مدرسه شوكتيه بيرجند

مدرسه شوكتيه بيرجند يكي ديگر از جاهاي ديدني شهر بيرجند است. كه به عنوان يكي از بناهاي تاريخي ايران نيز معرفي مي‌شود. اين شهر به عنوان یکی از شهرهای استان خراسان جنوبی، چندین جاذبه گردشگری تاریخی در آن وجود دارد. از جمله بناهای تاریخی مشهور شهر بیرجند می‌توان به مدرسه تاریخی شوکتیه و باغ اکبریه اشاره کرد. این مدرسه از سقف کنیسه حیم تهرانبه عنوان یکی از مدارس مدرن ایران پس از دارالفنون شناخته می‌شود که توسط محمد ابراهیم خان علم احداث شده است. در ادامه بيشتر به اين موضوع خواهيم پرداخت.

مدرسه تاریخی شوکتیه بیرجند

یکی از باشکوه‌ترین بناهای تاریخی استان خراسان جنوبی و شهرستان بیرجند مدرسه تاریخی شوکتیه می‌باشد. این مدرسه تاریخی به عنوان سومین مدرسه ایرانی شناخته می‌شود که به شیوه نوین پس از مکتب‌خانه‌های سنتی در آن تدریس می‌شود. پس از مدارس عالی دارالفنون و مدارس ابتدایی رشدیه تبریز این مدرسه به عنوان سومین مدرسه از مدرسه مدرن در ایران شناخته می‌شود. مردم بیرجند اغلب به زبان فارسی صحبت می‌کنند اما دارای گویش محلی هستند.

مدرسه تاریخی شوکتیه در سال 1312 و توسط محمد ابراهیم خان علم به عنوان حسینیه شوکتیه احداث شد. در ماه ذی‌الحجه 1326 معادل 1282 هجری شمسی به مدرسه تبدیل شد. بنای این مدرسه با استفاده از عناصر معماری ایرانی همچون ورودی، هشتی، دهلیزها، ایوان، حجره‌های اطراف صحن، شاه‌نشین و حمام احداث شده است. این مدرسه تاریخی در سال 1356 در فهرست آثار ملی کشور با شماره 1372 ثبت شده است.

تاریخچه مدرسه تاریخی شوکتیه بیرجند

ساختمان مدرسه شوکتیه از محل موقوفات امیر اسماعیل‌خان می‌باشد. ايشان در آن زمان به شوکت الملک مشهور بوده است. مدرسه توسط ابراهیم‌خان علم احداث شد. محمد ابراهیم‌خان علم پدر اسدالله علم بود. این مدرسه در سال 1308 توسط معماران و استادان یزدی بنا شد و ساخت آن در سال 1312 به اتمام رسید.

این بنای تاریخی در طول چهار سال ساخته شد و به عنوان حسینیه شوکتیه مورد استفاده قرار گرفت. درواقع  این بنای تاریخی در ذی‌الحجه سال 1326 معادل با 1282 هجری شمسی از حسینیه به مدرسه تبدیل شد. از آن زمان به عنوان یکی از مدارس مدرن در ایران شناخته می‌شود. در شهریور 1382 به مناسبت صدمین سالگرد تأسیس همایشی در دانشگاه بیرجند برگزار شد.

پس از مدارس عالی دارالفنون و ابتدایی رشدیه در تبریز مدرسه شوکتیه به عنوان سومین مدرسه مدرن در ایران شناخته می‌شود. پس از آن دبیرستان شوکتیه، مدارس دشت بیاض نهبندان، سربیشه، خوسف و دبستان دخترانه نیز به عنوان مدارس مدرن در ایران افتتاح شدند.

در زمان انقلاب مشروطیت در ایران فردی به نام امیر اسماعیل‌خان مشهور به شوکت الملک یک سوم از اموال خود را وقف امور خیریه کرد. امیر اسماعیل‌خان در آن زمان هیچ فرزندی نداشت از این رو تولیت مدرسه تاریخی شوکتیه را به برادر کوچک خود واگذار کرد. نام بردار کوچک ایشان محمد ابراهیم‌خان بود.

محمد ابراهیم‌خان پس از این که به تهران سفر کرد و مقام حکمرانی و امارت قاینات را دریافت کرد. ایشان ملک موقوف شده ذکر شده را برای ایجاد فضای آموزشی مورد استفاده قرار داد. محمد ابراهیم‌خان در آن زمان به شوکت الملک دوم مشهور بود. شوکت الملک دوم از اقدام امیرکبیر در زمینه تأسیس مدرسه دارالفنون تقلید کرد. از این رو مدرسه مشابه با دارالفنون را در بیرجند تأسیس کرد. محمد ابراهیم‌خان در سال 1325 در حسینیه شوکتیه مدرسه شوکتیه را تأسیس کرد.

سرگذشت مدرسه تاریخی شوکتیه

محمد امیر خان برای این که مردم را به تحصیل در این مدرسه تشویق کند به دانش آموزان بی بضاعت و خانواده آن‌ها کمک‌های نقدی و جنسی می‌کرد. آیت‌الله شیخ هادی هادوی از علمای طراز اول آن زمان بود تنها پسر خود را به این مدرسه اعزام کرد. ایشان می‌خواست با این کار در افکار عمومی تأثیری مثبت به جای بگذارد. در نهایت این امر باعث شد تا مدرسه تاریخی شوکتیه رونق پیدا کند. این در حالی است که قبل از تأسیس مدارس مدرن در ایران تعلیم و تربیت یکی از وظایف مکتب‌خانه‌ها بود. مکتب‌خانه‌ها توسط روحانیون اداره می‌شدند.

مدرسه تاریخی شوکتیه در سال‌های نخست افتتاح به عنوان مدرسه ابتدایی به فعالیت مشغول بود و پس از گذشت مدتی دبیرستان شوکتیه نیز به آن اضافه شد. حقوق معلمین این مدارس تاریخی به صورت نقدی و جنسی از بودجه سالانه حکومتی تأمین می‌شد.

مدرسه نسوان در سال 1301 در امارت قلعه افتتاح شد. این مدرسه در سال 1303 در دوره دوم دبیرستان دانش آموزان را ثبت‌نام کرد. شوکت الملک دوم و شیخ محمد موحد دختران خود را به این مدارس فرستادند. با این کار مردم تشویق شدند و جذب دانش آموزان نیز به این مدارس افزایش یافت. در سال 1301 مدارس دخترانه و پسرانه از یکدیگر جدا شدند و به نام‌های شوکتی و شوکتیه نامگذاری شدند. شوکتی مدرسه پسرانه و شوکتیه مدرسه دخترانه بود. دبیرستان پسرانه از دبستان در سال 1303 جدا شد.

ویژگی های معماری مدرسه تاریخی شوکتیه

سبک معماری مدرسه شوکتیه سبک معماری کویری ایران می‌باشد که به صورت چهار فصل احداث شده است. این مدرسه از فضای مرکزی به صورت حیاط تشکیل شده است و دور تا دور آن را بخشی پیوسته احاطه کرده است. حیاط این ساختمان بخش عمده‌ای از این بنای تاریخی را تشکیل می‌دهد. حیاط این بنا با استفاده از آجر به صورت کامل فرش شده است. در بین حیاط این ساختمان یک حوض وجود دارد که در بخش مرکزی آن یک سکو ساخته شده است. ارتفاع این سکو به حدود 30 سانت می‌رسد. سر در ورودی این ساختمان نیز با استفاده از طاق جناقی تزیین شده است. همچنین برای تزیین سر در ورودی این بنا از مقرنس‌کاری استفاده شده است.

این بنا دارای تنها یک ایوان است. ایوان این ساختمان بسیار بلند و باشکوه است. اجزا و عناصر معماری مدرسه تاریخی شوکتیه شامل ورودی، هشتی، دهلیزها، ایوان، حجره‌های اطراف حیاط، شاه‌نشین و حمام هستند. این بنا در کوچه‌ای احداث شده است که شیب آن نسبتاً زیاد است و از سطح خیابان پایین‌تر است. همچنین می‌توان گفت این بنا دارای دو ورودی است که یکی از آن‌ها در بخش جنوبی و دیگری در بخش غربی قرار گرفته‌اند. جالب است بدانید ورودی‌ها در پایین‌ترین بخش این ساختمان قرار گرفته‌اند.

در ساخت مدرسه شوکتیه از حیاط مرکزی با بهترین نتایج از لحاظ تنظیم عملکرد و فراهم کردن شرایط محیطی معادل بهره گرفته شده است. این بنا در وسط گنبد تالار شوکتیه دارای یک کلاه‌فرنگی است. این کلاه‌فرنگی با رسمی بندی به زیبایی تمام تزیین شده است. در این بنا همچنین مقرنس‌ها، گچ‌بری‌ها و آجرکاری‌های بسیار زیبا به چشم می‌آیند.

مدرسه تاریخ شوکتیه بزرگ‌ترین حسینیه و تکیه بیرجند بوده است و همچنین به عنوان یکی از شاهکارهای معماری در آن زمان شناخته می‌شود. بدون شک نظیر این بنای تاریخی را در کمتر شهری می‌توان مشاهده کرد.

مدرسه تاریخی شوکتیه در عصر حاضر

امروزه مدرسه تاریخی شوکتیه به عنوان حسینیه به منظور برگزاری مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این مدرسه تاریخی بیشتر در ماه‌های محرم، صفر و اعیاد استفاده می‌شود. از جمله برنامه‌هایی که در این بنای تاریخی اجرا می‌شوند می‌توان به خواندن زیارت عاشورا و اجرای نمایش‌های مذهبی اشاره کرد.

آدرس مدرسه شوکتیه بیرجند

مدرسه تاریخی بیرجند در نزدیکی خیابان منتظری احداث شده است و داخل بافت تاریخی شهر بیرجند واقع شده است.

مسیر دسترسی به مدرسه تاریخی شوکتیه

در صورتی که بخواهید از سمت زاهدان به بازدید از این مدرسه بروید باید به خیابان ارتش، میدان ابوذر، میدان شهدا، خیالان منتظری و منتظری 3 بروید؛ اما اگر بخواهید از سمت مشهد وارد این بنای تاریخی شوید باید به بلوار صیاد شیرازی، خیابان ارتش، میدان ابوذر، میدان شهدا، خیابان منتظری و در نهایت منتظری 3 بروید. شما همچنین می‌توانید از سمت کرمان به بازدید از این بنای تاریخی بروید برای این منظور باید به بلوار شهدای عبادی، میدان طالقانی، خیابان شهید مطهری، خیابان منتظری و منتظری 3 بروید.

مدرسه صالحیه

این مدرسه از دیگر مدرسه های دینی ایران است. مدرسه صالحیه در شهر قزوین و در خیابان مولوی این شهر واقع شده است. ساخت این مدرسه تاریخی به دست حاج ملاصالح برغانی بوده است. حاج ملا صالح برغانی از علما و مجتهدین پارسا و همچنین مولفین قرن 13 بوده است. وسعت این مدرسه تاریخی به حدود 4670 متر مربع می‌رسد. مدرسه صالحیه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مدرسه‌های علمیه ایران شناخته می‌شود. همچنین این مدرسه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مدارس فلسفی شیعه در آن زمان محسوب می‌شده است. ساختمان مدرسه صالحیه سه طبقه است و همچنین دارای یک حیاط وسیع و بزرگ است. در اطراف حیاط این مدرسه بیش از 55 حجره و چندین محل درس وجود دارد که تمامی آن‌ها از طریق ایوانچه به حیاط مدرسه متصل می‌شوند.

در بخش شمال مدرسه صالحیه یک مسجد قرار گرفته است که ورودی آن در خیابان مولوی قرار گرفته است. ساختمان این مسجد از آجر ساخته شده است و برای تزیین سر در آن از کاشی و اشعار با خط نستعلیق بهره گرفته شده است. این اشعار با رنگ لیمویی روی کاشی لاجوردی حک شده‌اند. در این مسجد محراب وجود ندارد.

از مهم‌ترین دانش آموزان مدرسه صالحیه می‌توان به سید جمال‌الدین اسدآبادی، میرزای شیرازی و سید اشرف‌الدین حسینی اشاره کرد.

باغ اکبریه بیرجند

در صورت بازدید از مدرسه تاریخی شوکتیه شما می‌توانید از باغ اکبریه بیرجند نیز بازدید کنید. تاریخ احداث این باغ به اواخر دوران زند و اوایل دوران قاجار باز می‌گردد؛ اما این باغ زیبا در نهایت در دوران قاجار تکمیل شده است. این باغ تاریخی در سال 1371 به سازمان میراث فرهنگی و وقف آستان مبارک قدس رضوی اهدا شده است. همچنین می‌توان گفت این باغ زیبا در سال 1378 به عنوان یکی از آثار ملی کشور با شماره 2326 ثبت شده است.

باغ اکبریه بیرجند به عنوان یکی از بناهای گردشگری و تاریخی شهرستان بیرجند شناخته می‌شود. این جاذبه گردشگری استان خراسان جنوبی در اوایل روستای اکبریه بیرجند واقع شده است که امروزه با گسترش زندگی شهرنشینی به شهر بیرجند وارد شده است. شما می‌توانید از قلعه بیرجند در سفر خود بازدید کنید.

جاهای دیدنی بیرجند

از دیگر دیدنی های بیرجند می‌توان به خانه فروتنی بیرجند(موزه عروسک بیرجند)، قلعه بیرجند و عمارت کلاه فرنگی اشاره کرد.

آب و هواي شهر بيرجند

اگرقصد سفر در ايران را داريد، يكي از مهم‌ترين نكاتي كه بايد قبل از سفر خويش آن را بررسي كنيد، دانستن شرايط جوي و آب و هوايي شهر مقصد است. رد اين بخش براي كساني كه در ايرانگردي سفر به بيرجند را انتخاب كرده‌اند، آب و هواي اين شهر آورده شده است. با مراجعه به اين بخش مي‌توانيد از شرايط دمايي و جوي اين شهر در هر روز آگاهي يابيد.

بيرجند آب و هوا

لوكيشن دقيق مدرسه تاريخي شوكتيه بيرجند

در بخش‌هاي بالا به ويژگي و آدرس دقيق اين مدرسه ديدني و تاريخي اشاره شده است. براي كساني كه براي اولين بار به شهر بيرجند سفر مي‌كنند و قصد بازديد از ديدني هاي بيرجند را دارند. لوكيشن دقيق اين مدرسه آورده شده است. با مراجعه به اين بخش و با كمك نرم افزار گوگل مپ، تا رسيدن به اين مدرسه تاريخي را به سادگي مسيريابي كنيد.

اگر روش استفاده از گوگل مپ را نمي‌دانيد، با لمس و كليك بر روي اين قسمت مي‌توانيد با روش استفاده از اين نرم افزار آگاهي يابيد.