درنای امید آخرین درنای مهاجر که از سیبری به تالاب فریدونکنار هرسال مهاجرت می‌کند. درنای امید امسال(1400) هم خوشبحتانه از سرزمین‌های سیبری به تالاب فریدونکنار رسید. بازگشت این درنا دوستداران حیات وحش را به وجد آورد. امید، تنها بازمانده از درناهای مهاجر سیبری است که در تالاب فریدونکنار زمستانگذرانی می‌کردند. سالهای قبل تعداد این درناها بیشتر بود، حتی با امید، آرزو هم مهمان ایران بود. که متاسفانه هرساله از تعداد آنها کاسته شده و امید آخرین درناست. در این محتوا سعی شده است تا به معرفی حکایت آخرین درنای تالاب فریدونکنار، مشخصات ظاهری درناهای سیبری برای آگاهی و شناخت آنها، رفتار و عادات درنا امید، نحوه‌ی مهاجرت درنای امید فریدونکنار، پراکندگی و توزیع جغرافیایی درناي سيبري، وضعیت بقای درنای سیبری در سایر کشورها، علل انقراص درناهای سیبری غربی، مرکزی و اقدامات صورت گرفته برای احیای درنای غربی سیبری در تالاب فریدونکنار پرداخته شود.
درنا امید|حکایت تنها درنای تالاب فریدونکنار
در طی سالهای متمادی شکار بی‌رویه پرندگان در تالاب فریدونکنار در استان مازندران درنای مهاجر سیبری را به تدریج کاهش داد. به طوری که در سرشماری تعداد درناهای سفید سیبری در تالاب فریدونکنار در سال 1386 به سه عدد رسید. یکی از آنها در سال 1386 در اثر شکار غیر قانونی از بین رفت. دوستداران و حامیان حیات وحش ایران، برای دو درنای این تالاب، نام‌های امید و آرزو را انتخاب کردند. درنای سیبری امید و آرزو همچون شیرین و فرهاد در سال 1387 پس از طی مسیر طولانی به تالاب فریدونکنار رسیدند اما با شور بختی یک شکارچی ناآگاه با شلیک درنای آرزو را کشت. آرزویی که تنها یاور و همدم درنای امید بود.
درنای عاشق سال‌هاست، یعنی سیزده سال است که تک و تنها مهاجر و مسافر پاییز و زمستان تالاب فریدونکنار است. بازگشت دوباره‌ی تنها درنای نر در 14 آبان 1399 هر چند با پانزده روز تاخیر به تالاب فریدونکنار، امید را در دل دوستداران حیات وحش ایران زنده نگه داشته است. درنا تنهای داستان ما که در این تالاب دنبال همدم‌اش است. امید به مدت 4 ماه مهمان این تالاب خواهد بود.
حکایت درنای امید و آرزو مثال عینی از بی‌رحمی و شکار بی‌رویه انسان‌ها است. شکار بی‌رویه که کل جمعیت درناهای سیبری را با انقراض در ایران مواجه کرد. هر چند بررسی و توجه به زندگی درناهاي مهاجر سیبری در ایران دیر به نظر می‌رسد ولی حکایت درنای امید فریدونکنار نمونه‌اي آشکار براي درك عینی انقراض حیوانات در ایران و جهان است.
مشخصات ظاهری درناهای سیبری برای آگاهی و شناخت آنها
درناهای سیبری رنگ سفید یک دست دارند. شاهپرها نیز به رنگ سفید و معمولا نخودی رنگ هستند. و در فصل‌هاي مختلف سال رنگ پر این پرندگان زیبا تغییر نمی‌کند. اندازه کل بدن این پرنده 120-140 سانتی‌متر است و طول دو سر بال‌ها 230 تا 260 سانتی‌متر است. از ویژگی‌های شاخص درناهای سیبری می‌توان به پاهای بلند سرخ فام، منقار بلند سیاه رنگ و صورت قرمز رنگ آنها اشاره کرد. عنبیه چشم این پرنده زرد رنگ است. دم این پرندگان، کوتاه و پهن است که دارای دوازده عدد پر دمی است.
رفتار و عادات درنای سیبری و درنای امید
درناها پرندگانی تک همسر هستند که تخمین زده شده است که با جفت‌شان تا پنجاه سال با هم زندگی می‌کنند. درنای امید فریدونکنار نیز از این امر مستثنی نیست. این درنای تنها سیزده سال است که تنها و بدون یاور مسافت بسیار طولانی را برای رسیدن به سرزمین نامهربان با او طی می‌کند.
طول قد آخرین بازمانده‌ی درنای غربی سیبری ( درنای امید) صد و سی و پنج سانتی‌متر است. عمر متوسط درناهای سیبری در طبیعت 30 تا ۳۵ سال است. درنای امید فریدونکنار در حال حاضر بیست و سه ساله است و دو دهه از عمرش گذشته است. درناهای سیبری جفتگیری خویشاوندی ندارند و تخم‌گذاری معمولا به تعداد دو عدد است که در ماه اردیبهشت تا خرداد در سیبری صورت می‌گیرد. تخم آنها بیضی صیقلی با رنگ زیتونی و با خال‌هاي قهوه‌اي رنگ است. سن بلوغ این پرندگان 5/1 الی 3 سالگی است. درناهای جوان برای اولین بار به همراه والدین مهاجرت را برای زمستانگذرانی شروع می‌کنند. سن اولین جفتگیری معمولا بین 2 تا 5 سالگی است.
صدای این پرندگان موزیکال و آهنگین است و همچنین این پرندگان دارای رقص و حرکات نمایشی نر و ماده علاوه بر فصل جفتگیری نیز هستند. در هنگام حرکات نمایشی به همدیگر گیاه، سنگ ریزه و پر به هوا پرت می‌کنند. متاسفانه به دلیل نداشتن درنای آرزو در کنار درنای امید رقصی در کار نیست.
نحوه‌ی مهاجرت درنای امید فریدونکنار
سرعت پرواز این پرندگان هشتصد کیلومتر در روز است. مهاجرت روزانه صورت می‌گیرد و قبل از آغاز مهاجرت ذخیره غذایشان را تکمیل می‌کنند. پروازهای شبانه به دلیل مصرف انرژی زیاد کمتر صورت می‌گیرد. درناهای سیبری مهاجرت طولانی و گروهی دارند اما درنای امید به تنهایی مسیر طولانی را طی می‌کند. طول مسیر مهاجرت درنای امید فریدونکنار 5600 کیلومتر است.
درنای امید فریدونکنار قبل از رسیدن به ایران، چندین بار استراحت کرده و ذخیره غذایی‌اش را تجدید می‌کند. این پرندگان در هنگام پروازهای مهاجرتی، پاها و گردنشان را به صورت کشیده نگه می‌دارند تا اصطکاک کمتری داشته باشند. پرواز در ارتفاع در لایه‌هاي گرم براي صرفه‌جویی در انرژي صورت می‌گیرد.
پراکندگی و توزیع جغرافیایی درناي سيبري
این پرندگان در سه ناحیه مجزا شرق، جنوبی یا مرکزی و منطقه کوچکی در غرب در شمال سیبری زیستگاه دارند. آنها برای زمستانگذرانی به سه منطقه جهان یعنی جمعیت جنوبی به کشور هند، جمعیت شرقی به کشور چین و در تالاب بین المللی فریدونکنار در استان مازندران در شمال ایران جمعیت غربی وارد می‌شد.
وضعیت بقای و عمر درنای سبیری در سایر کشورها
در حال حاضر شانس بقای جمعیت شرقی بیشتر است ولی جمعیت‌های غربی و مرکزی انقراض یافته‌اند. کل جمعیت درنای غربی فقط درنای امید فریدونکنار است. جمعیت درنای مرکزي در سال 1965 دویست عدد بوده که متاسفانه دیگر شانسی براي نجات نسل آنها وجود ندارد. و بنابراین جمعیت مرکزی درنای سیبری در کشور هند منقرض شده است.
علت انقراص درناهای سیبری غربی و مرکزی
دلیل انقراض جمعیت مرکزی درنای سیبری در کشور هند دلایل زیادی دارد. که می‌توان به برخی از آنها مثل شکار در طول مسیر مهاجرت به خصوص گذر از کشورهای پاکستان و افغانستان، حتی جنگ‌های چند دهه‌ی در کشور افغانستان، استفاده گسترده از سموم دفع آفات و آفت‌کش‌های شیمیایی و همچنین آلودگی در کشور هند را اشاره کرد.
از علت‌های انقراض جمعیت غربی درنای سیبری در تالاب فریدونکنار می‌توان به شکار بی‌رویه در این تالاب، خشک شدن تالاب‌ها، پایین آمدن سطح آب در تالاب‌ها به دلیل خشکسالی و فعالیت‌های کشاورزی، آلودگی و استفاده بیش اندازه از سموم دفع آفات در صنعت کشاورزی ایران است.
با توجه به خصوصیات رفتاری و عادات درنای سیبری یعنی داشتن تک همسر، دو عدد تخم گذاری، سن بلوغ جنسی و مسیر طولانی مهاجرت آنها، کاهش تعداد آنها و احتمال انقراض آنها حتی در مناطق منقرض نشده یعنی چین دور از ذهن نیست. به خصوص در چین آلودگی آب‌ها با سموم، خشک شدن تالاب‌ها، دریاچه و یا تغییر مسیر رودها با ساخت سازه‌هایی مانند سدها، حیات درنای شرقی سیبری را نیز برای منقرض شدن در کل جهان تهدید می‌کند.
کارهای صورت گرفته برای احیای درنای غربی سیبری در تالاب فریدونکنار
تا کنون تلاش‌ها و فعالیت‌های صورت گرفته در ایران برای احیای درنای غربی سیبری در تالاب فریدونکنار بی‌نتیجه و بی‌فایده بوده است. تمام این فعالیت‌ها برای احیای این پرندگان از دهه 70 شامل پرورش این پرنده در اسارت و آزاد کردن آنها در تالاب فریدونکنار برای پیوستن آنها به گروه‌های وحشی مهاجر بوده است. این روش تا سال 2003 بارها آزمون و امتحان شد. این نمونه‌های پرورشی بعد از بالغ شدن به گروه‌های وحشی در تالاب فریدونکنار اضافه شدند. اما هیچ‌کدام از این درناهای پرورشی در طول این سال‌ها نتوانستند با گروه وحشی مهاجرت کنند. طول مسیرهای پروازی آنها فقط شهرها اطراف بوده و یا اصلا مهاجرت نکردند.
در تمام این سال‌ها به جای هزینهی پرورش در اسارت برای احیای درنای غربی سیبری، اگر به احیای زیستگاه این پرنده، اطلاع‌رسانی و سخت‌گیری در شکار این پرنده و بهبود وضعیت معیشت مردمان این منطقه پرداخته شده بود، شاید درنای امید فریدونکنار تنها نمانده بود.
درنای امید فریدونکنار هشداری برای انقراض سایر پرندگان تالاب بین المللی فریدونکنار نظیر اردک بلوطی، عروس غاز، غاز پیشانی سفید کوچک، اردک سرحنایی و غیره است که خیلی زود دیر می‌شود.
امید، درنای سیبری در سال 99
درنا امید در روز چهارشنبه‌ی 14 آبان 1399 از سرزمین‌های سیبری به تالاب فریدونکنار رسید. امید در سال 99 در تاریخ 10 اسفند به سمت سیبری ایران و تالاب فریدونکنار را ترک کرد.
درنای امید، امسال هم به تالاب فریدونکنار آمد(سال 1400)
خوشبختانه امسال هم امید از گزند تمام مشکلات جان سالم بدر برده است. و امسال هم با خوشحالی امکان دیدن آن و لذت بردن بیشتر از طبیعت فریدون کنار هستیم.
در نیمه دوم سال 1401 شمسی در پروژه‌ای از سمت محیط زیست تلاش برای حفظ نسل درناهای سیبری مهاجر به ایران انجام شد. در این پروژه درنا سیبری ماده‌ای از کشور بلژیک خریداری شد و در تالاب فریدونکنار در کنار امید رها شد. بعد از ارتباط خوب این دو درنا با هم در اسفند 1401 هر دو با هم از تالاب سفر خود را آغاز نموده‌اند. امیدواریم که با جفت خوردن این دو پرنده، شاهد ازدیاد این گونه در کشورمان باشیم. در مطلب امید و رویا در تالاب فریدون کنار به این موضوع پرداختیم.
عکس‌های زیبای این مطلب را سرکار خانم ایراندخت غضنفری، جناب آقای حامد تیزرویان و جناب آقای علی ثقفی عزیز ثبت نموده‌اند.
امتیاز شما به این صفحه:
درنای امید
درنای امید آخرین درنای مهاجر که از سیبری به تالاب فریدونکنار هرساله مهاجرت می‌کند. سالیان گذشته امید همراه آرزو به ایران مهاجرت می‌کردند. در مقاله بالا به مشخصات ظاهر، رفتار و عادات درنای سیبری و درنای امید، نحوه‌ی مهاجرت درنای امید فریدونکنار، پراکندگی و توزیع جغرافیایی، وضعیت بقای درنای سیبری در سایر کشورها، علل انقراص درناهای سیبری غربی، مرکزی و اقدامات صورت گرفته برای احیای درنای غربی سیبری در تالاب فریدونکنار پرداخته شده است.