خانه آقازاده ابرکوه
خانه آقازاده ابركوه از معروف‌ترین دیدنی های ابرکوه از توابع استان يزد است. اين خانه تاریخی در شهر ابرکوه در پشت اسكناس‌هاى دو هزار تومانى براي بيان معماري منحصر به فرد ايرانيان طراحي شده است. در اين محتوا سعي شده است تا به تاريخچه شهر يزد و ابركوه، ديدني هاي ابركوه، موقعيت جغرافياي شهر، قدمت عمارت آقازاده ابركوه، معماري این عمارت، بادگير عمارت آقازاده، پلان و مشخصات بادگير خانه اقازاده، دريچه و تيغه‌هاي بادگير خانه اقازاده، کلاه فرنگی خانه تاریخی آقازاده، مصالح ساختماني بادگير خانه آقازاده ابركوه، ارتباط بادگير دو طبقه خانه‌ي آقازاده و تعيين تشخص صاحبخانه، تزيينات خانه‌ي آقازاده ابركوه، هتل آقازاده ابركوه، آدرس، ساعات بازديد خانه آقازاده ابركوه و نزديكترين جاهای دیدنی ابرکوه به عمارت آقازده ابركوه پرداخته شود.
اگر چه اكثر ايرانيان نام اين عمارت نمي‌دانند اما از شكوه بادگير دو طبقه‌اش پشت اسكناس‌هاى دو هزار تومانى كه خودنمايي مي‌كند، آگاهي دارند. در حال حاضر اين بادگير باشكوه يكي از نمادهاي ايران به حساب مي‌آيد.
خانه تاریخی آقازاده ابرکوه
عمارت آقازاده در يكى از محله‌هاى اعيان نشين ابركوه يزد به نام دروازه میدان است كه در مجاورت آن خانه‌هاى تاريخى زيادى ساخته شده بود. در حال حاضر از خانه‌هاى تاريخى اين محله، سه خانه‌ی تاریخی با نام‌هاي خانه‌ي سید علی آقا، موسوی و حسینی دوست پابرجا است. مالكيت اين خانه با ارزش در اختيار حاج سید علی آقا، معروف به آقا زاده است كه ايشان از نوادگان حاج محمد حسین است. اين خانه متعلق به سيد حسين ابرقويي بود كه از ثروتمندان و سادات شهر ابركوه بود.
قدمت عمارت آقازاده ابركوه
قدمت خانه آقازاده ابرکوه به اواخر دوره‌ی قاجاريه مي‌رسد. اين عمارت توسط معمار توانا، به نام استاد رضا ساخته شده است. این بناي تاريخي با شماره ثبت ۱۸۳۸ در مورخه‌ي ۲۴ بهمن ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملي ايران قرار گرفته است.
معماري عمارت آقازاده ابرکوه
خانه آقازاده به صورت دو طبقه در زمینی به مساحت بیش هزار و پانصد مترمربع با زير بناي هشتصد هزار و پانصد متر مربع به سبک کاملا سنتی ساخته شده است. این عمارت شبيه ساير خانه‌هاي يزد با پلان مستطیل شکل ساخته شده است. ساختمانهاي اين عمارت، پیرامون و اطراف حیاط مرکزی در ســه جبهه بنا ساخته شده است. هر يك از اين سه جبهه ساختمان با توجه به فصول مختلف سال و زاويه تابش خورشيد مورد استفاده و كاربرد داشتند.
بدنه بیرونی خانه آقازاده ابرکوه بسيار ساده و بي‌پیرایه شبيه بسياري از خانه‌هاي سنتی ایرانی طراحي و ساخته شده است. در حالي كه ساختمان دروني آن، داراي غناي بصري و ريزكاري‌هاي زيادي است. خانه‌هاي قديمي دقيقا بر خلاف خانه‌هاي معاصر ساخته شده امروزي هستند.
سردر ورودی بناي آقازاده در ضلع شمال غربی واقع شده است. كه راه ارتباطي به بيرون و داخل از طریق دالان و هشتي در گوشه‌ی حیاط است. در هشتي، چهار ورودي يا درب واقع شده بود كه هر يك از اين ورودي‌ها براي وارد شدن به اندروني، بيروني، اتاقهاي خدمه و اصطبل طراحي شده بود. ورودي به اندروني با زاويه نود درجه به گونه‌ي طراحي است، كه از هشتي داخل ساختمان ديده نمي‌شد.- هشتي – فضایی سرپوشیده در خانه‌هاي قديمي ايراني بود كه که از یک سو به کوچه و از سو دیگر به وسيله راهرو ها و دهلیزها به حیاط خانه وصل می‌شد. اين نوع طراحي با فرهنگ مردم مردمان يزد و محرميت در خانه‌هاي ايراني انطباق داشت. كه متاسفانه این مساله امروزه به كلي از بين رفته است.
حوض وسط حیاط خانه آقازاده
در وسط حیاط اين خانه، حوضی کشیده ساخته شده است كه در طرفین حوض، دو باغچه طراحي شده است. حياط به صورت سنگ فرش است. بخش‌هاي اصلی اين خانه در دو ضلع عرضی حیاط واقع شده است كه شامل بناهای دو طبقه، بادگیر بلند، تالار و پوشش کلاه فرنگی يا كوشك تالار است. اتاق‌ها و راهروها اين عمارت پنج دري و سه دري ساخته شده است.
بادگير خانه آقازاده
بادگير خانه مهمترين بخش اين خانه است كه دليل شهرت و معروفیت آن بين خانه‌هاى تاريخي و قديمي ايران شــده است. مهمترين ويژگي بادگير خانه آقازاده ابركوه دو طبقه بودن آن است كه از نادرترين و بزرگترين بادگيرهاي دو طبقه در استان يزد و ايران است. بادگيرها بيشتر در مناطق كويري به صورت يك طبقه ساخته مي‌شدند. چهار قسمت مهم بادگيرها شامل بدنه يا كانال، قفسه، تيغه‌ها يا دريچه‌ها و سقف است.
پلان و مشخصات بادگير خانه آقازاده
بادگير دو طبقه‌ي خانه آقازاده ابرکوه به این صورت ساخته شده است كه بادگير طبقه دوم كه بر روي بادگير طبقه اول بنا شده است، کوچک تر از اولي است. بادگير پاييني يا اولي مانند پايه براي بادگير دوم يا بالايي است. شكل پلان هر دو بادگير مستطيل شكل است. تقريبا اندازه و ابعاد دو بادگير نسبت به هم، دو برابر ديگري است. هر دو بادگير بالايي و پاييني چهار طرف هستند. طراحي و ساختن بادگير دو طبقه يا دو اشكوبه نوعي هنر و ظرافت در معماري اصيل ايراني است. در حال حاضر اين بادگيرهاي دو طبقه به صورت انگشت شمار در ايران باقي‌مانده‌اند.
در واقع بادگيرها کانالي عمودي هستند که در پلان‌هايي به شكل‌هاي مستطيل، مربع، دايره و هشت ضلعي ساخته مي‌شدند. بادگير خانه آقازاده با پلان مربع شكل و با مساحت حدود هجده متر مربع است. ارتفاع آن هجده متر از كف حياط است. بادگير داراي يک بخش داخلي کانال است که از سقف شروع شده است و تا زيرزمين خانه امتداد يافته است. بخش بيروني بادگيرها که شامل منافذ و دريچه‌هايي براي ورودي باد به داخل ساختمان است و بر بالاي بام واقع شده است.
دريچه و تيغه‌هاي بادگير خانه آقازاده
اين بادگير در مجموع داراي نوزده دريچه و تيغه است، شكل تيغه‌ها در اين بادگير دو طبقه، صلیبی شکل است. بادگير قسمت پاييني ۱۳ تيغه يا دريچه در سمت طولي دارد كه ۴ منفذ جبهه طولي بسته است و ۶ منفذ در سمت عرضي دارد. بادگير بالايي نيز ۶ تيغه در سمت طولي دارد که ۴ عدد از آنها نيز بسته است. و در سمت عرضي نيز ۲ منافذ باز دارد كه براي متعادل نگه داشتن هواي ساختمان نقش دارند. در طراحي دريچه و تيغه‌هاي اين بادگير تزئيناتي نيز به چشم مي‌خورد. دريچه و تيغه‌هاي بادگير امكان مسدود شدن و باز شدن با توجه به شدت باد وجود داشت و يا در زمستان در صورت خنك بودن بيش اندازه در دريچه‌ها بسته مي‌شد.
بادگير خانه آقازاده از چهار سمت توانايي دريافت و ورود باد به كانال آن را دارد. اما بادگیرها در مناطق جنوبي ايران به صورت يک طرفه، دو طرفه و سه طرفه نيز ساخته مي‌شدند. بادگيرهاي چهار طرفه در اصطلاح معماران محلي، بادگيرهاي يزدي نام دارد. چون كه بادگيرهاي چهار طرفه بيشتر در استان يزد ساخته مي‌شدند. بادگيرهاي يزدي نسبت به بادگيرهاي ديگر ايراني بزرگتر و ارتفاع آن بلندتر است. ساخت اين نوع بادگيرها مشكل‌تر و پيچيده نيز است.
کلاه فرنگی خانه آقازاده
کلاه فرنگی نيز در كنار بادگير ساخته شده است و بادگير به آن متصل شده است. وظيفه اين بادگير خنك كردن تالار بزرگ خانه و وظيفه كلاه فرنگي نيز تامين روشنايي آن اســت. در اتاق كلاه فرنگي حوض آبي نيز در آن ساخته شده است. بادگيرها در يزد معمـولاً در ضلع جنوبي حياط يعني در قـسمت تابستان‌نشين خانه‌ها ساخته مي‌شد. بادگیر عمارت آقازاده ابركوه نيز از امر مستثني نيست.
در بخش جنوبی ایوان خانه، تالاري با پلان مستطیل شکل ساخته شده است که در بالاي آن پوشش کلاه فرنگی يا كوشك با تزئینات مقرنس وقطاربندی زیبا بنا شده است. اين كوشك به صورت هشت پر طراحي شده است. در هر قسمت آن پنجره‌هاي مزين با شيشه‌هاي رنگي است كه منجر به ورود بيشترين نور خورشيد به تالار مي‌شود. در واقع در چهار ديوار نزديك به سقف آن پنجره تعبيه شده است.
مصالح ساختماني بادگير خانه آقازاده
مصالح ساختماني بادگير خانه آقازاده آجر، گل، خشت خام، گچ و چوب شورونه است. چوب شورونه نوعي چوب است كه داراي مقاومت در برابر حمله موريانه‌ها است.
ارتباط بادگير دو طبقه خانه آقازاده و تعيين تشخص صاحب خانه
بزرگ و كوچك بودن بادگير با وضعيت اقتصاد خانه ارتباط داشت و حتي نوع مصالح به كار رفته در بادگیرها نيز با اشخاص فقير و غني نيز متفاوت بود. در اشخاص با وضعيت مالي متوسط بادگيرها از خشت و گل ساخته شده بودند. در حالي كه در اشخاص ثروتمندان مثل خانه‌ي آقازاده ابركوه بادگير بزرگ، دو طبقه، چهار طرفه است. مصالح اين بادگيرها علاوه بر خشت و گل، داراي آجر و گچ است. در ساخت آنها تزئينات ظريفي نيز به كار رفته است. در حالي كه خانه‌هاي اشخاص فقير و مناطق روستا‌نشين معمولا بادگير نداشتند.
تزئينات خانه ي آقازاده ابركوه
بادگيرها بناي تاسيساتي براي خنك نگه داشتن خانه ساخته مي‌شدند اما اين بناها داراي تزئينات گچ و آجر نيز هستند به عنوان مثال مي‌توان به تزئینات گچبری در راس هر دو بادگير بالايي و پاييني اشاره كرد. اين تزئینات به صورت اشکال گوناگون هندسي با قوس‌هاي مختلف در دو بادگير كوچك و بزرگ مشاهده مي‌شوند. درواقع اين تزئيناتي از الگوي خاصي پيروي نمي‌كنند. همینطور اين تزئینات قوسي در بادگيرها بيشتر با توجه به هنر و ذوق معمار سازنده طراحي و ساخته شده است. در واقع مي‌توان گفت اين تزئینات با اشكال مختلف هندسي، امضاي معمار بر اثرش است.
عمارت آقازاده نيز مانند بسياري از خانه‌هاى تاريخى ايران، داراي تزئينات است. از تزئينات داخلي ساختمان مي‌توان به سقف مقرنس‌كارى شده در تالار و وجود طاق‌های بلند در سراسر حياط، گچبری‌های ظریف، پنج دري، سه دري بسيار زيبا با شیشه های رنگی بي‌نظير آن را ذكر كرد. مقرنس‌كارى‌هاي انجام شده در تالار و زير گنبد كلاه فرنگي نشان از نظم هندسي و حجم، رياضيات در معماري و هنر اصيل ايراني است.
هتل آقازاده ابركوه
اين خانه پس از دوسال بازسازي، هم اكنون تبديل به هتل زيبا با نوزده اتاق براي مسافران و گردشگران شده است. كه با بازدید و گشت در این عمارت خاطرات كهن يك خانه قديمي در ايران را زنده مي‌كند. همچنين رستوران و كافي‌شاب اين عمارت با ظرفيت صد نفر داير است. در آن انواع غذاهاي ايراني سنتي و محلي (کشک و بادمجان، یتیمچه، خورشت آلوچه محلی، قیمه، قورمه سبزی، بادمجان با رب اناري و مرغ اناري)، فرنگی، فست فود، گیاهی و غيره سرو مي‌شود. این غذاهای ایرانی براي بازديدكنندگان آماده‌ي ارائه خدمات است. تلفن جهت هماهنگي 03532827677 مي‌باشد. در رستوران اين عمارت امكان برگزاري جشن و مراسم عروسي نيز است.
آدرس و ساعات بازديد خانه آقازاده ابركوه
خانه‌ي آقازاده در ابركوه يزد در خيابان شهيد باهنر واقع شده است. ساعت بازديد اين مجموعه همه روزه از ساعت هشت صبح تا نه شب است. فاصله اين عمارت تا مرکز شهر یزد حدود صدو پنجاه و يك كيلومتر است كه با رانندگي حدود دو ساعت طول مي‌كشد. فاصله اين خانه تا مركز شهر حدود ده دقيقه است. بازديد از اين اثر تاريخي براي همه‌ي اشخاص مناسب است.
نزدیکترین جاذبه هاي گردشگری به عمارت آقازاده ابركوه
از نزديكترين جاهای دیدنی ابرکوه به عمارت آقازاده ابركوه مي‌توان به بقعه امامزاده احمد، یخچال خشتی، گنبد عالی ابرکوه، موزه مردم شناسی،مسجد زیبای بیرون، مناره نظامیه، درخت سرو 4500 ساله ابرکوه، قلعه شهرسب، کویر ابرکوه، قلعه رباط و گنبد سنگی هک اشاره كرد.
تاريخچه شهر يزد و ابركوه
یزد شهري باستانی است که از ريشه نام اين شهر در یشت، یزت و یسن دارد. اين كلمات معنای نیایش و ایزد را مي‌دهد. اين شهر در دوره‌هاي تاريخي مختلف ايران نام‌هاي گوناگوني به خود گرفته است. به عنوان مثال در دوره هخامنشیان به نام ایساتیس، در دوره ساسانیان، یزدان و در متون کهن ايراني به نام دارالعباده مشهور شده بود. آثار تاریخی و بناهای باستانی آن نظير بادگیرها، ساباط‌ها، خانه‌هاي تاريخي، آسياب‌ها، آب انبارها، مساجد، كبوترخانه‌ها و غيره همگي گواه و سند كهن بودن شهر يزد است.
ابركوه يا ابرقو از كهنترين شهرهاي استان يزد است. اين شهر قدمتي به اندازه پنج هزار سال پيش از ميلاد مسيح را دارد. سرو كهن اين شهر با قدمت بيش از چهار هزار و پانصد مبين اين مطلب است و حتي قدمت اين شهر، از يزد نيز بيشتر است. نام ابركوه در كتب و متون بسياري از آثار معروف ايران مثل كتاب نزهه القلوب نوشته‌ي حمدالله مستوفی، معجم البلدان نوشته‌ي یاقوت حموی، فارسنامه ابن بلخی،مسالک الممالک اصطخری و غيره به چشم مي‌خورد.
نويسنده‌ي فارسنامه ناصری درباره ابركوه چنین نوشته‌است: «در اصل برکوه یعنی سینه کوه، الفی بر آن افزودند، ابرکوه گردیده است. پس تصرف عربی در آن نموده، ابرقوه گفتند ». بركوه يعني شهري در سينه كوه افراشته را معنا مي‌دهد.
ديدني هاي ابركوه
این شهرستان با بيش از چهارصد اثر تاريخي و باستاني در زمره‌ي چهارده شهر تاريخي و گردشگري ايران قرار دارد. از بناهاي تاريخي و جاهای دیدنی ابركوه مي‌توان به گنبد عالی، سرو کهن‌سال ابرکوه، خانه صولت، قلعه فیروزآباد، مسجد جامع ابرکوه، یخچال خشتی ورودی ابرکوه، خندق‌های سنگی قلعه سرورخان، خانه امید سالار، مناره های نظامیه ابرکوه یا سردر نظامیه، قلعه روستای شهرسب ابرکوه، سد تیزک، قلعه مسکونی تیزک، قلعه بداف، قلعه رباط، عمارت عزت آباد، مدرسه نظامیه و مقبره‌ی مولا علی کرم اشاره كرد.
موقعيت جغرافياي ابركوه
شهرستان ابرکوه در جنوب شهر یزد واقع شده است. این شهرستان از شمال به استان یزد و استان اصفهان، از شرق به شهر یزد و از جنوب و غرب با استان فارس احاطه شده است. داراي مختصات جغرافیایی۳۰ درجه و ۴۶ دقیقه شمالی و ۵۲ درجه و ۵۸ دقیقه شرقی است. اين شهرستان دارای اقلیم گرم و خشک كويري است. كه در آن بارندگی كم، خشك و داراي دامنه نوسان حرارتی زیاد است.
آب و هوای شهر ابرکوه
برای بازدید از جاذبه‌های دیدنی شهرستان ابرکوه، دانستن آب و هوای این شهر از مهمترین نکاتی ست که قبل از سفر به این شهر باید آن را بررسی کرد. در این بخش، شرایط آب و هوایی و جوی این شهر آورده شده است. با مراجعه به این بخش می‌توانید از شرایط جوی آن در هر لحظه آگاهی یابید.
منابع
- تحلیل نشانه شناختی سامانه مسکن ایرانی بر پایه ارتباط لایه‌های متن/ مسکن، عبدالحمید نقره کار، محمد منان رئیسی، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی شماره 46، تابستان 1390
- سیری در عناصر و تزئینات معماری یزد، طلیعه بهرامی، همايش ملي معماري و شهرسازي بومي ايران، يزد بهمن ماه 1394
- طرح تفصيلي شهر يزد بررسي و شناخت بناها و محوطه هاي تاريخي شهر يزد، مهندسين مشاور آرمانشهر، 1387
لوکیشن دقیق خانه آقازاده ابرکوه
در بخش‌های بالا به آدرس و مسیرهای دسترسی به این خانه دیدنی و تاریخی اشاره شده است. در این بخس برای راحتی در مسیریابی، لوکیشن دقیق این خانه آورده شده است. با مراجعه به این بخش و با کمک نرم افزار گوگل مپ گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این خانه دیدنی را مسیریابی کنید.
اگر روش استفاده از نرم افزار گوگل مپ را نمی‌دانید. بر روی این لینک کلیک کرده تا شما را در روش استفاده از این نرم افزار یاری رساند.
امتیاز شما به این صفحه:
خانه آقازاده ابرکوه
خانه آقازاده ابرکوه از مهمترین دیدنی های ابرکوه است. در مقاله بالا به معرفی، تاریخچه، ساعت بازدید، بادگیر، هتل، آدرس، آب و هوای شهرستان ابرکوه و راهنمای بازدید عمارت آقازاده ابرکوه پرداختیم.