نیم هشت شوید. فضای شاه نشین نیز در بخش جنوبی بنا واقع شده است.

این کاروانسرا با استفاده از سنگ و آجر بنا گشته است. از دیگر مصالح استفاده شده در این بنا، ملات ساروج و گچ می‌باشد. طاق‌های زیبای این بنا همگی آجری هستند.

یکی از ویژگی‌های جالب بنای کاروانسرای تی تی سیاهکل، شبکه آبرسانی این بنا می‌باشد که برای انتقال آب به داخل کاروانسرا به وجود آمده است. در آن زمان برای اینکه جریان آب را به داخل بنای کاروانسرا انتقال دهند از لوله‌های سفالی استفاده نموده‌اند. این لوله‌ها از چشمه سار کوه‌های دوردست منطقه، مسیری طولانی را طی می‌کردند تا بتوانند آب گوارا را به دست ساکنان کاروانسرا برسانند.

مسیر دسترسی به کاروانسرای تی تی سیاهکل

این کاروانسرا در مسیر اصلی راه دیلمان به لاهیجان ساخته شده است. این بنا بر سر دو راهی رودخانه باباکوه و میثم رود واقع شده است. برای رسیدن به این بنا باید خود را به 10 کیلومتری جاده سیاهکل به دیلمان برسانید. شما می‌توانید این بنا را در پای تپه ای نسبتا بلند پیدا کنید.

آب و هوای کاروانسرای تی تی سیاهکل

همانطور که اشاره شد تی تی کاروانسرا در ارتفاعات منطقه سیاهکل بنا شده است. از همین رو آب و هوای این منطقه خنک است. اکثر گردشگران فصل تابستان و گرما را برای سفر به این منطقه انتخاب می‌کنند تا بتوانند از هوای خنک و مطبوع این منطقه استفاده نمایند.

فرهنگ بومی سیاهکل

سیاهکل به واسطه قدمت تاریخی که دارد، خاستگاه آئین ها و سنت های متفاوتی در نوروز باستانی می‌باشد. این سنت‌ها سینه به سینه به نسل‌های امروزی منتقل شده‌اند و در خیلی از مناطق قدیمی سیاهکل اجرا می‌شوند.

این مناطق آئین‌ها و مراسم مختلفی تحت عناوین فیچین دچین، عروس گوله، گول گول چارشنبه، پازن، عید مبارک، نوروز خوانی و دستمال گندتن را برگزار می‌کنند.

مراسم و آیین فیچین دچین

اولین مراسم نوروز در این منطقه فیچین دچین است. فیچین دچین برای خانه تکانی دوران عید به کار می‌رود. فیچین در زبان شیرین گیلکی به معنای جمع کردن و کلمه دچین به منظور پهن نمودن میباشد. این مراسم را از 10 اسفند ماه آغاز میکنند و تا 25 این ماه ادامه میدهند.

آئین نوروزخوانی

آئین بعدی مربوط به نوروزخوانی یا درویش خوان است. این مراسم نویدبخش فرارسیدن سال نو به خانههای اهالی می باشد. نوروزخوان به شخصی گفته میشود که هر سال سه یا هفت روز پیش از فرارسیدن سال نو به محلهها سر میزند و به در تک تک خانههای محل میرود. او آوازهای مذهبی می خواند و با ذکر نام امامان و ائمه فرا رسیدن سال نو را به اهالی محل خبر میدهد. از هر منزل برای نوروزخوان شیرینی و پول میآورند و از او تشکر میکنند.

مراسم و آئین عروس گوله

عروس گوله یا مراسم غول آوردن یکی دیگر از آئین‌های نوروزی در این منطقه می‌باشد. این مراسم را پیش از تحویل سال آغاز می‌کنند و تا روزهای اول سال ادامه می‌دهند. مراسم عروس گوله به این صورت است که سه مرد لباس‌هایی چین دار و محلی با رنگ صورتی، سبز و قرمز به تن می‌کنند. بعد با زغال صورت خود را سیاه می‌نمایند. دور کمر خود نیز زنگوله‌های پر سر و صدایی می‌بنند. آنها ساز و دهل به دست وارد محله‌های سیاهکل می‌شوند. محلی‌ها به این مراسم غول آوردن هم می‌گویند. بچه‌های محله با ورود غولها به محل، دورشان جمع می‌شوند. آنها در هر خانه می‌ایستند و صدای ساز و دهل و آوازشان در محله می‌پیچد.

مراسم دستمال گندتن

مراسم بعدی با نام مراسم دستمال گندتن شناخته می‌شود. این مراسم در روستاهای قدیمی سیاهکل اجرا می‌شود. مراسم دستمال گندتن در شب چهارشنبه سوری برگزار می‌شود. در این شب پسران جوان منطقه به سراغ تازه عروس محل خود می‌روند و از او چند دستمال رنگی می‌گیرند. آنها دستمال خود را به سمت خانه شخصی که به او علاقه مند هستند پرتاب می‌کنند. سپس صاحبخانه هم دستمال را از انواع خوراکی و تنقلات پر می‌کند و آن را به سوی پسران پرتاب می‌کند. البته این مراسم باید به صورتی انجام شود که صاحبخانه متوجه نشود چه کسی دستمال را در خانه آنها انداخته است.

آئین و مراسم گول گول چارشنبه

 مراسم گول گول چارشنبه، همان مراسم چهارشنبه سوری است که در آخرین شب چهارشنبه سال برگزار می‌شود. روشن کردن آتش با وسایل قدیمی و بلااستفاده اهالی محل، مانند حصیرهای کهنه و بوته های چای از آئین‌های این مراسم به حساب می‌آید. تمامی اهالی محل از روی این آتش که نماد پاکی است، می‌پرند.

مراسم و آئین پازن

یکی دیگر از آئین‌ها و مراسم کهن در سیاهکل که به صورت کامل برگزار می‌گردد، آئین پازن است. این مراسم مربوط به اولین روز سال است. به این صورت که پیش از اینکه هلال ماه در آسمان رویت گردد، فرد پازن بیرون خانه به انتظار می‌نشیند. این فرد میتواند یکی از اعضای خانواده یا یک سید از بیرون باشد که معروف به داشتن پایی پر روزی است. فرد پازن در دستش یک کاسه آب، مقداری برگ درخت شمشاد که معروف کیش ولگ است و یک قرآن دارد. او پس از تحویل سال وارد خانه می‌شود و از یک اتاق به اتاق دیگر می‌رود. در هر اتاق و بخش خانه یک برگ می‌گذارد و مقداری آب می پاشد. بعد از اینکه پازن کار خود را به پایان رساند، اهالی خانه که در یک اتاق جمع گشته بودند، نزد او می‌روند و پاعیدی به او می‌دهند.

از دیگر کاروانسرای های ایران می‌توان از کاروانسرای دیر گچین، کاروانسرای سه، کاروانسرای سرایان و کاروانسرای شاه عباسی کهک نام برد.

مراسم و آئین عید مبارک

آئین عید مبارک یکی از آئین‌های کهن این منطقه به شمار می‌رود. این مراسم مربوط به بعد از تحویل سال جدید است. افراد بزرگتر در اولین روز سال در خانه خود باقی می‌مانند تا کوچکترها به دیدن آنها بیایند و عید را به آنها تبریک بگویند. آنها نیز به کودکان و کوچکترها عیدی می‌دهند.

اما روز دوم عید مربوط به مردان سیاهکل است. به این صورت که چند تن از مردان محله جمع می‌شوند و برای عید دیدنی به خدمت کدخدا و بزرگ محل می‌روند. سپس همراه با کدخدا محله به محله می‌گردند و به خانه اهالی می‌روند که اگر کسی با کسی کدورتی داشته باشد، پا در میانی کنند و آنها را با هم آشتی دهند. روز سوم عید به بعد نیز اهالی روستا به دید و بازدید عید می‌پردازند.

دیدنی های سیاهکل

سیاهکل علاوه بر کاروانسرای تی تی، دارای جاهای دیدنی متنوعی دارد. این جاهای دیدنی شامل جاذبه های طبیعی و جاذبه های تاریخی می‌شوند. جاهای دیدنی سیاهکل شامل آبشار لونک، منطقه آغوزی، آبشار بابا ولی، قلعه دیده بانی، روستای گرماور، پناهگاه‌های سنگی شلمان و گیلارکش، حمام تاریخی دیلمان، غار لوعلی، غار اسپهبدان و قلعه کوتی می‌شود.

سیاهکل شمال ایران

منطقه سیاهکل تنها به خاطر تی تی کاروانسرا شهرت ندارد. بلکه این منطقه دارای چشم اندازهای طبیعی بسیار زیبایی می‌باشد. علاوه بر آن این منطقه از لحاظ تاریخی در گیلان دارای ارزش زیادی می‌باشد.

در واقع سیاهکل به عنوان سرزمین قوم باستانی دیلم ها شناخته می‌شود. این قوم باستانی پس از اینکه از منطقه سیاهکل عبور می‌کنند، در امتداد مسیر شیم رود یکجانشینی اختیار می‌کنند. بنابراین این قوم مسبب شکل گیری منطقه سیاهکل هستند.

واژه سیاهکل از دو کلمه سی و کل تشکیل شده است. سی در زبان گیلکی به معنی کوه می‌باشد و کل به معنی آبادی است. در کل واژه سی کل به منظور آبادی پای کوه است که به مرور زمان تبدیل به سیاهکل شده است. چرا که سیاهکل در کوهپایه کوه عظیم درفک قرار گرفته است.

مشاهیر و بزرگان سیاهکل

این دیار محل تولد بزرگان و مشاهیر به نام زیادی می‌باشد. یکی از این افراد غلامحسین یا سیاوش دیلمی است. آقای دیلمی یکی از اعضای نهضت جنگل به حساب می‌آمد. وی به عنوان سناتور انتخابی گیلان و استاندار آذربایجان غربی نیز بوده است. املاک اهدایی خانواده وی را به بوستان شمس جهان تبدیل کردند. این بوستان در سیاهکل قرار دارد و به مراکز مختلفی از جمله چندین مدرسه، دانشگاه و کتابخانه عمومی نزدیک است. برای همین این بوستان یکی از مکان‌های پر رفت آمد دانش آموزان و دانشجویان است.

یکی دیگر از این بزرگان پروفسور سیاوش فلاحتکار است. وی دارای فوق تخصص بیماری‌های دستگاه گوارش است. پروفسور اسدالله آل بویه نیز یکی از مشاهیر سیاهکل است. ایشان به عنوان ریاضیدان، روزنامه نگار، سیاستمدار و ادیبی مشهور شناخته می‌شوند. وی در طول عمر پر بار خویش دارای مشاغل متعددی از جمله معاونت وزارت فرهنگ، ریاست کل کارگزینی وزارت دارایی و مدیریت کل دبیرخانه دانشگاه تهران بوده است.

قلعه سیاهکل

مناطق اطراف سیاهکل دارای قلعه‌های زیادی می‌باشد. هر کدام از این قلعه‌ها به دوره‌های مختلفی مربوط می‌شوند. اما معروف ترین این قلعه‌ها، قلعه کوتول شاه می‌باشد. این قلعه یکی از مکان‌های مرموز و ترسناک سیاهکل به حساب می‌آید. این قلعه در روزگاران گذشته مقر فرماندهی محسوب می‌شده است. اما امروزه تنها یک متروکه در وسط جنگل، از این بنا باقی مانده است.

معروف است کوتول شاه یکی از پادشاهان ظالمی بوده است که در دوران حکومت تیموریان بر گیلان حکمرانی می‌کرد. او با ساخت یک قلعه در منطقه سیاهکل تلاش داشت تا بر مرکز حکومت خود تسلط بیشتری داشت باشد.

این قلعه دارای معماری ای بیضی شکل می‌باشد. قلعه از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. اهالی منطقه باور دارند که این قلعه دارای یک سری راه‌های زیرزمینی می‌باشد. بخش‌های زیادی از این قلعه ویران و تخریب گشته است. متاسفانه از قلعه و دژ عظیم، تنها چند دیوار سنگی به جا مانده است. هیچ مرمت و حفاظتی از بنا وجود ندارد و احتمالا این قلعه افسانه‌ای تا چندین سال دیگر به خاطره‌ها خواهد پیوست.

تاریخ دیلمان سیاهکل

منطقه سیاهکل دارای تاریخچه‌ای بسیار پر سابقه و با ارزش می‌باشد. در واقع منطقه دیلمان خاستگاه یکی از حکومت‌های پر قدرت ایران به نام آل بویه به حساب می‌آید. حاکمان این سلسله موفق شدند بغداد را به تصرف خود در آورند. خیلی‌ها این منطقه را پناهگاه شیعیان می‌دانند. این خطه از سرزمین ایران پرورش دهنده دانشمندان زیادی می‌باشد.

تاریخ این مرز و بوم به قدری دارای اهمیت است که کتابی با نام تاریخ سیاهکل و دیلمان به قلم محمد اسماعیل عرفانی به رشته تحریر در آمده است. مطالعه این کتاب می‌تواند به شناخت شما نسبت به منطقه سیاهکل کمک شایانی نماید.

جمعیت سیاهکل

بر اساس آخرین آمار سرشماری، جمعیت این شهرستان بیشتر از 47 هزار نفر می‌باشد. شهر رشت پر جمعیت‌ترین شهر در این استان است.

مشاغل مردم سیاهکل

اغلب مردم سیاهکل به دامداری و کشاورزی مشغول هستند. آنها به پرورش انواع میوه جات و محصولات جالیزی می‌پردازند. علاوه بر آنکه به پرورش دام مشغول هستند، کرم ابریشم و زنبورعسل نیز پرورش می‌دهند. در این منطقه تولید سفال و معرق کاری، دست بافته‌های پشمی و دوخت لباس‌های محلی به عنوان صنایع دستی این منطقه دارای رونق خوبی می‌باشد.

از دیدنی های اطراف در استان گیلان می‌توان از سرو هرزویل، گنبد پیرمحله رودسر و غار دربند رشی رودبار نام برد.

آب و هوای سیاهکل

این منطقه یکی از مناطق شمالی کشور محسوب می‌شود و دارای آب و هوایی معتدل و مرطوب می‌باشد. در بخش زیر پیشبینی وضع آب و هوای سیاهکل در پنج روز آینده را مشاهده می‌کنید.

سیاهکل آب و هوا

لوکیشن دقیق کاروانسرا تی تی

برای دسترسی در سهولت در بخش لوکیشن دقیق کاروانسرا تی تی سیاهکل را مشاهده می‌نمایید. اگر در مسیریابی یا استفاده از گوگل مپ مشکل دارید، مقاله راهنمای استفاده از گوگل مپ را از اینجا ملاحظه بفرمایید.

عکس‌های این مطلب را جناب آقای احمد جمالی، جناب آقای احسان گنابادی و جناب آقای مجید پوست چیان عزیز ثبت نموده‌اند.