حرم امام رضا در مشهد

حرم امام رضا در مشهد، بی‌شک یکی از جاذبه‌های پرطمطراق و زیارتگاه مقدس شیعیان جهان است. در حرم امام رضا شاهد شکوهمندی و تقدسی دیرینه، از امام خوبی‌ها می‌باشید. بنابراین کوله‌بار سفر ببندید و در دیار نوشتار، همراه با طلایه‌داران کاروان سفر در ایران قدم به مشهد مقدس بگذارید. شهری که باوجود مرقد مطهر و بارگاه منور امام مهربانی‌ها، تلالوی دیگر دارد. اما به‌راستی می‌توان این شهر را تجلی‌گر افسانه‌ای از واقعیت عظمت و شوکتمندی، امام هشتم شیعیان دانست. بدانید سخن بی‌پیرایه از آرامگاه امام رضا است که دل‌های آشفته را آرامش می‌بخشد و شفای بسیاری از دردمندان است. بنابراین به غوغای عاشقانه حرم امام رضا در مشهد، دل بسپارید. آنگاه سرمستانِه و دور از هر آلایشی، به طریقی این‌چنین دلگشا قدم بگذارید. مطمئن باشید ما ‌می‌گوییم و شما از گفتاری دلنشین در زمینه مرقد امام رضا، مسرور شده و حظ وافر می‌برید.

مرقد مطهر امام رضا در کنار حرم حضرت معصومه و حرم شاهچراغ از معروف‌ترین اماکن گردشگری مذهبی در ایران برای شیعیان هستند.

حرم امام رضا در مشهد و دانستنی‌های شگفتی‌آور

مقدمه سخن را با بیان مطالبی از حرم امام رضا در مشهد، آغاز می‌کنیم. سپس می‌گوییم کدام شهر، مدفن این امام بزرگوار است. حتی از اسامی این بارگاه دوست‌داشتنی، تاریخچه، معماری و معمار آن نیز باید گفت. اما از پخش زنده و اطلاعات حرم و اینکه آرامگاه چه کسانی در صحن حرم قرار دارد نیز، بیان می‌داریم. آنگاه از ورود به حرم و داخل آن، مسائل شگفت‌انگیزی نقل می‌نماییم.

بی‌شک از پنجره فولاد، صحن‌ها، نقاره‌خانه و سقاخانه، مسجد گوهرشاد و از مجموعه موزه آستان قدس رضوی نیز ذکر می‌کنیم. نگران نباشید، حتی از خادمان حرم، طراحی و مساحت این زیارتگاه نیز خواهیم گفت. مطمئن باشید از جای‌جای حرم، از باغ رضوان، از آشپزخانه، چایخانه حرم، آرامگاه شیخ بهایی و نخودکی نیز بیان می‌داریم. آنگاه شیفته‌تر از همیشه می‌خواهید در مورد حرم امام رضا در مشهد، بدانید و غرق در دریای معنویت امام شوید.

کلیپ حرم امام رضا در مشهد

در این بخش کلیپ کوتاهی از مرقد حضرت رضا مشاهده می‌کنید.

مشهد و شکوه بی‌نظیرش

شهر مشهد با سرشت و طبیعتی کوهستانی، به‌واسطه وجود حرم امام رضا (ع) به پایتخت معنوی ایران شناخته می‌شود. البته مشهد را، قطبی در گردشگری و سرمایه‌ای شگفت‌انگیز در جذب توریست می‌شناسند. لابد می‌دانید که رشته‌کوه‌های بینالود و هزار مسجد، مشهد این شهر شمال شرقی ایران در برگرفته‌اند. راستی باید دانست واژه مشهد، به معنای شهود یا مکان شهادت است. البته مذهب مردم مشهد شیعه است که در کنار مسیحیت، اهل تسنن و برخی اقلیت‌های دیگر زندگی می‌کنند.

درعین‌حال در مشهد، اقوام مختلفی نظیر فارس، ترک، کرد، لر و غیره با مسالمت کنار یکدیگر زندگی می‌کنند. همین‌طور زبان در این منطقه، فارسی و قلیلی از افراد به کرمانجی نیز تکلم می‌کنند. مشهد که مرکز استان خراسان رضوی می‌باشد، در زمان افشاریان عنوان پایتختی ایران را بر دوش می‌کشید. حتی در این شهر و توابع آن با بسیاری از آرامگاه‌های بزرگان، نظیر فردوسی شاعر گران‌مایه مواجه می‌شوید.

حرم امام رضا در کدام شهر است؟

لاجرم با پاسخ این پرسش که، حرم امام رضا در کدام شهر است؟ آشنایی یافته‌اید. این جاذبه بزرگ و محبوب مذهبی، در مرکز شهر مقدس مشهد واقع هست. حتی به‌واسطه وجود مقبره امام رضا(ع) است که شهر مشهد از تقدس خاصی برخوردار بوده و بر تارک ایران‌زمین می‌درخشد. هشتمین امام شیعیان جهان که نه‌تنها مشهد، بلکه استان خراسان رضوی نیز از وجود این بارگاه مطهر، همواره منور است. حرم امام رضا در مشهد به‌صورت رایگان و شبانه‌روزی، پذیرای زائران از گوشه و کنار شهرهای ایران و جهان است.

البته گرمی و حرارت مشهود از حرم امام رضا در مشهد، هرگز کفایت تکاپوی تصویر و هزاران قلم را ندارد. مشهد شهر جایگاه مقدس آرامگاه امام رضا (ع)، ابهتی جاویدان یافته و ناظر بر هیجانات بی‌شمار مسلمانان می‌باشد. لذا می‌بینید که حرم امام رضا در مشهد، خواستگاه برکت و فراوانی بسیار در این شهر است.

تاریخچه آرامگاه امام رضا

به استناد برخی روایات، امام رضا (ع) در آخرین روز ماه صفر سال 203 قمری به شهادت رسید. البته شهید شدن آن حضرت به دست مأمون، در روستای نوغان یکی از دو قریه دارای اعتبار طوس انجام گرفت. باید دانست که با گذشت زمان، این مکان به مشهد امروزی تغییر شکل یافته است. اما پیکر پاک و مطهر امام را در داخل باغی که درواقع یک دژ نظامی بود، به خاک سپردند. این محل به باغ حمید بن قحبطه طائی شناخته می‌شد. البته هارون عباسی را بعد از درگذشت، در همین باغ در بقعه هارونیه دفن کردند. آنگاه بر بالای بقعه، قبه یا گنبد نیم‌ کره‌ای قراردادند. مکانی که پیکر مقدس حضرت علی بن موسی‌الرضا را، تقریباً ده سال بعد بر فراز سر هارون به خاک سپردند. بنابراین اولین بنای آرامگاه حضرت امام رضا، همین جا بود که توسط مأمون عباسی پی‌ریزی شد.

ادامه تاریخچه مرقد امام رضا

به‌تدریج از قرن دوم هجری قمری ساخت بناهایی با معماری‌هایی خاص، پیرامون ضریح گسترش یافت. حتی در دوران دیلمیان، ضریح حضرت توسعه بیشتری پیدا نموده و با تزئیناتی همراه شد. باید بدانید بقعه مبارکه امام رضا بارها مورد حمله قرار گرفت و آسیب دید. ولی همواره این بقعه، توسط دوستداران آن حضرت بازسازی و مرمت شد. البته در رویدادهای خراسان نظیر هجوم سبکتکین پادشاه متحجر غزنوی، در اواخر قرن چهارم بنا به‌شدت مورد آسیب قرار گرفت. به‌طوری‌که حتی زیارت حرم امام رضا در مشهد نیز، ممنوع اعلام شد. اما سرانجام به‌فرمان سلطان محمود غزنوی در سال 400 هجری قمری، بقعه مورد بازسازی واقع شد. ولی در اینجا با دو نظریه از مورخان، مواجه می‌شویم. نظریه‌ای که قبه بنای تخریب‌شده، توسط سلطان محمود غزنوی مورد مرمت قرار گرفت. اما برخی دیگر بر این عقیده‌اند که براثر عدم تخریب قبه، این بازسازی شامل قبه نبوده است.

بنا به نوشته سنگ‌قبر امام رضا (ع)، سازه حرم در سال 516 هجری قمری موردبازسازی قرار گرفت. درصورتی‌که بقعه در سال 548 هجری قمری، بازهم مورد آسیب واقع شد. به‌هرحال در عصر خوارزمشاهیان، با تغییرات زیادی در حرم امام رضا در مشهد مواجه می‌شوید. حتی می‌توان به کتیبه‌ها و کاشی نوشته‌هایی که هم‌اکنون نیز موجود است و به ساختمان حرم اضافه‌شده‌اند، نیز اشاره نمود. همچنین اطلاع یابید از گفته ابن‌ابی‌الحدید، در شرح نهج‌البلاغه که این‌گونه نوشته‌شده است. پس از حمله مغول غارت و کشتار مردم مشهد توسط قوم مغول، در سال 618 هجری قمری آغاز شد. آنان وارد بارگاه مقدس امام رضا (ع)، نیز شدند و بنای تخریب آنجا را نمودند. البته باید گفت برخی مورخان عقیده دارند، قوم غارتگر مغول تنها به چپاول و سرقت اموال بارگاه پرداختند. همین‌طور شایان‌ذکر است که بدانید آسیب‌های وارده به حرم در زمان فرمانروایی ایلخانیان، موردبازسازی قرار گرفت.

گذر تاریخ بر بقعه امام رضا (ع)

 همچنین در دوران غزنویان شاهد فعالیت والی خراسان، سوری بن معتز و ساخت مناره برای حرم می‌باشید. مناره‌ای که در مجاورت گنبد، قرار دارد. همین‌طور ابوالحسن عراقی یکی از دبیران مسعود غزنوی مبادرت به ساخت مسجد بالاسر که محراب آن هنوز باقی است، نمود. در عهد سلجوقیان شرف‌الدین ابوطاهر قمی علی‌رغم تعمیرات بنا، بر فراز قبه حرم، گنبدی کاشی‌کاری و مناره‌ای مجاور آن ساخت. اما رونق و عمران مشهد در قرن نهم هجری، بعد از تلاش‌های شاهرخ تیموری در جهت آبادانی مشهد آغاز شد. این آبادانی باهمت همسر شاهرخ، گوهرشاد آغا تکمیل شد. گوهرشاد اقدام به ساخت اولین مسجد جامع شهر، در رواق دارالحفاظ و دارالسیاده به نام مسجد گوهرشاد نمود. البته در دوران تیموری نیز امیر علیشیر نوایی که وزیر سلطان حسین بایقرا بود، اقدامات شایسته‌ای را به انجام رساند. ازجمله او مبادرت، به ساخت صحن تیموری (عتیق) و اساس ایوان طلا نمود.

 در عهد صفویان با توجه به اینکه مذهب شیعه عنوان رسمی در کشور داشت، شاهد شوکت و عظمت حرم می‌باشید. دورانی که شاهد، اهدای نخستین ضریح به حرم امام رضا در مشهد هستید. حتی مناره نزدیک گنبد مربوط به دوره غزنویان، به دستور شاه‌طهماسب صفوی مورد بازسازی و طلاکاری قرار گرفت. البته در سال 932 هجری قمری روی گنبد، خشت‌های نفیس کاشی را به خشت‌های طلا مبدل نمودند.

این توسعه با زیارت شاه‌عباس صفوی به‌صورت پیاده به مشهد، در سال 1010 هجری قمری رنگ و جلای افزون‌تری یافت. همچنین می‌توان به طلاکاری گنبد، توسعه صحن عتیق با نظارت شیخ بهایی، احداث ایوان شمالی و غیره اشاره نمود. در این رابطه می‌توان از برخورداری عنوان « مشهدی»، درباره زائران مقبره امام رضا (ع) نیز نام برد. اما در زمان پادشاهی سلیمان صفوی به جهت زلزله، قسمت‌هایی از حرم دچار تخریب شد که مجدد موردبازسازی قرار گرفت

مرقد امام رضا بعد از دوران صفویه

 البته با کتیبه‌ای از حوادث زلزله و مرمت حرم امام رضا در مشهد به شکل چهار ترنج، مواجه هستید. دوران افشاریان، ایوان صحن عتیق با فرمان نادرشاه طلاکاری شد. همچنین سقاخانه اسماعیل طلایی، به صحن عتیق اضافه شد. ساخت صحن آزادی، مربوط به حکومت قاجار می‌باشد. حتی این زمان سومین ضریح نیز در دوران فتحعلی شاه، به حرم اهداء شد. اما با هجوم روس به حرم مطهر و گلوله‌باران، این مکان مقدس بازهم شاهد خسارات فراوانی می‌باشید. در عصر پهلوی چهارمین ضریح تقدیم و در حرم، نصب شد. بناهای پیرامون حرم، با تغییراتی مواجه گردید که جزئی از حرم امام رضا در مشهد شود. همچنین در سال 1353 گنبد و طلاکاری‌های حرم، دوباره موردبازسازی واقع شد. این توسعه و رونق در زمان جمهوری اسلامی، بیشتر مشاهده می‌شود. ساخت چندین صحن نظیر صحن جامع رضوی، قدس، رواق امام خمینی و غیره مربوط به جمهوری اسلامی می‌باشد.

آرامگاه امام رضا کجاست؟

شاید از خود این سؤال را، بپرسید که واقعاً آرامگاه امام رضا کجاست؟

مکان دفن امام محبت‌ها و خوبی‌ها، همان محلی است که نخستین بار ایشان را به خاک سپردند. البته مضجع شریف و پاک حضرت، تقریباً در 5 متری زیر ضریح قرار دارد. حتی در اثر سازوکار پیرامون حرم و سطح سازی، محل مدفن مطهر در گودی قرارگرفته است. لذا دیوارکشی به دور مدفن انجام پذیرفته و سقفی نیز، بر فراز این اتاق زده‌شده است. ولی ضریح مقدس را در سطحی که با صحن‌ها هم‌سطح است، نصب نموده‌اند. بنابراین با توسعه و گسترش از جانب بالای سر آن بزرگوار، قبر امام رضا (ع) در مکان زیرزمین واضح است. همچنین صندوق‌هایی نیز در محل دفن هارون و امام رضا (ع) نصب، کردند این صندوق‌ها را اغلب درگذشته، روی مزار بزرگان می‌گذاشتند. البته با تسخیر طوس و سناباد به‌وسیله سربداران، محل دفن هارون به‌طور کامل محو گردید.

اسامی مبارک حرم امام رضا در مشهد

از دیگر اسامی که حرم امام رضا در مشهد به آن خوانده می‌شود، باید به این نام‌ها اشاره کرد. آستان ملائک پاسبان – بقعه مبارک – حرم مطهر و قبله هفتم از اسامی است که در این میان به چشم می‌خورد. همچنین می‌توان به اسامی قبله آمال – کعبه آمال_ مرقد شریف و عتبه عالیه نیز اشاره داشت. البته ارض اقدس _-مرقد ملکوتی – مضجع شریف – معین الضعفاء و مرقد منور را نیز نباید از خاطر برد. همین‌طور حرم رضوی و سایر موارد مربوط به آن شامل کتابخانه‌ها، موزه‌ها و غیره به آستان قدس رضوی شناخته می‌شود. اما درعین‌حال باید دانست که روضه، معنای زیبای باغ و بوستان است. آنگاه مکان دفن امام هشتم (ع) را، با نام روضه منوره. روضه مقدسه و روضه رضویه نیز می‌خوانند.

پخش زنده حرم امام رضا در مشهد

صفا و سرزندگی در فضای زنده آرامگاه امام رضا(ع)، همیشه جذاب و دارای بیشترین جو معنویت است. اما دوستداران امام که دور از این بارگاه معنوی هستند، بی‌شک آرزوی حرم مصفای او را در سر می‌پرورانند. بودن در جوار، آرامگاه حضرت که آرامش‌بخش دل‌هاست و رها کننده از شر دردهای جسمی و روحی است. اما به‌وسیله سایت حرم امام رضا در مشهد، علناً رسیدن به این آرزوی محال صورت واقعیتی شیرین می‌یابد. دیگر به‌آسانی از طریق فضای مجازی می‌توان، به پخش زنده حرم امام رضا امیدوار بود. آنگاه خود را در بین مشتاقان زیارت ضریح مطهر، از طریق پخش زنده حرم امام رضا در مشهد احساس کرد. این پخش زنده در تمامی اوقات شبانه‌روز، از اقدامات شایسته سایت حرم می‌باشد که ستودنی است. حتی با این زیارت مجازی، می‌توان شاهد سرزندگی مشهد به‌ویژه در جوار نورانی مقبره امام رضا بوده و نشاط یافت.

معماری حرم امام رضا در مشهد

چه شکوهمند است، اوج هنر معماری اسلامی ایرانی را در حرم مطهری دید که جلوه‌گاه حسن است. به‌راستی با تماشای این بنای پر از شوکت، چشم‌ها محسور و دیدگان خیره منزلت حرم امام رضا در مشهد می‌گردد. حتی با مشاهده هنر معماری اصیل و سنتی بارگاه قدسی حضرت علی بن موسی‌الرضا، احساساتی معنوی در آدمی تجلی می‌‌نماید. احساساتی که نفس‌گیر است و برای لحظاتی ملکوتی، فراموش می‌کنید که بر زمین خدا قدم گذارده‌اید.

انگار همراه با بال‌های سفید فرشته‌های الهی، پرواز می‌کنید تا سرمستانه اظهار ادب نمایید. آنگاه با چشمانی اشک‌بار و دلی لبریز از ‌شوق زیارت، خود را کنار مقبره امام رضا این امام رئوف می‌یابید. بی‌شک باید شاخص‌ترین بنای مذهبی و تاریخی ایران‌زمین را، از تجلی‌گاه معماری اسلامی ایرانی ببینید و به تحسین بپردازید. معماری حرم امام رضا در مشهد به‌راستی بهت‌آفرین است و از حکمت و فضیلت، نهفته آن حکایت‌ دارد.

بازهم از معماری حرم امام رضا در مشهد

سازه‌ای که با تجلی معماری خراسانی، پیرامون بقعه‌ای که هارون را در آن به خاک سپردند پا گرفت. اما با به خاک‌سپاری پیکر امام هشتم(ع)، نقش ابدی یافت. آنگاه بعد از سربداران، هرگز محل دفن هارون‌الرشید مشخص نبود. ولی شاهد ظهور اولین گنبد، در زمان سلطان سنجر سلجوقی بر قبر امام معرفت‌ها بودیم. گنبدی ساخته‌شده، از هنر کاشی‌کاری و مقرنس‌های آینه‌کاری که جلوه بسیار داشت. بارگاه منوری با گنبد طلایی‌رنگ که در دل شب، خوش می‌درخشد. تازه اجزاء سازنده آن جایگاه گران‌قدر، نمایی از هنر معماری اسلامی ایرانی را نشان می‌داد. حتی یکی از جلوه‌های دانش معماری اسلامی ایرانی در عصر تیموریان، با ساخت مسجد زیبای گوهرشاد معنا یافت. بی‌شک ایوان رفیع این مسجد به همراهی طاق‌های شکوهمند و نمای زیبای کاشی‌کاری‌ها، منظری خاص به حرم می‌بخشد. البته تزئینات معماری حرم امام رضا در مشهد را، در زمان صفویان بیشتر می‌توان دید.

هنر ارزنده معماری حرم امام رضا در مشهد

حتی می‌توان به گستره این معماری چشم‌نواز با طلاکاری مناره‌های حرم امام رضا در مشهد، توسط شاه‌طهماسب اشاره داشت. همین‌طور کتیبه گنبد، توسط علیرضا عباسی خوش‌نویسی و حتی حروف آن به شکل طلایی و با خط ثلث مکتوب گردید. البته صحن‌های حرم امام رضا در مشهد، ایوان‌های شرقی، غربی، رواق‌ها و غیره بر شکوه معنوی و افسانه‌ای بنا می‌افزاید. باید دانست که توسعه و جلای معماری حرم، در دوران بعد از انقلاب بیشتر خود را نمایان کرد. بنابراین بهره‌گیری از معماری سنتی در کنار مدرن‌ترین تکنولوژی‌ها در حرم علی بن موسی‌الرضا، سازنده بهترین فضای روحی زائران است. در وسط صحن انقلاب فضای آرامش‌بخش سقاخانه اسماعیل طلایی، با سقف گنبدی و پوشش هشت‌ضلعی نمونه‌ای از این معماری است. با ورود طرح‌های مذهب شیعه در دوران تیموری به معماری حرم، خلوصی آشکار در روح و روان آدمی ایجاد می‌شود.

معمار حرم امام رضا کیست؟

آیا تاکنون اندیشیده‌اید که معمار حرم امام رضا کیست؟

بی‌شک بارگاه پرعظمت حرم امام رضا در مشهد با گستره‌ای وسیع، دارای معماران بسیاری است. در حرم مصفای ثامن‌الحجج وقتی همه‌چیز رنگ و عطر الهی دارد، معماران هنرمندی، عاشقانه هنر خود را عرضه داشته‌اند. خلاقانی که سعادت ساختن جای‌جای این حرم ملکوتی را، پیدا نموده‌اند تا اوج هنر معماری اسلامی ایرانی را نشان دهند. معماری باشکوهی که زائر حرم امام رضا در مشهد را، جذب نموده و بهت‌زده می‌نماید. افراد هنرمند و بزرگواری که از سر ارادت به امام، تزکیه نفس و تطهیر خلوص، در پی ارائه هنر هستند. ازجمله می‌توان به ریاضیدان، معمار و مهندس شناخته‌شده، شیخ بهایی اشاره داشت. معماری که با طراحی صحن انقلاب اسلامی و مسجد گوهرشاد، بر ابهت ساخته‌های حرم افزود. همچنین می‌توان از معمار کهنسال حرم امام رضا در مشهد، آقایان الهامی‌نیا و استاد او شکرالله خوش‌دست نیز نام برد.

مساحت کل حرم امام رضا در مشهد

اگر خواسته باشید در مورد مساحت کل حرم امام رضا در مشهد به بیان مطلب بپردازیم، باید این‌گونه گفت. وسعت بخش‌های زیارتی و غیر زیارتی آرامگاه امام رضا (ع)، بالغ ‌بر یک‌ میلیون مترمربع می‌باشد. بی‌شک این مساحت با وسعت اولیه حرم، درگذشته که 12000 مترمربع بود قابل قیاس نمی‌باشد.

ویدیو حرم امام رضا(ع) در مشهد

در بخش زیر ویدیو کوتاهی از حال و هوای مرقد امام رضا در مشهد را ملاحظه می‌کنید.

آداب ورود به حرم امام رضا در مشهد

ورود به آرامگاه پیامبر اعظم و امامان، دارای آدابی می‌باشد که رعایت آنان شایسته است. از این آداب می‌توان به موضوع مهم غسل زیارت، اشاره داشت. غسلی که فقط مسئله شست‌وشو، در آن اهمیت ندارد. بنابراین پیش از ورود به حرم امام رضا در مشهد، گذشته‌ از تطهیر جسم به پاکی روان نیز بپردازید. همین‌طور این کار را بهتر است، با یاد خدا و ذکر دعاهای مربوطه انجام دهید. البته شایسته است که زائر لباس تمیز بپوشد و و دو رکعت نماز نیز، بخواند. حتی با ذکر « الله‌اکبر» و « لا اله الا الله» و با قدم‌هایی باوقار و شمرده به‌طرف حرم برود. باید بدانید که در همه حال برخورداری از ظاهر آرام، حکایت از آرامش درونی دارد. البته زیارت امامان، آسودگی و طمأنینه‌ای باطنی را می‌طلبد. شایان‌ذکر است خوش بویی و زدن عطر از مواردی است که همواره توصیه می‌شود.

ورود به حرم امام رضا در مشهد

آنگاه انجام غسل زیارت، موجب تمیزی و خوش بویی است که نشاط روحی و معنوی زائران را در پی دارد. بنابراین هنگام ورود به حرم امام رضا در مشهد، کفش نیز از پای خارج می‌سازند و مهیای ورود می‌شوند. البته بعدازاینکه طهارت روح و تمیزی جسم یافتید، باید که پلیدی‌ها را از فکر خود دورنمایید. اما با ورود به حرم امام رضا در مشهد، به مکانی مقدس قدم می‌گذارید. بنابراین ادب حضور را حفظ کنید. اما از آداب ورود به حرم امام رضا(ع)، خواندن دعای اذن دخول است. با خواندن این دعا درواقع اجازه ورود به حرم و سردابی که پیکر مطهر امام، در آن مدفون است، می‌یابید. دعایی که با سلام بر حضرت، از پیامبر اعظم اجازه ورود به حرم علی بن موسی‌الرضا را می‌طلبند. درواقع با خواندن دعای اذن دخول، اجازه تشرف و زیارت حرم امام رضا در مشهد را می‌یابید.

اطلاعات حرم امام رضا در مشهد

اگر بخواهید اطلاعات حرم امام رضا در مشهد را داشته باشید، کافی است از طریق شماره‌های لازم اقدام نمایید. شاید نخست مایل باشید از خط مستقیم، روضه منوره حرم بدانید. در تماس با شماره 05148888 می‌توانید، با روضه منوره حضرت امام رضا (ع) در ارتباط قرار بگیرید. البته این کار در طول شبانه‌روز از طریق یکی از 120 خط ارتباطی، امکان‌پذیر می‌باشد. اما دیگر اطلاعات ضروری حرم امام رضا در مشهد به‌صورت ذیل می‌باشد.

اطلاعات ضروری حرم امام رضا در مشهد

• حراست آستان قدس رضوی 32001280
• اداره نظارت، بازرسی و رسیدگی به شکایات آستان قدس رضوی 32001118
• دفتر قائم‌مقام تولیت آستان قدس رضوی 32001220
• مرکز امور بین‌الملل آستان قدس رضوی 32003942
• پاسخگویی به سؤالات شرعی و اعتقادی 05132020
• جمع‌آوری نذورات حرم امام رضا 32002476
• دبیرخانه کل آستان قدس رضوی 32001271
• اورژانس حرم رضوی 32002424
• آتش‌نشانی حرم 32002428
• دفتر اشیاء پیداشده 32003840
• مديريت امور خدام (ويژه خادمياران ساكن مشهد) 32003728- 32003757
• مرکز امور خادمین آستان قدس رضوی 32003360
• اداره زائرین غیر ایرانی آستان قدس رضوی 32002298
• اداره امور رفاه زائرین آستان قدس رضوی 32002202
• و اداره آگاهی حرم مطهر آستان قدس رضوی 32002415

درعین‌حال در صورت خواستن هرگونه راهنمایی، از طریق شماره ملی 138 می‌توانید با مرکز جامع ارتباطات مردمی تماس بگیرید. همچنین کد ثابت مشهد، عدد 051 می‌باشد.

داخل حرم امام رضا در مشهد

با ورود به حرم، این‌یکی از بزرگترین بارگاه‌های معنوی و مذهبی جهان، به‌ دنبال آرامش ناشناخته‌ای می‌گردید. در داخل حرم امام رضا در مشهد، سکنی می‌گزینید. از شدت شعف لحظاتی بر آنچه در داخل حرم است، چشم فرومی‌بندید و اشک شوق گونه‌هایتان را می‌نوازد. در حرم امام رضا در مشهد صحن‌ها، رواق‌های گوناگون، مساجد، کتابخانه و دیگر مکان‌های جذاب حرم مناظری چشم‌نواز دارند. بعد از گذر از این جو ملکوتی در داخل حرم امام رضا، چشمان شما محو ابهت رواق‌های حرم خواهد شد. فضاهای بسته‌ای با تزئینات آینه‌کاری و معماری‌های شگفتی‌آفرین که پوشاننده، سقف‌ها و دیواره‌های رواق‌ هستند. اما پس‌ازآن دورنمای بی‌بدیل ضریح مطهر، شمارا مجذوب خواهد نمود حالا از سرداب حرم که راه‌یابی آن از طریق رواق دارالا‌جابه می‌باشد، می‌گوییم. سردابی که محل آرامگاه امام رضا است و در زیرزمین حرم، واقع است. حتی محل آرامگاه بزرگانی را نیز، در زیرزمین حرم می‌بینید.

بخش های مختلف حرم امام رضا در مشهد

در تعریف واژه حرم باید گفت که این کلمه به پیرامون و گرداگرد، اماکن مقدسه اطلاق می‌شود. البته ورود و حضور در حرم، تابع شرایط ویژه‌ای می‌باشد. حرم امام رضا در مشهد که مضجع شریف ثامن‌الائمه را در بردارد، از بسیاری بخش‌ها و قسمت‌ها متشکل است. از بخش‌های مختلف حرم امام رضا در مشهد می‌توان، از صحن‌ها، رواق‌ها، بست‌ها، آرامگاه‌ها، مساجد، کتابخانه‌ها و موزه‌ها نام برد. همین‌طور این حرم مطهر شامل گنبد، سنگ مرقد و مناره‌های گوناگون است. از دیگر موارد جاذبه‌ای که به حرم امام رضا در مشهد می‌توان اشاره داشت، مهمانسرا و آشپزخانه حضرت است. علاوه بر این چایخانه‌های حضرت امام نیز، معنویت دنیای متبرک دیگری را به نمایش می‌گذارد. اما اجازه دهید از سقاخانه، نقاره‌خانه و پنجره فولاد نیز، غفلت نورزیم. حالا وقت آن است که به تعریف هر یک از بخش‌های حرم امام رضا در مشهد، بپردازیم.

صحن های حرم امام رضا در مشهد

صحن های حرم امام رضا به چه محیطی از حرم، اطلاق شده و چند صحن در حرم رضوی وجود دارد؟

باید در پاسخ گفت که صحن محیطی بدون سقف و باز است و پیرامون مرقد شریف، قرارگرفته است. در اینجا به بررسی صحن‌های حرم امام رضا در مشهد، می‌پردازیم.

• صحن انقلاب

به قدیمی‌ترین صحن حرم امام رضا در مشهد شناخته می‌شود، ازاین‌رو صحن کهنه نیز نام دارد. صحن عتیق (انقلاب) در شمال حرم، واقع بوده و حکایت کتاب تاریخ را در حرم ورق می‌زند. ساخت اولیه آن در دوران تیموریان و به دستور سلطان حسین بایقرا و امیر علی‌شیر نوایی، دانشمند برجسته انجام پذیرفت. همچنین در این دوران ساختن ایوان طلا یا نادری (ایوان جنوبی) نیز انجام گرفت. اما صحن انقلاب با ساخت ایوان‌های شمالی (ایوان عباسی) توسط شاه‌عباس صفوی قرینه با بخش‌های قبلی تکمیل شد. همچنین در بخش شرقی صحن انقلاب، ایوان نقاره‌خانه و ساختمان معروف نقاره‌خانه و در میانه آن سقاخانه قرار دارد. در بخش غربی شاهد ایوان ساعت هستید که با یک ساعت بزرگ زمان را اعلام می‌کند. همچنین در قسمت جنوبی صحن، می‌توانید شاهد پنجره فولاد باشید. در صحن انقلاب، آرامگاه افراد مشهوری، نظیر شیخ حر عاملی، شیخ حسنعلی اصفهانی و غیره را می‌بینید.

• صحن آزادی

در بخش شرقی حرم امام رضا در مشهد، صحن آزادی را می‌بینید که درگذشته به صحن نو شهرت داشت. ساخت صحن آزادی به دستور فتحعلی‌شاه قاجار با نظارت فرزندش علی‌نقی میرزا، آغاز و در زمان ناصرالدین‌شاه تکمیل شد. از بین چهار ایوان صحن آزادی، در بخش غربی ایوان طلا و ایوان باب الحکمه در بخش شمالی قرار دارد. اما در قسمت جنوبی، ایوان ساعت و ایوان باب السلام را در بخش شرقی می‌توان دید. البته باید بدانید این صحن، در پایین پای مبارک امام رضا واقع است. همچنین اصلی‌ترین ایوان صحن، ایوان طلا می‌باشد که طلاکاری آن در سال 1282 هجری قمری به‌وسیله عضدالملک قزوینی انجام‌شده است. درعین‌حال در بخش زیرین صحن آزادی، بهشت ثامن‌الائمه (ع) که مقبره شهدای دفاع مقدس در آن قرار دارد، مشاهده می‌شود. اما برای دسترسی به رواق و آرامگاه شیخ بهایی از مابین حجره‌های این صحن، حجره جنوب غربی را انتخاب نمایید.

صحن کوثر حرم امام رضا در مشهد

صحن کوثر سازه‌ای از بتن و فلز، می‌باشد که از نمای سنگ، آجر و کاشی‌های معرق تشکیل‌شده است. و صحن زیبایی از صحن‌های حرم امام رضا در مشهد که دیدگان زائران را، محو تماشای خود می‌گرداند. اما محل صحن کوثر در زاویه شمال شرقی صحن جامع رضوی و جنوب شرقی اماکن متبرکه، واقع است. همچنین باید دانست رواق جدید امام خمینی (ره) و صحن آزادی، در ضلع غربی صحن کوثر قرارگرفته است. درعین‌حال با توجه به زیربنای بیش از 15.266مترمربعی، صحن دارای مساحت 10.268 مترمربع می‌باشد. برای رسیدن به صحن کوثر می‌توان، از خیابان شهید نواب صفوی، ،صحن هدایت و صحن جامع رضوی رهسپار شد.

صحن جامع رضوی یا صحن پیامبر اعظم

با صحن جامع رضوی در بخش جنوبی حرم امام رضا در مشهد، مواجه می‌شوید که وسیع‌ترین صحن حرم می‌باشد. همچنین قسمت‌های جنوبی شرقی و غربی صحن جامع رضوی، دارای سه ایوان است. در دو جانب هر ایوان دو گلدسته که طلاکاری شده‌اند، مشاهده می‌شود. حتی بلندای آن‌ها را، بالغ‌ بر 30 متر می‌توان تخمین زد. همین‌طور این بزرگ‌ترین صحن حرم امام رضا در مشهد است که بعد از انقلاب ساخت آن انجام پذیرفت. شایان‌ذکر است این صحن پذیرای برگزاری مراسم بزرگ مذهبی، نظیر عزاداری امام حسین (ع) است. بنابراین بدانید صحن جامع رضوی، ظرفیت 70.000 نمازگزار را دارد. البته صحن جامع رضوی حرم امام رضا در مشهد به نام صحن پیامبر اعظم، تغییر نام یافته است.

• صحن غدیر حرم امام رضا در مشهد

این بار در جنوب غربی حرم مطهر، صحن غدیر از صحن‌های حرم امام رضا در مشهد را می‌بینید. حتی جایگاه صحن را در ضلع شمال غربی صحن جامع رضوی و جنوب غربی اماکن متبرکه، مشاهده می‌کنید. درعین‌حال باید دانست که از صحن غدیر، امکان راه‌یابی به مجتمع تجاری غدیر و سرویس بهداشتی فرنگی نیز فراهم است.. همچنین کار ساخت این صحن، در سال 1377 شروع شد و در سال 1382 آماده استفاده و بهره‌برداری گردید. تازه صحن مقدس غدیر درواقع از نام مبارک حضرت علی (ع)، به ‌صورت مکتوب بر تمامی کاشی‌ها بهره می‌برد. حتی خطبه غدیر را نیز، بر کتیبه‌های این صحن حرم امام رضا در مشهد مشاهده می‌نمایید. ازاین‌رو می‌توان گفت کاربری مذهبی، در این صحن، کاملاً مشهود می‌باشد. همچنین غرفه‌های صحن غدیر از صحن‌های مقدس حرم امام رضا در مشهد، دارای گستره‌ای برابر با 5.322 مترمربع می‌باشند.

• صحن جمهوری اسلامی

جایگاه صحن جمهوری اسلامی، در ضلع غربی حرم امام رضا در مشهد است. احداث صحن گرچه در سال 1368 هجری شمسی انجام پذیرفت، ولی در سبک از معماری سنتی اسلامی تبعیت می‌کند. همین‌طور در اضلاع این صحن، چهار ایوان سر برافراشته است. ایوانی که در بخش شرقی قرار دارد، مزین به طلا بوده و دارای زیبایی خاص می‌باشد. همچنین ایوان طلا، متصل به رواق دارالولایه است. باید دانست پنجره‌ای از برنز، در کنار ایوان طلا نصب است. البته می‌توان از پشت آن، به پیشگاه مطهر و مقدس امام رضا (ع) عرض ادب و سلام نمود. در بالای ایوان‌های شمالی و جنوبی صحن، نظاره‌گر درخشش دو مناره طلایی هستید که دارای بلندای 30 متر می‌باشد. نام این ایوان‌ها در ایوان غربی « باب الغدیر» و ایوان شمالی، «باب العلم» نام دارد. اما ایوان جنوبی « باب الشهاده» و سرانجام ایوان شرقی نیز، به « باب الولایه» شناخته می‌شود.

• صحن قدس

صحن قدس که بعد از انقلاب اسلامی ساخته شد، در بخش جنوبی حرم امام رضا در مشهد قرار دارد. درواقع می‌توان این صحن را، بعد از مسجد گوهرشاد مشاهده نمود. از ویژگی‌های شاخص صحن قدس، ساخت سقاخانه‌ای در وسط آن به شکل بیت‌المقدس است. چشم‌انداز زیبای این سقاخانه در بخش گنبدی شکل آن، با نمای طلاکاری مشهود هست. اما در قسمت‌های بیرونی به‌وسیله کاشی‌های معرق، مزین و تکمیلی بر زیبایی بنا می‌باشد. همین‌طور سبک صحن در ساخت، چهار ایوانی می‌باشد که ایوان شمالی به نام «معراج» شناخته می‌شود. اما در بخش شرقی، به رواق امام خمینی اتصال دارد. ایوان جنوبی که «قبله» نامیده، تقریباً بزرگ بوده و ایوان غربی « باب الانبیاء» گفته می‌شود. درعین‌حال بخش شمالی صحن قدس حرم امام رضا در مشهد 14 حجره و 14 حجره در ناحیه جنوبی دارد. البته بر فراز هر یک، مزین به نام یکی از چهارده معصوم است.

• صحن هدایت « صحن امام حسن مجتبی (ع)»

صحن هدایت در بخش شمال شرقی حرم امام رضا در مشهد قرار دارد و دارای مساحت 1.440 مترمربع می‌باشد. همچنین بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مدرسه علمیه و سردر طبرسی در سمت شمال شرقی این صحن مقدس واقع است. اما در بخش جنوب غربی صحن هدایت مهمان‌سرای حضرت، دانشگاه علوم اسلامی رضوی و بست شیخ طبرسی مشاهده می‌شود. حتی در بخش جنوب و جنوب شرقی نیز ساختمان اداری دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مقبره پیر پالاندوز و سردر نواب صفوی در اتصال با صحن هدایت است. صحن هدایت به دلیل تکریم و بزرگداشت خاندان بافضیلت و شریف اهل‌بیت عصمت و طهارت به صحن امام حسن مجتبی (ع) نا مگذاری شده است. این تغییر نام در روز ولادت امام حسن مجتبی، در صحن هدایت حرم امام رضا در مشهد انجام پذیرفت.

• صحن موزه یا صحن امام خمینی

روبروی خیابان امام رضا(ع) و در بخش جنوب شرقی حرم رضوی، صحن امام خمینی را مشاهده می‌نمایید. راستی در صحن موزه دو گلدسته و آبنمایی زیبا، دیده می‌شود. البته ساخت این صحن، در سال 1316 آغاز و در سال 1324 هجری شمسی نیز به بهره‌برداری رسید. اما تزئینات صحن امام خمینی حرم امام رضا در مشهد، تا سال‌ها همچنان ادامه داشت. البته درگذشته این صحن یک مکان تشریفات بود و زائران معمولی حرم امام رضا در مشهد، راهی بدان نداشتند. در اغلب اوقات صحن موزه، برای سران کشور و مهمانان اختصاصی کاربری داشت. اما سرانجام با وقوع انقلاب اسلامی، نمای زیبای صحن را بر روی همگان گشودند. همچنین باید دانست صحن امام خمینی، دارای دو ایوان در بخش شمالی و بخش غربی صحن می‌باشد. همین‌طور این صحن در زمان انقلاب اسلامی، شاهد رویدادهای مختلفی نظیر اجتماعات مردمی و تشیع پیکرهای طاهر شهدا بوده است.

آرامگاه چه کسانی در صحن امام رضا قرار دارد؟

در پاسخ باید گفت مقبره بسیاری از افراد مشهور و بزرگان دین را، در صحن‌های امام رضا (ع) مشاهده می‌نمایید. ازجمله مشاهیر معروف می‌توان، آرامگاه شیخ بهایی معمار و مهندس بزرگ را نام برد. از شیخ محمد عارف عباسی معروف به‌پیر پالان‌دوز که گذشته از عرفان، کیمیاگر و خطاط نیز بود، باید گفت. اما از شیخ حر عاملی، شیخ‌الاسلام خراسان که در ایوان حجره‌ای در صحن انقلاب مدفون است نیز بگوییم. حالا باید از آیت‌الله حسنعلی اصفهانی مشهور به نخودکی، سالک و عارف برجسته نیز گفت. دراین‌بین آرامگاه دوره‌گرد و خواننده‌ای به نام جیگی جیگی با داستانی ویژه، جای خود دارد. درعین‌حال از آقا جعفر مجتهدی که اموال خود را به خاطر مردم، خرج و تبدیل به یک پینه‌دوز شد، نیز می‌گوییم. همچنین می‌توان از مقبره بزرگان دیگری که سعادت دفن در حرم امام رضا در مشهد را، یافتند نام برد.

پنجره فولاد

با آشنایی نسبی فضای حرم و آنچه حرم امام رضا در مشهد را می‌سازد، شاید از پنجره فولاد نیز بپرسید؟

باید دانست که این پنجره در ابتدا، با ابعاد کوچک و از جنس فولاد ،ساخته‌شده بود. حتی طرح پنجره فولاد بنا به پیشنهاد حکیم، فیلسوف و شاعر دوران صفوی « ملأ محسن فیض کاشانی» داده شد. لذا برای افرادی که با توجه به دلایل مختلف نمی‌توانستند به حرم وارد شوند، فضای پنجره فولاد در‌نظر گرفته شد. زیرا از طریق حیاط حرم امام رضا در مشهد نیز، امکان مشاهده مرقد مقدس امام رضا (ع) امکان‌پذیر نبود. بنابراین با ساخت این پنجره می‌توان، در فاصله‌ای نزدیک از ضریح مقدس ایستاد و مرقد مطهر را دید. آنگاه زیارت‌نامه نیز، خواند. درعین‌حال مکان نصب این پنجره، مشرف‌به ضریح شریف بود و آن را پنجره فولاد نامیدند. البته باید دانست هیچ‌گاه کوچکترین توصیه‌ای نیز از ائمه، در رابطه با پنجره فولاد شنیده نشد.

پنجره فولاد چیست؟

حرمت پنجره فولاد با گرفتن حاجات و نیاز‌های نیازمندان، از طریق تمسک جستن به پنجره‌های مشبک آن صورت پذیرفت. توسل به این پنجره در صورت عدم ورود به ضریح مطهر با داشتن عذر شرعی، بهترین طریق زیارت محسوب می‌شود. البته این فضای معنوی جهت راز و نیاز عاشقان امام رضا، نخستین بار در دوران شاهرخ میرزای تیموری انجام پذیرفت. پنجره‌ای از فولاد، نصب شد و گره از مشکلات لاینحل دوستداران امام رضا می‌گشود. همچنین سخنان دیگری برساخت اولین پنجره فولاد، در زمان صفویان حکایت می‌شود. اما در دوران ناصرالدین‌شاه قاجار ساخت پنجره دیگری از برنز در دستور کار قرار گرفت. حتی پنجره سابق، به موزه انتقال یافت. بعد از گذشت دوران، با پیروزی انقلاب اسلامی نوبت به تعویض سومین پنجره فولاد حرم امام رضا در مشهد رسید. جنس جدیدترین پنجره از برنز و با روکش طلا می‌باشد و عدم کوچک‌ترین نوشته و تزئینی در آن مشهود است.

پنجره فولاد امام رضا در کدام صحن است؟

اگر بخواهید بدانید پنجره فولاد امام رضا در کدام صحن است، با ما همراه باشید. پنجره در صحن انقلاب یا عتیق، در بخش شمالی رواق توحید خانه و مقابل سقاخانه قرار دارد. بنا به گفتاری ساخت پنجره فولاد را، مربوط به دوران صفویه و به پیشنهاد شیخ بهایی می‌دانند. مکانی مشرف‌به مضجع منور که از پشت این پنجره ضریح را ببیند، بر امام سلام دهند و زیارت‌نامه بخوانند. البته گره‌زدن دستمال، بستن قفل و زنجیر بر پنجره فولاد کارهایی است که زائران برای طلب حاجت انجام می‌دهند. آنگاه کرامات، معجزات و شفای بیماران، پنجره را به یکی از نقاط دوست‌داشتنی‌ حرم امام رضا در مشهد تبدیل نمود. همچنین برای انجام این کارها، هرگز سند معتبری، ذکر نشده و شاید باوری مردمی ‌باشد. درعین‌حال پنجره کنونی، دارای عرض 4 متر و 41 سانت و برخوردار از ارتفاع 4 متر و 55 سانتی‌متری می‌باشد.

سقاخانه امام رضا

درست سیصد سال پیش بنای اولین سقاخانه امام رضا، در وسط صحن انقلاب (کهنه) گذاشته شد. زمانی که سنگابی (آبدان) از جنس سنگ مرمر اعلا، به‌فرمان نادرشاه افشار به مقابل ایوان طلا انتقال داده شد. بعدها در زمان فتحعلی شاه قاجار، اسماعیل‌خان سنگسری که یکی از سرداران سپاه شاه بود، در تکمیل این سنگاب کوشید. او با ذکاوت ذاتی، مانع از یک سوءقصد به جان فتحعلی شاه شد. پادشاه نیز برای جبران این کار باارزش، هم‌وزن اسماعیل‌خان به او طلا عطا نمود. آنگاه اسماعیل‌خان بر فراز سنگاب، پوششی هشت‌ضلعی ساخت و با سقفی گنبدی شکل، سقاخانه را تکمیل نمود. سپس پایه‌ها و گنبد سقاخانه را، با روکشی از طلا پوشاند. ازاین‌رو سقاخانه صحن انقلاب حرم امام رضا در مشهد، به نام اسماعیل طلا یا اسماعیل طلایی معروف شد. همچنین در گذشته در شمال شهر مشهد، چشمه‌ای به نام چشمه گیلاس و نهری روان از آن وجود داشت.

 سقاخانه امام رضا در صحن عتیق حرم امام رضا در مشهد

راستی در سابق سقاخانه در شمایل گلی با چهار حوض درچهار جانب آن، به زیبایی ظاهر جلوه داشت. آب نهر جاری از چشمه گیلاس، از طریق بالا خیابان وارد صحن عتیق می‌شد و سپس حوض‌ها را پر می‌کرد. آنگاه پس از لبریز و سرریز شدن حوض‌ها، از پایین خیابان صحن حرم امام رضا در مشهد به بیرون می‌رفت. گرچه هم‌اکنون از چهار حوض سقاخانه اثری نمی‌بینید، اما سقاخانه با شکوه و زیبایی به سیراب کردن زائران تشنه می‌پردازد. سقاخانه‌ای با قدمت بسیار که مدت‌های طولانی، به زائران حرم امام رضا در مشهد جان تازه می‌بخشد. حتی زائران شفای بیماران را، با نوشیدن آب از این سقاخانه متبرک و پر قداست طلب می‌کنند. سقاخانه صحن عتیق حرم امام رضا در مشهد که دورتادور، با اسماء الله زینت یافته و دارای منزلت بسیار است.

نقاره زنی در بارگاه حرم امام رضا در مشهد

مراسم دلنواز، شکوهمند و آوای خوش نقاره زنی در بارگاه حرم امام رضا در مشهد، شنیده می‌شود. حتی می‌توان از این نوای جذاب قبل از طلوع آفتاب صبحگاهان و پیش از غروب خورشید در عصرها، لذت برد. آیینی پر از قداست که در فضای معنوی حرم امام رضا در مشهد، جان می‌بخشد و روح را جلا می‌دهد. اگرچه زمان شروع نقاره‌زنی دقیقاً مشخص نیست، ولی نشان از گذشته‌های دور دارد. این صدای خوشایند را در ولادت‌های پربرکت ائمه اطهار، جشن‌های مذهبی و ایام شادی، از بالای نقاره‌خانه می‌شنوید. تازه هنگامی‌که فردی از حرم امام رضا در مشهد حاجت‌روا یا شفای بیماری حاصل شود، برای ابراز شادمانی نقاره می‌زنند. آنگاه نقاره‌زن‌ها بر طبل‌ها می‌کوبند و در شیپورهای خود می‌دمند و این ابراز شادی را، به همگان اعلام می‌دارند. نقاره زنی بر فراز صحن انقلاب، انجام می‌گیرد و شیپورهای نقاره‌زنی را کرنا می‌نامند.

خادمان حرم امام رضا

آیا تاکنون به خادمان حرم امام رضا در مشهد و مسئولیتی که در حرم رضوی بر عهده‌دارند، اندیشیده‌اید؟

اجازه دهید ابتدا به تعریف لغوی خادمان حرم امام رضا، بپردازیم. هر فردی در حرم امام رضا که به نحوی وظیفه خدمت‌رسانی زائران را بر عهده دارد، خادم نامیده می‌شود. اما باید دانست که خادمان امام رضا (ع) به پنج گروه خادمان، فراشان، دربانان، کفشداران و حفاظ تقسیم می‌شوند. البته گروه‌های خدام حکم رسمی خود را جهت خدمت‌رسانی، از تولیت آستان قدس رضوی دریافت می‌کنند. اما وظایف خادمان را می‌توان در انجام کارهایی مانند شست‌وشو، تطهیر، غبارروبی، راهنمایی زائران، نظم‌بخشی، برقراری آرامش و غیره دانست. همچنین خادم حرم امام رضا بودن افتخاری است که گاه به صورت موروثی، در خانواده برقرار می‌شود. اغلب اوقات اجداد این خادمان، املاک یا اراضی خود را به حرم امام رضا در مشهد وقف کرده‌اند. آنگاه باید دوران گزینش را نیز، سپری کنند.

دانستن بیشتر از خادمان حرم امام رضا در مشهد

خادمان با اخذ شرایط خدمت در حرم، به‌افتخار خدمت رسمی موروثی با تأیید تولیت نائل می‌شوند. درعین‌حال خادمان حرم امام رضا در مشهد به سه گروه رسمی، افتخاری و تشرفی تقسیم‌بندی می‌شوند. خادمیاران افرادی هستند که با ابلاغ شفاهی و بااراده خود، در کمسیون جذب انتخاب می‌شوند. آنگاه درازای پنج سال خدمت، خدمه تشرفی و بعد از ده سال کار با ابلاغ رسمی خدمه افتخاری نامیده می‌شوند. راستی خادمان حرم در « روضه منوره» و رواق‌های پیرامون آن، نظیر دارالحفاظ، دارالسلام، دارالزهد و غیره خدمت می‌نمایند. البته خادمان « روضه منوره» را محلی که ثامن‌الحجج (ع) در آنجا آرمیده‌اند، می‌دانند. « روضه منوره» به گستره 140 مترمربع زیر گنبد طلایی، واقع است. لباس خادمان، از لباده و شلواری سیاه‌رنگ حکایت دارد. درواقع خادمان لباده را که به گفته مرحوم دهخدا یک نوع جامه دراز و مردانه است، روی بقیه جامه‌ها می‌پوشند.

مسجد گوهرشاد

آیا از مسجد پر ابهت گوهرشاد که در جوار حرم امام رضا در مشهد واقع است، چیزی شنیده‌اید؟

دستور ساخت مسجد گوهرشاد باسابقه تاریخی، سیاسی و معماری زیبا، از گوهرشاد بانوی بزرگ در سال 818 قمری صادر شد. البته این مسجد باشکوه با گنبد زیبای آبی‌رنگ در ارتفاع 41 متری از جنس آجر لعاب‌دار، تجلی خاصی دارد. همچنین مناره‌های طلایی43 متری و چهار ایوان از دوران تیموریان، درخشندگی خاصی به این مسجد زیبا می‌دهد. بنابر روایات گوهرشاد که فردی نیک‌سیرت و مذهبی بود، در 16 سالگی به همسری شاهرخ فرزند و جانشین تیمور درآمد. حتی بخاطر تمایل او به ائمه اطهار، فرمان ساخت این مسجد پرشوکت در جوار آرامگاه امام رضا صادر شد. همچنین وضعیت مربعی این مسجد کلاسیک چهار ایوانی، با دو درب بزرگ ورودی و خروجی تکمیل می‌گردد. البته معمار ارزشمند مسجد گوهرشاد قوام الدین شیرازی است که مابین ایوان‌های آن، شبستان‌های چشم‌نوازی بنا نموده است.

زیبایی و قداست مسجد گوهرشاد

همین‌طور باید از زیبایی‌های طاق‌های گنبدی، مناره‌ها، تزئینات فوق‌العاده گچ‌بری و رنگ‌های زرد و آبی، در این مسجد پرطمطراق گفت. از دیگر عوامل شکوهمندی مسجد، آیات قرآن و احادیثی است که با خط ثلث حکاکی شده در دیدگان ظهور دارد. حالا اجازه دهید از ایوان معروف مسجد گوهرشاد، به نام ایوان مقصوره بگوییم. ایوان مقصوره که در قسمت جنوبی قرار داشته و گنبد مسجد، روی آن ساخته‌شده است. درعین‌حال شامل منبر صاحب‌الزمان نیز می‌باشد. اما باید دانست جنس عناصر ایوان مقصوره، از سنگ مرمر تشکیل‌شده است. کتیبه تاریخی بایسنقر نوه گوهرشاد که خوشنویس معروف خط ثلث است، نیز در این ایوان حکاکی شده است. همین‌طور محراب سنگی با کتیبه‌هایی سراسر از آیات قرآنی و مزین به کاشی‌های معرق، از دیگر دیدنی‌های این ایوان است. یادتان باشد در سفر به مقبره امام رضا، هرگز از دیدار مسجد گوهرشاد و جاذبه‌های زیبای آن غفلت نورزید.

مجموعه موزه آستان قدس رضوی

در ضلع جنوبی و در صحن کوثر حرم امام رضا در مشهد، با مجموعه موزه آستان قدس رضوی روبرو می‌شوید. موزه مرکزی آستان قدس رضوی، مشتمل بر بسیاری از مجموعه‌ها و گنجینه‌های نفیس و گران‌بها است. این مجموعه بی‌نظیر از آثار تاریخی و هنرهای گوناگون، در 1356 در محل استقرار فعلی در طبقات مختلف گسترش یافت. یکی از گنجینه‌های این موزه چهار طبقه، موزه تاریخ حرم رضوی نام دارد. آنگاه اشیاء نمایشی آن، بیانگر ارتباط با حرم امام رضا در مشهد می‌باشد. در موزه تاریخ حرم رضوی عکس‌های قدیمی از حرم و ابزارآلاتی که برای روشنایی درگذشته بکار می‌رفت، می‌توان مشاهده نمود. همچنین باید به ضریح‌های فولادی، محراب‌های طلایی و غیره در این بخش از مجموعه موزه آستان قدس رضوی، اشاره داشت. حتی گنجینه باارزش تمبر، پیشینه پستی، اسکناس و کنزی از سکه را، در مجموعه موزه آستان قدس رضوی می‌بینید.

 

مجموعه ای از موزه باارزش آستان قدس رضوی

جالب است که در طبقه اول به بخش نرم‌تنان و موجودات آبزی تاکسیدرمی، برخورد می‌کنید که تعجب شمارا برمی‌انگیزد. حتی نظیر دم دلفین سیاه، کوسه‌ماهی ببری، ماهی مومیایی به نام شیطان دریا، سفره‌ماهی و غیره را مشاهده می‌نمایید. درعین‌حال بخاطر اینکه اغلب این موجودات متعلق به دریای خلیج‌فارس هستند، برای لحظاتی ابهت دریای آبی را حس می‌کنید. در این قسمت از موزه، حتی قادر خواهید بود که بر اطلاعات خود بیافزایید. آنگاه انواع مختلفی از صدف، حلزون، توتیای دریایی، ماهی زینتی بادکنکی، لاک‌پشت و غیره را نیز به تماشا بنشینید. مجموعه‌ای نفیس و ارزشمند که توسط عاشقان حرم امام رضا در مشهد، به موزه آستان قدس رضوی اهداء شده است. اما اجازه دهید از گنجینه نجوم نیز، سخن بگوییم. حتی در موزه نجوم می‌توان نمونه‌های تلسکوپ انعکاسی و شکستنی، کره‌های مختلف جغرافیایی، مورس و زلزله‌نگار را نیز دید.

 

بازهم از موزه آستان قدس رضوی

حتی اسطرلاب‌های تخت، کروی، حلقوی و کره آسمانی، با وضعیت نشانی از موقعیت ستارگان و غیره قابل‌مشاهده می‌باشد. البته انواع ساعت‌های آفتابی، مکانیکی و غیره را نیز می‌توان در این بخش دید. حالا نوبت به گنجینه ظروف، از سفال گرفته تا چینی و بلورهای زیبا می‌رسد. حتی در بخشی می‌توان جذابیت سلاح‌های ویژه نبردهای تاریخی را، از نظر گذراند. درعین‌حال در رابطه با هنرهای تجسمی که هنرمندان از آن لذت واقعی می‌برند، در بخش دیگر از گنجینه‌های موزه می‌گوییم. در آنجا می‌توان تصاویر و تابلوهای زیبا را، از هنرمندان خارجی و ایرانی دید. همین‌طور گنجینه‌ای، از مدال‌های کشتی‌گیری چون تختی و مدال‌های دیگر ورزشکاران که با ارادت قلبی به بارگاه ثامن‌الحجج تقدیم نموده‌اند. اما صبر کنید و در این موزه، آثار زیبای فرش و قالی را نیز ببینید. به‌راستی تماشای قالی‌های پرده‌ای، عشایری و قالی‌هایی از سایر نقاط ایران، شما را به وجد می‌آورد.

نگاهی دوباره به مجموعه موزه آستان قدس رضوی

همچنین موزه قرآن و نفایس ارزشمند آن، در موزه حرم امام رضا در مشهد واقعاً دیدنی است. بنابراین چیزهای گرانقدری نظیر نسخه‌های قرآنی، منسوب به دستخط ائمه با خط کوفی و غیره لذت تماشا را دوچندان می‌کند. اما تابلوهای برجسته از هنرمند باارزش ایرانی، محمود فرشچیان در تالاری در ساختمان موزه نیز به نمایش گذاشته شده است. در بخشی از موزه فرش‌های دستباف، آثار منبت، معرق، حجمی و غیره در زمره هدایای اهدایی رهبر انقلاب تجلی می‌کند. حالا در آخر موضوع را به موزه مردم‌شناسی و حمام مهدی قلی بیک، می‌رسانیم. گرمابه‌ای بزرگ برای استحمام زائران که توسط مهدی قلی بیک یا میرآخور شاه‌عباس، وقف آستان قدس رضوی بود. این سازه دیدنی و تاریخی که دارای سربینه، گرمخانه و خزینه می‌باشد، جزء فهرست بناهای تاریخی ایران ثبت ‌شده است.

باب الجواد

درگذر از مسیر خیابان شهید اندرزگو به باب الجواد، یکی از ورودی‌های حرم امام رضا در مشهد می‌رسید. آنگاه محو تماشای زیبایی ورودی معروف به باب الجواد، می‌شوید. درعین‌حال به بخش جنوب غربی صحن مقدس جامع رضوی، واردشده و درواقع به حرم مقدس امام رئوف قدم می‌گذارید. البته باب الجواد گذر از بازار رضا، فروشگاه مواد غذایی، کتاب‌فروشی و دیگر مراکز را نیز فراهم می‌آورد. راستی هنوز نرسیده به باب الجواد در سمت چپ، دفتر امانات حرم امام رضا در مشهد را می‌بینید. در آن صورت می‌توانید همه اشیایی را که ورودشان به حرم ممنوع می‌باشد، به این دفتر بسپارید. بی‌شک ورودی باب الجواد یادآور جود، سخاوت و بخشش بی‌کران امام جوادالائمه (ع) پسر محبوب امام رضا است. پس گذر از این باب دلخواه نیازمندان است که امام مهربان را، با یادآوری امام بزرگوار جواد (ع) شاد کنند. آنگاه گوشه‌ای از دنیای کرامت امام رضا را، جذب نمایند.

باب الرضا ورودی حرم امام رضا در مشهد

ورودی باب الرضا را می‌توانید، در انتهای خیابان امام رضا (ع) ببینید. درواقع از خیابان امام رضا به‌سوی حرم مطهر، حرکت کرده تا به « میدان بیت‌المقدس» یا فلکه آب برسید. آنگاه از میدان بیت‌المقدس به سمت حرم اگر حرکت نمایید، دیدگان شما با ورودی باب الرضا تلاقی خواهد نمود. حتی دورنمای جذاب و دوست‌داشتنی گنبد طلا و مناره‌های حرم امام رضا در مشهد را، در ورودی باب الرضا ببینید. باب الرضا ورودی است که دردمندان امام رضا (ع) از آن وارد صحن بزرگ پیامبر اعظم خواهند شد. این بزرگ‌ترین صحن حرم مطهر، مشتمل بر پنج ورودی ازجمله باب الرضا در بخش جنوبی آن می‌باشد. آنگاه مشتاقانه از طریقی که مشخص کرده‌اند، به سمت حرم امام رضا در مشهد روانه شوید. گرچه امام رئوف از کوچک‌ترین زوایای پنهان دل‌هایتان آگاه است، ولی عاشقانه با محبوبتان راز دل بگشایید و آرامش بیابید.

 

باب الهادی

امام علی النقی الهادی (ع)، پسر بزرگوار امام جواد و نمونه کاملی از یک انسان به‌ تمام ‌معنا بود. لقب هادی به امام دهم شیعیان اطلاق می‌شود. زیرا امام هادی (ع) در عصر خود بهترین رهنمون و هدایت‌کننده افراد، به‌سوی خیر و نیکی بود. حالا باید گفت امروزه باب الهادی را، به‌عنوان یکی از ورودی‌های حرم امام رضا در مشهد می‌بینید. این ورودی مطهر را می‌توانید، در خیابان اندرزگو و اندرزگوی 13 بیابید. سپس از باب الهادی، به بخش غربی صحن جامع رضوی یا پیامبر اعظم وارد شوید. در این ورودی مقدس در ماه مبارک رمضان می‌توان، شاهد برپایی سفره‌های افطاری حرم مطهر رضوی برای سیل زائران بود. تازه بهتر است بدانید محل سامانه توزیع محصولات فرهنگی، در صحن باشکوه پیامبر و در جنب باب الهادی واقع می‌باشد. هدایا شامل تندیس مبارک مضجع حرم امام رضا در مشهد، قرآن، اطلس حرم، محصولات فرهنگی مخصوص کودکان و غیره است.

 

باب الکاظم

ورودی بخش شرقی صحن جامع رضوی، باب الکاظم نامیده می‌شود. امام هفتم شیعیان به سبب صبر و شکیبایی در مقابله با بدی و شر، به لقب کاظم مشهور است. حتی این امام بزرگوار را به جهت روا نمودن حاجات و رفع گرفتاری‌هایی نیازمندان، به مشهورترین لقبش باب‌الحوایج نیز می‌شناسند. همچنین باید دانست روزه و صدقه دو امر تفکیک‌ناپذیر از وجود مقدس امام کاظم، پدر عالیقدر امام رضا (ع) بود. با این تفاسیر ورودی باب الکاظم را می‌توانید، در زیرگذر حرم مطهر و در تقاطع شهید نواب صفوی پیدا نمایید. آنگاه از ورودی باب الکاظم به بزرگ‌ترین صحن حرم امام رضا در مشهد یا همان صحن جامع رضوی، قدم می‌گذارید. البته باید گفت در کنار ورودی دوست‌داشتنی باب الکاظم، محل استراحتگاه انتظامات حرم امام رضا در مشهد قرارگرفته است. آنگاه به‌واسطه امام کاظم که باب‌الحوایج نیز نامیده می‌شوند، حاجات خود را از ایشان طلب کنید که ان‌شاءالله حاجت‌روا می‌گردید.

طراحی حرم امام رضا در مشهد

امام معرفت‌ها، امام مهربانی‌ها همانا امام رضا (ع)، مظهر رأفت که مضجع مطهرشان در مشهد واقع است، محبوب قلوب می‌باشد. به‌راستی‌که در طلب حاجت به‌سوی ضریح مقدسش می‌رویم و از ضامن آهو، تقاضای گشایش در کارها راداریم. همانا امامی که حرم و ضریح مطهرش، در وقت زیارت مسکنی قوی بر آلام و درد‌های ما می‌باشد. بنابراین ولادتش، سیرت نیک او در دوران زندگی گهربارش و شهادت مظلومانه‌اش، همه دروسی برای عبرت و آموزش است. آنگاه بهتر است در این مسلک والدین برای آشنایی کودکان با این امام مهربان و حرم مقدسش، چگونه عمل نمایند؟

در پاسخ می‌توان گفت نقاشی و طراحی حرم امام رضا، یکی از فعالیت‌های مثمر ثمر در راه این شناخت است. کودکان با ذوق و شوق در طراحی‌های زیبا و کودکانه، جای‌جای حرم امام رضا در مشهد را ترسیم می‌کنند.

بازهم از طراحی حرم امام رضا در مشهد

منظره زیبا و پرقداست حرم، خادمیاران زحمتکش، سقاخانه اسماعیل طلایی و نوشیدن آب گوارای آن،‌ همه موضوعاتی برای طراحی است. حتی دورنمای جذاب صحن‌ها، ورودی‌های پرشکوه، نقاره‌خانه و پنجره فولاد نیز می‌تواند در طراحی حرم مطهر منظور نظر قرار گیرد. باید از طراحی نماز، عبادت در حرم، از کبوتران، گنبد طلایی و مناره‌های زیبای حرم امام رضا (ع) نیز گفت. آنگاه باید دانست، کارت‌پستال‌های زیبا نیز از طراحی حرم اما رضا در مشهد شکل می‌گیرد. حتی می‎توان گفت یکی از پرطرفدارترین تصاویر نقاشی، در نزد عاشقان امام، از همین طراحی‌ها منشا می‌یابد. البته تماشای این طراحی‌ها در همه حالات با استفاده از سیاه‌قلم، مداد رنگی و غیره زیبا است. بی‌شک با نگاه به این طراحی‌ها آرامش می‌یابید و تصاویر نیز به یاد امام، تسلی‌بخش جان‌ها می‌باشد..

بست شیخ طبرسی

پیش از بیان توضیحاتی در مورد بست شیخ طبرسی، در رابطه با اندیشمند بزرگ و برجسته شیخ طبرسی می‌گوییم. علامه شیخ طبرسی، مفسری عالیقدر از علمای راستین شیعه بود. این صاحب تفسیر مجمع‌البیان و جوامع‌الجامع، بعد از هشتاد سال عمر پربرکت در سبزوار به دیدار حق‌تعالی شتافت. بنابراین پیکر مبارک این عالم فرزانه، از سبزوار به مشهد انتقال یافت. آنگاه در نزدیکی حرم امام رضا در مشهد، در آرامستان قتلگاه به خاک سپرده شد. اما در جریان طرح توسعه حرم، آرامگاه ایشان در شمال صحن انقلاب و در باغ رضوان واقع شد. درعین‌حال واژه بست‌نشینی که در سابق بکار می‌رفت، عبارت از تحصن و پناه گرفتن در یک مکان مذهبی بود. بست‌نشینی، غالباً شامل افرادی می‌شد که نسبت به مواردی اعتراض داشتند. حتی گناهکاران نیز از ترس در اماکن مذهبی، خانه علما و بزرگان بست می‌نشستند. حالا در ابتدای خیابان طبرسی، بست شیخ طبرسی را مشاهده می‌نمایید.

بیشتر بدانید از بست شیخ طبرسی

بست شیخ طبرسی یکی از ورودی‌های تشرف به حرم امام رضا در مشهد، است که به شمال صحن انقلاب می‌رسد. این ورودی، محل استفاده اهالی خیابان طبرسی می‌باشد. درعین‌حال بازارچه دوست‌داشتنی و قدیمی نیز، از سوی طبرسی شمارا به وجد می‌آورد. در این بازارچه می‌توانید، انواع سوغات مشهد نظیر زعفران و زرشک را تهیه نمایید. در بخش ورودی بست به صحن انقلاب آرامگاه دو عالم برجسته، شیخ حر عاملی و شیخ حسنعلی نخودکی واقع است. همچنین مرقد شیخ طبرسی، در باغ رضوان در جنب بست شیخ طبرسی قرار دارد. البته در ضلع شرقی صحن، دانشگاه علوم اسلامی رضوی و در بخش غربی نظاره‌گر ساختمان کتابخانه مرکزی می‌باشید. این بست دارای طول 86.5 متر و عرض 23.7 متر و در ناحیه کف، از سنگ مرمر پوشیده شده است. همچنین بست شیخ طبرسی با داشتن باغچه‌ای گل‌کاری شده و آب‌نمایی سنگی، از چشم‌اندازی زیبا برخوردار است.

باغ رضوان

باغ رضوان را در ناحیه شمال حرم، مابین بست شیخ طبرسی و شیخ طوسی حرم امام رضا در مشهد می‌بینید. حتی این باغ سبز و زیبا را اکنون دارای چشم‌اندازی پرشکوه و نیمکت‌هایی که برای نشستن تعبیه‌شده‌اند، مشاهده می‌نمایید. البته قفسی هم جهت غذا و آب کبوتران و همچنین مقبره شیخ طبرسی را نیز، در ابتدای باغ خواهید دید. اما اگر از تاریخ گذشته باغ گفته شود، آن را بخشی از باغ حمید بن قحطبه می‌دانند. البته هنگام ورود امام رضا(ع) به سناباد محل اقامت ایشان نیز، بوده است. به اعتقاد برخی از مورخان، پیکر مبارک امام رضا (ع) را، از آب قنات سناباد در سرداب باغ غسل داده‌اند. سپس حضرت را در داخل باغ، به خاک سپرده‌اند. به گفته قاضی میر منشی قمی، خرید و وقف قسمتی از اراضی توسط امام رضا (ع) انجام شد. البته خرید این زمین‌ها جهت ایجاد قبرستانی، برای مسلمانان و مؤمنان بود.

 

پیشینه‌ای از باغ رضوان

حضرت ثامن‌الائمه‌(ع) وقف قبرستانی برای مسلمین را از اجرت کتابت کلام‌الله، انجام دادند. همچنین نامیدن این قبرستان به قتلگاه، بی‌ارتباط با حمله بی‌رحمانه ازبک‌ها به خراسان و قتل‌عام مردم مشهد نمی‌باشد. در باغ رضوان شیخ طبرسی، عادل‌شاه برادرزاده نادرشاه افشار و بسیاری از علما دفن شده‌اند. در جریان احداث فلکه حضرت و طرح نوسازی مشهد، «غسلگاه» تخریب‌شده بود. و در زمان پهلوی‌ها به هنگام توسعه بافت‌های تاریخی پیرامون حرم جهت بزرگداشت شیخ طبرسی، خیابان مشرف‌به قبر را طبرسی نامیدند. آنگاه با تسطیح قتلگاه بخشی که قبر شیخ در آنجا بود، در محدوده حرم امام رضا در مشهد قرار گرفت. سپس با فضای سبز ایجادشده، به باغ رضوان معروف شد. در 1370 در طرح جامع توسعه، پیرامون قبر را خالی و با تزریق بتن قبر را جابجا نمودند. قبر با گنبدی کوچک و کاشی‌کاری شده، بنایی محبوب نزد مشتاقان در بخش شمالی حرم امام رضا در مشهد است.

 

آرامگاه پیر بالاندوز

در خیابان نواب صفوی و در ضلع شرقی حرم امام رضا در مشهد، آرامگاه پیر پالاندوز عارفی بزرگ را می‌بینید. مقبره صوفی برجسته‌ای که به پیر پالان‌دوز، شهرت دارد و یکی از جاذبه‌های مشهد است. مکان باقداستی که به جایگاه ابدی، شیخ محمد مقتدی کارندهی یا کاردهی متعلق است. البته علی‌رغم اینکه شیخ از عارفان برجسته سلسه تصوف شیعی «ذهبیه» بود، به جهت گذران زندگی به پالان‌دوزی می‌پرداخت. او متولد روستای کارده مشهد بود و گذشته از عرفان، کیمیاگری، در خطاطی نیز مهارت داشت. شیخ بزرگواری که استادی ماهر در خط ثلث بود، همچنین منسوب بر کتابت، کتابی شامل هفت سوره قرآن مجید است. البته زندگی شیخ همواره بر پایه قناعت، بخشش، خدمتگزاری خلق خدا، شکر و توکل به خداوند می‌گذشت. همین‌طور باید بدانید، امروزه پیر پالاندوز به نام امام‌زاده نیز، شناخته می‌شود. ساختمان چهار‌گوش آرامگاه پیر پالاندوز، توسط قنبر علی‌بن خواجه حسین ساخته شد

باز‌هم از آرامگاه پیر پالاندوز بیشتر بدانید

 ساخت این آرامگاه زیبا در زمان شاه محمد خدابنده صفوی پدر شاه‌عباس صفوی، به سبک معماری صفوی انجام شد. البته بنا در سالهای گذشته تحت تعمیرات اساسی و بازسازی، قرارگرفته است. درعین‌حال گنبدی بیضی‌شکل که از کاشی‌های فیروزه‌ای نقش یافته، بر فراز ساختمان جای دارد. همچنین ایوان آجری مقابل گنبد، دور نمای زیبایی را به منصه ظهور می‌رساند. حتی زیبایی کاشی‌کاری‌هایی که با نقش‌های هندسی و ترنج مزین شده‌اند، بسیار دیدنی است. همچنین شیخ محمد عارف عباسی همزمان با رشد رهبران دروغی، تا مدت‌ها تدریس، هدایت و ارشاد مردم را کنار نهاد. آنگاه برای امرارمعاش در این مدت در دکانش، مشغول کفاشی شد. البته درمورد آرامگاه پیر پالاندوز که در جوار مقبره طلایی امام رضا جا خوش نموده است، سخن بسیار می‌توان گفت. راستی این آرامگاه تماشایی در پنجم اردیبهشت سال 1356، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

 

آرامگاه شیخ بهایی در حرم امام رضا در مشهد

آیا می‌دانید شیخ بهایی چه کسی است و مقبره او، در کجا قرار دارد؟

آرامگاه شیخ بهایی این عالم گرانقدر در حرم امام رضا در مشهد، بعد از رواق امام خمینی واقع است. بهاءالدین محمد‌بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی بوده و محل ولادت او را، بعلبک لبنان می‌دانند. او که دانشمندی بزرگ به‌حساب می‌آمد، شاعری برجسته، حکیمی توانا، مورخ و ریاضیدانی قادر نیز بود. همچنین شیعه‌ای وفادار، به حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) محسوب می‌شد. امروزه رواقی که جهت تدریس ایشان مورداستفاده قرار می‌گرفت، آرامگاه این دانشمند عظیم‌الشأن می‌باشد. رواقی که سراسر از آینه‌کاری‌های ظریف تزئین و کتیبه‌های خوشنویسی شده، بر دیوارهای آن بر منزلت مکان می‌افزاید. همچنین کف رواق از سنگ مرمر تشکیل‌شده و لوستری زیبا، بالای مقبره آن را جلوه ویژه می‌بخشد. کتیبه‌هایی که تاریخ تولد و وفات شیخ بهایی در آن ثبت است نیز، بر دیوار نصب است.

 

آرامگاه عالم بزرگ شیخ بهایی

مزار سنگی این دانشمند دوران صفوی، با پوشش شیشه‌ای روی آن تجلی دارد. او در سنین کودکی همراه پدر راهی ایران شد و در قزوین که مرکزی برای دانشمندان شیعه بود، اقامت گزید. آنگاه به کسب درجات علمی، از پدر و دیگر علماء پرداخت. همچنین از این دانشمند شیعه، تألیفات و کتاب‌های زیادی برجای ‌مانده است. البته کتاب‌های نظیر کشکول که شامل علوم معارف گوناگون است، نان و پنیر، شیر و شکر و غیره را می‌توان نام برد. از خدمات او می‌توان به معماری اسلامی حرم، اهدای کتابخانه به حرم امام رضا در مشهد و غیره یادکرد. شیخ بهایی در سال 1030 هجری قمری بعد از 87 سال عمر پربرکت در اصفهان درگذشت. البته به علت علاقه به امام رضا (ع) او را در رواق زیبای محل تدریس خود به خاک سپردند. کتیبه‌هایی نصب روی دیوار به تاریخ مرگ و تولد شیخ بهایی اشاره می‌کند.

 

رواق‌های حرم امام رضا در مشهد

رواق در معنای عام کلمه‌ای عربی است که به پیشگاه خانه یا بنا، اطلاق می‌شود. اما درواقع می‌توان به فضاهای دارای سقف، در اماکن مقدس نیز رواق گفت. حتی این کلمه جهت اماکن نیمه‌باز و راهرو مانندی که به‌منظور ارتباط و اتصال فضاها هستند، به کار می‌رود. باید دانست که رواق‌ها در ارتفاعات مختلفی دیده می‌شوند که به‌مرور، در پیرامون روضه منوره ساخته می‌شوند.

 

رواق حضرت زهرا

در 29 اسفند 1395 همزمان با ولادت حضرت زهرا (س)، شاهد افتتاح رواقی در حرم امام رضا در مشهد بودیم. رواق به نام مقدس حضرت زهرا (س)،معروف و تنها ویژه بانوان است. البته در بخش پایینی صحن آزادی قرارگرفته و دربست نواب صفوی، بین صحن‌های هدایت و کوثر ورودی آن واقع است. همچنین باید به ساخت وضوخانه، در رواق حضرت زهرا (س) اشاره کرد. درعین‌حال بدانید که تمامی خدام این رواق، در بخش نظافت، کفشداری و غیره از خواهران افتخاری حرم می‌باشند.

درعین‌حال در رواق حضرت زهرا(س) ناظر سیر صعودی فعالیت‌های اجتماعی، مذهبی و فرهنگی در رابطه با بانوان زائر می‌باشید. ازجمله می‌توان به مشاوره مذهبی و تربیتی، سخنرانی، مداحی، ادعیه خوانی، مسابقات و غیره اشاره داشت. تازه از وجود مهدکودک و دفتر پاسخگویی به پرسش‌های شرعی و دینی زائران نیز باید گفت. البته این امکانات به جهت کرامت بانوان و سهولت در زیارت آنان انجام می‌شود.

رواق دارالرحمه حرم امام رضا در مشهد

رواق دارالرحمه در جنوب غربی حرم امام رضا در مشهد، مابین بست شیخ بهایی و صحن جمهوری اسلامی قرار دارد. حتی می‌توان گفت این رواق مبارکه، درواقع در راستای رواق دارالهدایه واقع است. درعین‌حال معماری رواق دارالرحمه، توسط ماهرترین هنرمندان آستان قدس با استفاده اصالت هنر اسلامی انجام پذیرفته است. بی‌شک در رواق دارالرحمه تزئیناتی از هنرهایی نظیر آینه‌کاری‌های ظریف، گچ‌بری‌های زیبا، خوشنویسی، نقاشی، حجاری سنگی و غیره تجلی دارد.

همچنین این رواق به‌منزله کاربری فرهنگی حرم امام رضا در مشهد، منظور نظر می‌باشد. در رواق دارالرحمه قابلیت پخش یکنواخت صداهای مربوط به سخنرانی‌ها و دیگر مراسم متشکله را، به‌صورت سیستم صوت دیجیتال می‌شنوید. تازه این رواق در اختیار روابط بین‌الملل آستان قدس قرار دارد، لذا برای خدمت‌رسانی فرهنگی به زائران خارجی آماده می‌باشد. بنابراین رواق مطهر دارالرحمه را، یکی از مکان‌های مناسبی می‌بینید که به کاروان‌های آذری‌زبان، عرب و غیره خدمات می‌رساند.

ایوان طلا صحن آزادی

کهن‌ترین و باشکوه‌ترین صحن را، در پایین پای حضرت و در بخش شرقی حرم امام رضا در مشهد می‌بینید. این مکان به صحن نو یا صحن آزادی که ایوان غربی آن به ایوان طلا شناخته می‌شود، معروف است. همچنین ایوان طلا را به «باب السعاده» نیز می‌شناسند، زیرا ارتباط به رواق دارالسعاده دارد.

ایوان طلا صحن آزادی در دوران حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار و به‌وسیله متولی آستانه، عضدالملک قزوینی با طلا تزئین یافت. تازه ایوان طلا را به ابعاد طول 15 متر، عرض 7 متر و ارتفاع 20 متری مشاهده می‌نمایید. حتی بدنه‌های چهار غرفه ایوان طلا، از خشت‌های طلا پوشیده شده است. آنگاه کتیبه‌های زیبایی از آیات قرآنی و اشعار فارسی به خط نستعلیق برجسته، آنها را مزین می‌سازد. اما برای رسیدن به ضریح مقدس از جهت شمال ایوان طلا، می‌توان به رواق دارالضیافه رفت. همچنین ایوان طلا مکانی برای تشرف، خواهران به حرم مطهر می‌باشد.

آرامگاه شیخ حسنعلی مقدادی اصفهانی(نخودکی)

شیخ نخودکی در خانواده‌ مذهبی شهر اصفهان، در 1241 متولد و در هفتم شهریور 1321 شمسی در مشهد وفات یافت. شیخ بزرگوار سالهای آخرین عمر پربرکتش را در روستایی به نام نخودک، در پیرامون مشهد زندگی می‌کرد. ازاین‌رو او را به نام شیخ حسنعلی نخودکی، می‌نامند. همچنین این فیلسوف و عارف بزرگ شیعی، از اوان نوجوانی به کسب علم و مهارت در تحصیل علوم مختلف پرداخت. ایشان گذشته از فراگرفتن زبان و ادبیات عرب به کسب فقه، اصول، منطق، فلسفه و حکمت نیز مشغول شد. حتی دلیل وارد شدن به دنیای عرفان او را، در اثر برخوردی با محمدصادق تخته فولادی باید دانست. همچنین از محضر استادانی نظیر آخوند ملامحمد کاشی، جهانگیرخان قشقایی و آموختن تفسیر قرآن کریم از حاجی سیدسینا استفاده برد. سپس بعد از کسب دانش و تبحر در این علوم، برای تکمیل معارف رهسپار نجف اشرف شد.

مقبره شیخ حسنعلی نخودکی در حرم امام رضا در مشهد

در کنار تشرف به حرم علی‌بن ابی‌طالب در نجف، از محضر استادانی نظیر سید محمد فشارکی و غیره دانش آموخت. از مهم‌ترین فرامین این عارف برجسته که به کرامت و استجابت دعا معروف است، می‌توان به مواردی نیز اشاره داشت. او به حلال بودن غذا، نماز اول وقت و سعی و تلاش به رعایت موارد شرعی تأکید بسیار داشت. همچنین اهتمام در تحصیل حضور قلب نیز، جزء موارد توصیه‌شده ایشان بود. شیخ حسنعلی مقدادی نخودکی بنا به گفتار نزدیکان، از محل دفن و زمان وفات خود اطلاع داشت. این عارف بزرگ در سن 82 سالگی در محله سعدآباد مشهد، دار فانی را وداع گفت. آنگاه آرامگاه شیخ حسنعلی مقدادی اصفهانی(نخودکی) بر اساس مراسم بی‌نظیری، تشیع و در حرم علی‌بن موسی‌الرضا به خاک سپرده شد. محل دفن این عالم مستجاب‌الدعوه، در صحن عتیق یا انقلاب در مجاورت ایوان شاه‌عباسی قرار دارد.

آشپزخانه حضرت در حرم امام رضا در مشهد

اگر به دیار مشهد جهت زیارت مقبره امام رضا(ع) مشرف شدید، بی‌شک آرزوی خوردن غذای متبرک حضرتی خواسته‌ای شیرین است. تنها آشپزخانه‌ای در جهان که شمارا به‌رایگان دعوت می‌کند و خوشمزه‌ترین طعام را، برایتان تدارک می‌بیند. آشپزخانه حضرت را با مطلوب‌ترین و باکیفیت‌ترین غذاها، در دل حرم امام رضا در مشهد مشاهده می‌نمایید. امام مهربانی‌ها پذیرای زائران زیادی است و هرروزه هزاران هزار نفر از عاشقان اهل‌بیت را، بر سفره کریمانه‌اش می‌طلبد.

آشپزخانه با گستره چند صدمتری به زائرانی که به عشق امام به حرم آمده‌اند، غذای پرطرفدار حضرت را می‌رساند. کارمندان و سرآشپزهای آشپزخانه حضرت، گاهی افرادی هستند که به‌رایگان و به‌عنوان نذری تنها به عشق امام رضا(ع)خدمت می‌کنند. آنگاه آماده خدمت‌رسانی و پخت این غذای متبرک حضرتی، برای مهمانان امام هستند. این غذای آشپزخانه حضرت متنوع و شامل کباب‌های لذیذ، انواع خورشت‌های دل‌چسب ایرانی نظیر قیمه‌بادمجان، قورمه‌سبزی و غیره می‌باشد.

آشپزخانه حضرت محل طبخ غذای حضرتی

 تازه باید دانست که بانوان در بخشی جدا به پاک کردن برنج، حبوبات لازم و سبزی‌ها می‌پردازند. همچنین برادران نیز به پاک کردن گوشت و مرغ، مشغول هستند. آنگاه در آشپزخانه حضرت دیگ‌های صنعتی پخت برنج، با ذکر صلوات آماده طبخ می‌باشند. حتی دیگ‌های خورشت نیز برای انجام این امر مهم در آشپزخانه حضرت، در حال پخت هستند. اما این کار گروهی مستلزم، دقت بسیار است. لذا برای استفاده از یک وعده غذای ناهار یا شام، باید کارت دعوت از مهمانسرای حرم مطهر رضوی داشته باشید. این کارت دعوت ممکن است به‌ صورت سنتی، در هواپیما، قطار، هتل و غیره به دست شما برسد. همین‌طور به کمک ثبت‌نام در یک اپلیکشن و شرکت در قرعه‌کشی، موفق به دریافت کوپن یا کارت این آشپزخانه شوید. آنگاه غذایی را با طعم و رایحه‌ای چنان خوشایند، نوش جان نمایید که طعم آن سوای طعم‌های معمولی است.

چایخانه حضرت رضا(ع)حرم امام رضا در مشهد

چایخانه حضرت رضا(ع)حرم امام رضا در مشهد را، در حال حاضر در سه‌نقطه حرم رضوی می‌توانید ببینید. نخستین چایخانه امام رضا(ع)، در گوشه شمال‌شرقی صحن جامع رضوی و در ورودی صحن کوثر مشاهده می‌شود. پس‌ازآن در ضلع جنوبی صحن غدیر و در ورودی بست طبرسی در باغ رضوان، چایخانه‌های بعدی دیده می‌شوند. البته چایخانه‌های حضرت رضا(ع) در مقدمه نیز، با استقبال زائرین و مجاوران حرم مواجه شد.

به‌طوری‌که هزینه‌های ساخت سازه متبرک و وسایل مورد نیاز آن، توسط خیرین و عاشقان حرم امام رضا در مشهد انجام پذیرفت. بنابراین زائرانی که سعادت استفاده از غذای حضرتی را نیافتند، حداقل می‌توانند چای قند پهلویی را مهمان امام رئوف باشند. آنگاه رایحه مطلوب انواع دمنوش‌های گیاهی را حس کرده و با نوشیدن آنها در چایخانه‌های حضرت، لذتی وصف‌نشدنی ببرند. تازه اطمینان داشته باشند که کلیه قوانین و دستورالعمل‌های بهداشتی نیز، از طرف خادمان انجام می‌شود.

چایخانه حضرت رضا(ع)

البته بدانید کلیه امکانات چایخانه‌های حرم امام رضا در مشهد، از طریق خیرات و نذورات تهیه‌شده است. وسایلی نظیر سماورها، استکان‌ها، قوری‌ها، لیوان یک‌بارمصرف و اقلامی نظیر قند، شکر، چای و دمنوش مصرفی را می‌توان نام برد. البته چایخانه‌های حضرت را در شمایل خیمه‌ای 8 متری، هشت‌گوش و سفیدرنگ می‌بینید. دورنمایی زیبا از مصالحی سنتی که تلفیق آن را با سازه‌ای مدرن و مهندسی، مشاهده می‌کنید.

مکانی شایسته در حرم رضوی که ترنج‌ها و کتیبه‌های آن از ترنج‌های ضریح منوره نقش یافته است. چایخانه حضرت و نوشیدن استکانی چای متبرک که بعد از زیارت، برای زائران مقبره امام رضا (ع) دلپذیر می‌نماید. اما باید خاطرنشان ساخت چایخانه حضرت با نمای مبارک خود از همت بالای خیرین و تشکل‌های مردمی ساخته‌شده است. ازاین‌رو اگر طلبیده امام رضا(ع) هستید، به استقبال نوشیدن چای و دمنوش خوش‌عطر چایخانه حضرت بروید. آنگاه به‌آسانی این طعم بهشتی را، از خاطر نخواهید برد.

سنگ‌های مضجع شریف امام رضا(ع)

اولین سنگی که بر خاک مدفن پاک و مطهر امام رضا (ع) قرار گرفت، از جنس سنگ صابونی بود. این سنگ در سال 516 هجری قمری، بر آرامگاه امام رضا (ع) قرار گرفت. البته سنگ مزار اول مضجع شریف امام رضا(ع)، توسط عبدالله‌بن احمد قره نصب و در کمال ظرافت حجاری‌شده است. ابعاد این سنگ صابونی در اندازه‌های 30 در 40 سانتی‌متری بوده و به قطر 6 سانتی‌متر، مشاهده می‌شود. سنگ در میانه از یک‌شکل محرابی و در حاشیه دارای دو کتیبه دیگر است که به خط کوفی برجسته، می‌باشد. در‌حال حاضر نخستین سنگ مقبره امام رضا(ع) به‌عنوان یکی از نفیس‌ترین گنجینه‌های موزه آستان قدس رضوی، جهت بازدید همگان است. اما باید دانست به‌تدریج سنگ اول مقبره امام رضا، طی گذشت زمان و عوامل محیطی و غیره تخریب شد. بنابراین این سنگ با سنگ دوم مضجع مطهر، تعویض شد.

سنگ‌های مزار امام رضا(ع)

 البته به نظر می‌رسد سنگ دوم مرقد امام رضا(ع)، از جنس مونسار است که نوعی مرمر سفید آهکی می‌باشد. حتی باید دانست اطلاعات زیادی از دومین سنگ مقبره امام رضا، در دست نمی‌باشد. راستی سنگ مزار سوم مرقد شریف امام رضا (ع)، از جنس سنگ مرمر بسیار باارزش است. این سنگ گران‌قدر که به رنگ سبز چمنی می‌باشد، از معدن توران پشت یزد به‌دست‌آمده است. درعین‌حال ابعاد آن به میزان 2.20 در 1.10 و قطر سنگ یک متر بوده و حاوی آیات الهی می‌باشد. همچنین گذشته از کلمات الهی بر روی سنگ مزار مطهر، تاریخ ولادت و شهادت امام رضا(ع) نیز هویدا می‌باشد. همین‌طور شاهد کتیبه‌هایی باشکوه و زیبا، بر اساس خطی دلچسب روی سومین سنگ مضجع شریف امام می‌باشید. البته وزن سومین سنگ معادل 3600 کیلوگرم، هست.

سوغات مشهد

 از سوغات دوست‌داشتنی تسبیح و سجاده‌های مشهد که بگذریم، باید به سراغ انگشتر با سنگ آرامش‌بخش و تزئینی فیروزه برویم. همچنین وسایل تزئینی دیگر از عقیق، یاقوت، زمرد و غیره از سوغاتی‌های باارزش است. اما باید از گلیم و قالی‌های، کار دست عشایر مشهد نیز گفت. حالا اجازه دهید از نبات زعفرانی اصیل ایرانی، زرشک و زعفران مطلوب مشهد نیز بگوییم. اما ترکیب هفت نوع ادویه معروف نیز متشکل از زردچوبه، گلپر و غیره به نام هفت‌قلم سوغات مناسبی است.

تازه دستبندهای چرم ساده و وسایل تزئینی دیگر از جنس نقره، نیز سوغات شایسته‌ای از مشهد می‌باشند. راستی از سوغات دیگر می‌توان به دیگ سنگی یا هرکاره که ظروف ساده آن به درد پخت‌وپز می‌خورد، اشاره داشت. از آلوچه، آلو بخارایی، برگه، نخود، کشمش و غیره نیز چه بگوییم. درعین‌حال تابلوهای ظریف با طراحی‌ آیات قرآنی و از جنس نقره را نیز، به‌عنوان سوغات مشهد در نظر بگیرید.

غذاهای مشهد

در مشهد غرق دنیای معنویت شوید، زیارت کنید و به‌تمامی لذت ببرید. اما یقین داشته باشید غذاهای خوشمزه مشهد، بسیار خوش‌طعم و به‌خاطر ماندنی است. از جمله می‌توان به آش‌هایی نظیر آش شله معروف، آش ماستی و آش بلغور به‌راستی خوردنی مشهدی اشاره کرد. همچنین از دیزی سنگی یا همان آبگوشت که غذای مطلوب مشهدی‌ها است، نام می‌بریم. اما از مشهد و غذای محبوب و دلخواه، شیشلیک نیز باید گفت.

البته نباید از اشکنه قوروت غذای سنتی با کشک ساییده، در فراوانی غذاهای متنوع مشهد غفلت نمود. تازه باید یتیمچه را نیز در سفر به حرم امام رضا در مشهد، نوش جان کنید. حتی کوکوی شیرین، به عنوان یک دسر مشهدی قابل‌توجه است. البته انواع پلوهای سنتی، خورشت ریواس بامزه ترشی که دارد و دیگر غذاهای خوشمزه سنتی و اصیل مشهد را بخورید. آنگاه از طعم دلچسب و دلپذیر غذاها لذت برده و سرمست شوید.

بهترین زمان سفر به حرم امام رضا در مشهد

اگر از ما می‌شنوید، بهترین زمان سفر به مشهد را در فصل بهار و به‌ویژه ماه اردیبهشت مناسب می‌دانیم. البته در بهار با بارش‌های لطیف بهاری می‌توانید، آب و هوایی بسیار دل‌انگیز را در سفر به مشهد تجربه کنید بی‌شک اگر از گرما فراری هستید، به علت طاقت‌فرسا بودن گرما در این فصل راهی شهر زیبای مشهد نشوید. همچنین عدم بارش باران نیز، موجبی برای گرم‌تر شدن هوای تابستان می‌باشد. همین‌طور می‌توانید آب و هوایی نسبتاً سرد و خشک را، به همراه سفری با هزینه‌های پایین‌تر در پاییز تجربه کنید. اما با سفر به مشهد در فصل زمستان، سرمای دل‌آزاری را حس خواهید کرد. بنابراین اگر خواهان زیارت و یا سیاحت در مشهد هستید، در نخستین مرحله فصل بهار برترین گزینه می‌باشد. بعد از آن اواخر تابستان تا اوایل پاییز را، مناسب‌ترین زمان سفر به حرم امام رضا در مشهد بدانید.

یاد حرم امام رضا در مشهد

اگر دلتان گرفته و هوای گریه دارید، شاید وقت آن رسیده به زیارت حرم امام رضا در مشهد رهسپار بشوید. اگر جهت طلب حاجتی بغض گلوی شما را می‌فشارد، به ثامن‌الائمه (ع) در حرم امنش پناه ببرید. آنگاه به ‌قصد زیارت حرم امام رضا در مشهد، از یکی از باب‌های مقدس حرم وارد شوید. سپس خود را سرمستانه، به پای پنجره فولاد امام برسانید. حالا زمانی است که بی‌اراده اشک در دریای دیدگان شما، موج می‌زند. آنگاه با اشک چشمانتان ضریح مقدس را به یاد مضجع شریف امام خوبی‌ها، لمس کنید و ببوسید. حتی اگر سعادت داشتید و به غذای حضرتی در مهمانسرای امام رضا (ع) دعوت شدید، باید بسی خوشحال باشید. وگرنه بهتر است در چایخانه حضرت، به استکانی چای خوش‌طعم مهمان شوید. آنگاه با رفتن به سفری معنوی به حرم امام رضا در مشهد، مهمان مهم‌ترین جاذبه این شهر مقدس بشوید.

جاهای دیدنی نزدیک حرم امام رضا در مشهد

 مشهد یکی از شهرهایی است که پر از جاذبه‌های دیدنی و زیارتی، است. بنابراین بعد از زیارت حرم امام رضا در مشهد با دنیایی مکان‌های تماشایی، به‌جاهای دیدنی نزدیک حرم نیز بروید. حتی از مکان آرامش‌بخش و تماشایی گنبد سبز که مقبره شیخ محمد مؤمن عارف استرآبادی است، دیدن نمایید. البته بنای این آرامگاه هشت‌ضلعی، دارای گنبدی زیبا به رنگ آبی مایل به سبز است.

همچنین در خیابان طبرسی به سازه زیبایی با گنبد خشتی که آرامگاه امام‌زاده سید محمد است، نگاهی بیاندازید. بنای ذوزنقه‌ای شکل کلیسای مسروب مقدس و ساختمان تاریخی کوزه کنانی که زیبایی آن بیانگر معمولی نبودن خانه می‌باشد، دیدنی است. آرامگاه و مجسمه نادرشاه، باغ و موزه‌های زیبای آن و بازار رضا نیز برای تماشا و خرید دلچسب است. اما مسجد هفتاد و دو تن و بنای تاریخی خانه توکلی از دیگر مکان‌های نزدیک حرم امام رضا در مشهد می‌باشند. همینطور از جاهای دیدنی مشهد می‌توان از برج اخنگان، باغ موزه نادری، پارک وکیل آباد، آرامگاه نادرشاه افشار و خانه داروغه نام برد. آرامگاه فردوسی، بقعه هارونیه و موزه توس نیز در طوس در کنار مشهد از جاذبه‌های دیدنی این اطراف اند.

آب ‌و هوای مشهد

آب‌وهوای شهر توریستی و زیارتی مشهد، در طی سال به چه منوال می‌باشد؟

اغلب نقاط مشهد دارای آب و هوایی، سرد و خشک است. البته در بخشی از مشهد نیز، شاهد اقلیمی سرد اما مرطوب می‌باشید. به‌طورکلی می‌توان گفت، آب و هوایی معتدل متمایل به سرد و خشک از ویژگی‌های این سرزمین می‌باشد. البته آب‌ و هوای مشهد، در فصل بهار کاملاً متعادل است. آن‌چنان که شاهد آب و هوایی، نه‌چندان گرم و نه خیلی سرد در مشهد مقدس هستید. حتی در تابستان نیز می‌توانید، ناظر آب و هوایی گرم و خشک باشید. اما حالا در پاییز آب و هوایی نسبتاً سرد و خشک را، در این شهر زیارتی تجربه خواهید کرد. همچنین در زمستان سردترین و خشک‌ترین حالت آب و هوایی را، در مشهد خواهید دید. در ادامه پیشبینی وضع آب و هوایی شهر مشهد را در پنج روز آینده ملاحظه می‌کنید.
مشهد آب و هوا

لوکیشن دقیق مرقد امام رضا (ع) در مشهد

در بخش بالا به آدرس مرقد پرداختیم. هرچند پیدا کردن حرم در مشهد کار سختی نیست. اما لوکیشن حرم امام رضا (ع) در مواقع شلوغی و ترافیک کمک حال خواهد بود. به همین خاطر در بخش زیر لوکیشن مرقد مطهر امام رضا (ع) قرار گرفته است. البته با توجه به وسعت ملحقات به حرم بهتره که پارکینگ و ورودی دقیق را در لوکیشن مشخص کید.

عکس‌ها و کلیپ‌های این مطلب را جناب آقای امیرحسین میرمومنی، جناب آقای میرسعید هادیان، جناب آقای بداغیان و جناب آقای داوود ثبت نموده‌اند.