خالد نبی
خالد نبی نام زیارتگاهی باستانی در استان گلستان است. این آرامگاه و گورستان اطراف آن، بر فراز کوهی است که به گوگجه داغ مشهور شده است. مقبره خالد نبی مکانی است که کمتر کسی آن را می‌شناسد. دلیل خاص بودن آن بیشتر مربوط به سنگ قبرهایی است که در این مجموعه قرار گرفته‌اند. این مکان در ارتفاعات گلستان قرار گرفته که هم محل تدفین خالد نبی و هم محل قرارگیری تندیس‌های سنگی بزرگ و کوچک است. زیارتگاه همراه با تندیس‌های متنوع با اشکال خاص، در کنار چشم انداز زیبای مناظر اطراف، باعث می‌شود تا لحظات نابی را در این محل تجربه کنید. در این متن به موقعیت، تاریخچه، امکان دسترسی و توضیحاتی پیرامون گورستان اطراف خالد نبی به عنوان یکی از دیدنی های گلستان می‌پردازیم.
آرامگاه خالد نبی گلستان
بر فراز کوه‌هایی موج گونه، مقبره آخرین مبلغ دین مسیح در ایران قرار دارد. به نظر می‌رسد خالد نبی یکی از چهار پیامبری باشد که در فاصله زمانی بین حضرت عیسی و حضرت محمد صل الله علیه و آله زندگی می‌کرد. خالد فرزند سنان از اهالی یمن بود. وی از نوادگان حضرت اسماعیل و از اعراب منطقه عدن محسوب می‌شد. به نظر می‌رسد وی به عنوان یک مبلغ دینی در زمان ساسانیان وارد ایران شد. خالد بن سنان 42 سال قبل از میلاد رسول اکرم در این منطقه از دنیا رفت.
معماری زیارتگاه خالد نبی
زیارتگاه، بنایی 4 ضلعی بوده و در قسمت ورودی دارای طاقی هلالی شکل است. پنجره‌ها و در ورودی، سازه‌هایی ساده از جنس فلز هستند. بر هیچ کدام از قسمت‌های این زیارتگاه، کتیبه‌ای وجود ندارد.
داخل زیارتگاه، قبری ساده با ارتفاع 1.5 متری دیده می‌شود. سقف بر روی دو ستون فلزی قرار گرفته است. بر روی طاقچه‌های پنجره زیارتگاه، تعدادی سنگ رودخانه‌ای وجود دارد. این سنگ‌ها توسط هیئت امنای زیارتگاه و زائرین از فضای بیرونی جمع آوری شده و نسبت به آن باورهایی وجود دارد.
ساختمان بقعه، ساده و بی آلایش است. از چهار دیوار کاملا سفید و یک گنبد سبز تشکیل شده و زیارتگاه بسیاری از ترکمن‌ها است. این آرامگاه به شدت مورد احترام مردم گلستان است تا جایی که بسیاری از آنان با پای برهنه به زیارت آن می‌روند. اکنون در کنار بقعه خالدنبی، یک مسجد، زائرسرا و فروشگاه ساخته شده است.
آرامگاه چوپان آتای
در نزدیکی مقبره خالد نبی، آرامگاه چوپان آتای و بقعه عالم بابای نیز وجود دارد. این بقاع از دیدنی های گلستان و جاهای دیدنی گنبد به حساب می‌آیند. مردم ترکمن ساکن این خطه احترام خاصی برای این زیارتگاه‌ها قائل هستند. گفته می‌شود چوپان آتا از مریدان خالدنبی بود. بقعه چوپان آتا با رنگ سفید و گنبد سبز بر فراز تپه، منظره‌ای بی‌بدیل را به وجود آورده است.
گورستان تاریخی خالد نبی
در شرق بقعه عالم بابا و بر روی تپه‌های خاکی در ارتفاعی کمتر از زیارتگاه خالدنبی، گورستانی وسیع با منظره‌ای خیره کننده و عجیب قرار دارد. گورستان خالد نبی کمی دورتر از زیارتگاه قرار گرفته است. در این گورستان تندیس‌های متعدد به صورت پراکنده و یا دسته جمعی دیده می‌شود. در واقع سنگ قبرها به صورت استوانه‌های عمودی هستند. ارتفاع این سنگ قبرها گاه به حدود 4 متر نیز می‌رسد.
در مورد تاریخچه این گورستان نظرات متعددی وجود دارد. به نظر می‌رسد که چندین هزار سال از ساخت این سنگ مزارها گذشته باشد. در مورد شکل خاص سنگ‌ها نیز برخی معتقدند که گویای جنسیت فرد متوفی باشد.
شکل خاص تندیس‌ها
مطالعات انجام شده درباره تندیس‌های گورستان خالد نبی نظرات متفاوتی را بیان می‌کند. برخی اعلام می‌کنند که تندیس‌های بزرگ نشان دهنده مردانی با شال و کلاه هستند. یعنی مردانی که کلاه بر سر و شال بر کمر دارند.
برخی دیگر بر این اعتقادند که مجسمه‌های بلند و کشیده، نمادی مردانه بوده و با توجه به جایگاه اجتماعی فرد، ارتفاع آن از 1 تا 4 متر متغیر است. تندیس‌های کوچک نیز به شکل زنان بوده و برخی آن را به صلیب تشبیه کرده‌اند.
در این میان عده‌ای هم معتقدند که شکل شاخ و سر قوچ در این تندیس‌ها به تصویر کشیده شده که نماد قدرت بوده و در کنار مزار افراد مهم قرار گرفته است. اما آنچه که تمامی صاحب نظران در مورد آن اتفاق نظر دارند، این است که تندیس‌های سنگی، در حکم سنگ قبر هستند.
به طور کلی باید گفت شکل سنگ‌ها، بر اساس اعتقادات و آیین‌های مخصوصی است که در برهه‌ای از زمان توسط ساکنین اجرا شده است. نکته حائز اهمیت این است که خالد نبی به دلیل شکل خاصی که دارد، توانسته جایگاه ویژه‌ای را در بین جاذبه‌های شهرهای استان های شمالی به خود اختصاص دهد.
تخریب گورستان
علاوه بر عواملی مانند فرسایش و شرایط جوی، این منطقه بارها شاهد تخریب عمدی بوده است. مشخص نیست که چه کسانی و با چه انگیزه‌هایی دست به تخریب سنگ مزارها زده‌اند. در سال 1396 آتش سوزی عمدی در این منطقه باستانی رخ داد. طی این آتش سوزی تعدادی از تندیس‌ها تخریب شدند. گفته می‌شود تعداد سنگ مزارها بیش از 600 عدد بود که اکنون تعداد کمتری باقی مانده است.
زندگی نامه خالد نبی
در معرفی این فرد در کتاب ناسخ التواریخ آمده است: «خالد بن سنان 6123 سال پس از به دنیا آمدن حضرت آدم و در سال 520 میلادی به پیامبری رسید. وی مردم را به دین حضرت عیسی دعوت کرد. نسب او به حضرت اسماعیل می‌رسد.»
همان طور که گفته شد خالد بن سنان در یمن و از قبیله «بنی عبس بغیس» بوده و از آنجایی که در گروه پیامبران تبلیغی به حساب می‌آمده، بدون کتاب و فقط مبلغ دین مسیحیت بوده است.
وظیفه او سفر به شهرها و کشورهای مختلف و دعوت مردم به پذیرش دین مسیحیت بود. نقل شده است که دختر وی پس از دیدار با پیامبر به اسلام روی آورد.
معجزات خالد بن سنان
این پیامبر نیز مانند دیگر پیامبران معجزاتی داشته که در ادامه به ذکر آنچه مردم محلی بیان می‌کنند، می‌پردازیم.
مهار کردن آتشی که مردم به جای پرستش خدای یگانه، می‌پرستیدند از جمله این معجزات است. به نظر می‌رسد در گذشته مردم آتش پرستی در این دیار زندگی می‌کردند. آنان باور داشتند که هیچ کس قادر به خاموش کردن «آتش مقدس» نیست. اما خالد نبی به داخل آتش رفته و آن را خاموش کرد بدون اینکه آسیبی ببیند.
دومین داستان مربوط به «سنگ مقدس» است. اعتقاد بر این بود که سنگ مقدس بر دو جنبه از زندگی تأثیر دارد. اولین جنبه مربوط به استفاده از آن در طول جنگ‌ها بود که از آن به عنوان نمادی برای شکست دشمنان استفاده می‌شد. دومین استفاده از سنگ مقدس برای چوپانان بود که دام‌هایشان از بین نرود و همچنین مسیر را گم نکنند.
سومین معجزه مربوط به قطع کردن نسل پرندگانی به نام العنقا یا سیمرغ بود. این پرندگان در منطقه عربستان بسیار زیاد شده بودند و بچه‌های کوچک را ربوده و آنان را به مکان نامعلومی می‌بردند. مردم شکایت خود را نزد حضرت خالد برده و ایشان دست به دعا بردند. پس از دعای ایشان نسل این پرندگان در آن منطقه قطع شد.
باورهای محلی در مورد گورستان خالد نبی
منطقه‌ای که مقبره خالد نبی در آن قرار گرفته است، مردم ترکمن زندگی می‌کنند. ترکمن‌ها در مورد این مکان عقایدی دارند که شنیدنشان خالی از لطف نیست.
یکی از باورهای بومیان این است که خالد نبی این مکان را نفرین کرده است. در اثر این نفرین کوهستان‌های اطراف که محل کشت هندوانه بوده، به همراه هندوانه‌ها به سنگ تبدیل شدند.
یکی دیگر از باورها در مورد گورستان خالد نبی این است که سنگ‌های افراشته در گورستان، در واقع بدن یاران وی هستند. خداوند برای جلوگیری از اسیر شدن یاران وی توسط دشمن، بدن‌هایشان را به سنگ تبدیل کرده است.
برخی دیگر معتقدند که مجسمه‌ها بدن دشمنان خالد نبی بوده که توسط خداوند به سنگ تبدیل شده‌اند.
موقعیت بقعه خالد نبی
این مکان تاریخی در 90 کیلومتری گنبد کاووس و 6 کیلومتری روستای گچی سو واقع شده است. شهرستان کلاله نیز 62 کیلومتر تا این مکان فاصله دارد.
قله گوگجه داغ که مکان این آرامگاه است، 720 متر ارتفاع دارد. این قله بخشی از رشته کوهی است که ساکنین محلی از آن با نام «قدرت» یا «تانگری داغ» یاد می‌کنند. رشته کوه «تانگری» داغ از شرق به کوه‌های «بابا شملک» در «مراوه تپه»، از جنوب به دره «پنج شیر» و از شمال و غرب به «هزار دره» محدود می‌گردد.
بهترین زمان سفر به این منطقه
از آنجا که این محوطه باستانی در کوهستان قرار دارد، بهترین زمان بازدید در فصل بهار است. در اردیبهشت ماه مسیر دسترسی به این بقعه زیبا و سرسبز و هوا برای پیاده روی مناسب است. در فصول دیگر هوا بسیار گرم یا سرد است. فراموش نکنید که دوربین مناسبی با خود به همراه داشته باشید تا بتوانید خاطرات خود را ثبت کنید.
سایر جاذبه های اطراف گورستان
در نزدیکی گورستان یک چشمه وجود دارد که در فصل بهار آب آن فراوان است. مردم محلی آب این چشمه را مقدس می‌شمارند. همچنین در گوشه‌ای از گورستان مقابل بقعه عالم بابا نیز یک درخت قرار دارد. شهرت این درخت به برآورده کردن آرزوها است. بازدید از این درخت و چشمه نیز خالی از لطف نخواهد بود.
اقامت در اطراف خالد نبی
در نزدیکی آرامگاه، اتاق‌های اجاره‌ای وجود دارد که با پرداخت مبلغ بسیار کمی می‌توانید شب را در آنجا سپری کنید. همچنین چند اقامتگاه بوم گردی در حوالی این منطقه وجود دارد که علاقمندان می‌توانند شب را در آنجا سپری کنند. اقامتگاه هزار دره خالدنبی، ترکمن یورت، اولکام و یاشار نام نزدیکترین مراکز بوم گردی به این منطقه است.
مسیر دسترسی به خالد نبی
با توجه به اینکه محوطه 12 هکتاری خالد نبی در ارتفاعات دور افتاده واقع شده، مسیر دسترسی به این مجموعه از طریق گنبد، مراوه تپه و کلاله میسر است. برای رسیدن به مقبره و منطقه خالد نبی مسیری ناهموار و کوهستانی را باید طی کرد. اما سختی مسیر بعد از مشاهده این منطقه بکر از یاد می‌رود.
برای دسترسی به این بقعه اگر از سمت تهران حرکت می‌کنید، باید وارد جاده فیروزکوه شوید. بعد از پشت سر گذاشتن آمل و ساری، به سمت گرگان حرکت کنید. از گرگان، علی آباد کتول، مینودشت و کلاله عبور کنید تا به صوفیان برسید. سپس به سمت روستای گچی سو سفلی برانید. در نزدیکی روستا یک دو راهی وجود دارد. به سمت راست حرکت کنید تا به پارکینگ آرامگاه خالد نبی برسید.
مسیر روستا تا مجموعه آسفالت بوده و می‌توانید پیاده یا با خودروی شخصی خود را به آنجا برسانید. در صورتی که خودرو نداشته باشید، اهالی روستا شما را به مقبره می‌رسانند. پس از طی کردن مسیر مارپیچی جاده، وارد مجموعه خالد نبیمی‌شوید.
بعد از عبور از پارکینگ، در سمت چپ زیارتگاه چوپان آتا و عالم بابا قرار گرفته و در سمت راست مجموعه، هزار دره دیده می‌شود. در پایین کوه مجموعه قسمتی را می‌توان دید که برای اعیاد مذهبی مانند عید قربان، در آن گوسفند قربانی می‌کنند.
پس از زیارت مقبره خالد نبی، روبه‌روی مقبره و چند تپه پایین‌تر از آن، گورستان قرار گرفته است. برای رفتن به گورستان، پیاده روی یک ربعی را در پیش دارید. مسیر پیاده روی از مقبره تا گورستان شیبدار و دارای پله است. در حین عبور از مسیر، با چشم انداز دشتی زیبا روبه‌رو می‌شوید.
زمان بازدید
بازدید از مجموعه خالد نبی محدودیتی نداشته و می‌توانید همه روزه به بازدید این منطقه بروید. البته بهتر است توجه کنید که تا هوا تاریک نشده خود را به اقامتگاه برسانید. در روز می‌توانید در حین بازدید از مجموعه، از زیبایی‌های بکر منطقه نهایت لذت را ببرید.
هزینه بازدید از خالد نبی
به منظور نظارت بیشتر بر ورود و خروج افراد در این منطقه، در سال 1397 دور تا دور مجموعه فنس کشی شد. اکنون این مقبره دارای نگهبان است. برای بازدید از گورستان و بقعه خالد نبی باید 2 هزار تومان به عنوان بلیط پرداخت کنید.
لوازم ضروری سفر
کفش مناسب پیاده روی، لباس گرم، یک وعده غذایی و آب آشامیدنی مهمترین لوازمی است که باید در این سفر به همراه داشته باشید. همچنین در سفر با خودروی شخصی، لوازم مورد نیاز یدکی نیز ضروری است. با توجه به سراشیبی جاده، امکان آسیب به خودرو وجود دارد. از این جهت قبل از سفر تمام تجهیزات لازم برای خودرو را نیز تهیه کنید.
سوغات
مجموعه خالد نبی نسبت به گذشته، بیشتر شناخته شده و بازدیدکنندگان بسیاری را به خود جذب کرده است. اکثریت بازدیدکنندگان ترکمن هستند. غرفه‌های خوراکی و سوغاتی در خالد نبی فعال شده و می‌توانید انواع سوغاتی ترکمن‌ها مانند کیف، پارچه و گلیم دست دوز را تهیه نمایید.
غذای محلی این منطقه، چکدرمه است. چکدرمه از لذیذترین غذاهایی است که می‌توانید در غرفه‌های موجود در محل، امتحان کنید. این غذا ظاهری شبیه به استانبولی دارد که دارای تکه‌های بزرگ گوشت است.
دیدنی های استان گلستان
از دیگر دیدنی های استان گلستان می‌توان به آبشار شیرآباد، پارک ملی گلستان، آبشار پیرغار فارسیان، رود اترک و جنگل ناهارخوران اشاره کرد.
آب و هوای گنبدکاووس
قبل از سفر به این نقطه از استان گلستان، باید از شرایط جوی مطلع شد تا سفر لذت بخشی را برنامه ریزی کرد. با مراجعه به این بخش می‌توانید از آخرین پیش‌بینی آب و هوای منطقه آگاه شوید. گبندکاووس نزدیکترین مرکز هواشناسی به این قبرستان است.
موقعیت بقعه خالد نبی بر روی نقشه
نقشه زیر این امکان را برای شما فراهم می‌کند تا بتوانید به سهولت با استفاده از تلفن همراه هوشمند، مسیریابی نمایید. در صورت بروز مشکل نیز مقاله راهنمای استفاده از گوگل مپ را مطالعه بفرمایید.