یخدان مویدی کرمان

یخدان مویدی کرمان بزرگ‌ترین یخچال تاریخی استان کرمان است که در مرکز استان، شهر کرمان قرار دارد. این یخدان خشتی در اواخر دوره صفویه بنا شده است. صاحب یخدان مویدی کرمان، فردی به نام موید الدین ریحان نام داشته است. به دلیل اهمیت بالای حفظ و نگهداشت آب در استان‌های کویری همچون کرمان، یخدان‌ها از مهم‌ترین بناهای کرمان محسوب می‌شوند. یخدان مؤیدی کرمان از سازه‌هایی است که نماد نبوغ کرمانی‌ها و نشانه احترام آن‌ها به مایع حیات یعنی آب می‌باشد. در این مطلب به طور کامل به معرفی یخدان مویدی کرمان، معماری، نحوه تشکیل یخ در آن و آدرس یخ دان مویدی کرمان می‌پردازیم.

یخدان مویدی کرمان کجاست؟

یخدان مؤیدی کرمان یخچالی حدودا 600 ساله است و یکی از آثار تاریخی و گردشگری مهم شهر کرمان است. این یخدان که بزرگ‌ترین یخچال استان کرمان نیز می‌باشد، در یکی از محله‌‌های قدیمی به نام محله مویدی قرار دارد. محدوده این محله خیابا‌های مهمی از شهر کرمان شامل خیابان ابوحامد، خیابان خورشید و میدان تختی را در بر می‌گیرد. محله قدیمی مویدی کرمان در گذشته از زمین‌هایی برخوردار بود که در آن قنات‌های فراوانی حفر شده است. در امتداد این قنات‌ها نیز یخدان مؤیدی کرمان را ساختند. این یخدان در ابتدای خیابان کامیاب قرار دارد.

گفته می‌شود سازنده یا صاحب قنات مؤیدی کرمان فردی به نام موید الدین ریحان می‌باشد. این فرد یکی از افراد مهم حکومتی و سیاسی شهر کرمان در زمان صفویه بوده است. همچنین وجه تسمیه یخدان مویدی کرمان بیشتر مربوط به قنات مویدی است که آب یخدان به واسطه آن تامین می‌شود. یخدان مویدی کرمان در تاریخ دوم آبان ماه سال 1378 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. هم اکنون نیز مالک این اثر تاریخی وزارت میراث فرهنگی و گردشگری است و کاربری گردشگری دارد.

معماری یخدان مویدی کرمان

به طور کلی ابتکار ساخت یخدان‌ها و قنات‌ها در دست کرمانی‌ها از حدود چند صد سال پیش قرار دارد. هوای گرم و طاقت فرسای این بخش از کشورمان در این زمینه بی تاثیر نبود. این نوع آب و هوا زمینه ساز چاره اندیشی و پیاده شدن خلاقیت و نبوغ آن‌ها در معماری شد. نتیجه این معماری خلاقانه، حفظ و نگهداشت آب به عنوان مایع آبادانی هر شهر و دیاری از گذشته بوده است. به ویژه که این معماری در فصول گرم سال یعنی از اواخر بهار تا اوایل پاییز اهمیت بسیاری داشت. هر کدام از بخش‌های یخدان مویدی کرمان نقش مهم و خاص خود را در شکل گیری یخ ایفا می‌کنند. از مخروطی و نوک تیز بودن شکل گنبد بزرگ آن گرفته تا به کار رفتن خشت و گل در تمام بنای آن. تمام این موارد نقش بسزایی در پایین رفتن دمای فضای داخلی یخچال دارند.

اجزاء تشکیل دهنده یخدان مویدی کرمان حصار، مخزن، استخر و چاله یخ است. حصار این یخدان خشتی و کاهگلی 12 متر ارتفاع دارد. نقش این حصار در روزهای گرم سال بسیار پررنگ بوده است. چراکه در فصول گرم به ویژه تابستان آفتاب با شدت و مستقیم می‌تابد و این حصار یک مانع موثر در برابر آب شدن یخ‌ها است. سقف مخروطی یخدان مؤیدی کرمان نیز تا حد زیادی از ورود گرما و نور خورشید به فضای داخلی یخدان می‌کاهد.

نحوه تشکیل یخ در یخدان مویدی کرمان

درست کردن یخ در یخدان تاریخی مویدی همانند دیگر یخچال‌های خشتی ایران می‌باشد. در این بخش به طور خلاصه نحوه کار یخدان مویدی کرمان را بیان می‌کنیم.

همانطور که در عکس مشاهده می‌کنید حصارهای بلند 12 متری دور تا دور یخدان را فرا گرفته‌اند. پشت حصارهای بلند این یخدان قسمتی را صاف به صورت جوب‌های باریک طراحی کرده‌اند. قطر این جوب‎ها بسیار کم است و باعث می‌شود تا سرمای تنها یک شب برای تشکیل یک لایه نازک یخ کافی باشد. در زمستان‌ها چندین شب پیاپی عمل یخ زدن آب تکرار می‌شود.

افرادی که در یخدان مویدی کرمان کار می‌کردند نیز این لایه‌ها را اندازه‌گیری و طراز می‌کردند. همچنین بعد از تشکیل یخ بر روی سطحشان کاه می‌ریختند تا از چسبیدن لایه‌ها به همدیگر جلوگیری کنند.

این عمل تا جایی ادامه داشت که قطر لایه یخ‌های تشکیل شده به 30 تا 40 سانتی‌متر می‌رسید. سپس کارگران یخ‌ها را قطعه قطعه و در داخل چاله یخدان می‌ریختند. در نهایت در روزهای گرم سال از این یخ‌ها استفاده می‌کردند.

کف یخدان مؤیدی کرمان نیز تعدادی گودال مخروطی تعبیه کرده‌اند. ساخت گودال‌ها به این دلیل است که آب بخشی از یخ‌های آب شده در تابستان از طریق یک آبراه به آن‌ها وارد شود و هدر نرود.

جاهای دیدنی کرمان

از دیگر دیدنی های کرمان می‌توان از آتشکده کرمان، باغ فتح آباد کرمان، گنبد جبلیه و حمام وکیل کرمان نام برد.

آب و هوای شهر کرمان

اگر برای سفر در ایران و گردشگری در کشور شهر کرمان را انتخاب کرده‌اید، در این بخش می توانید با آب و هوای این شهر آشنا شوید. با مراجعه به این قسمت می‌توانید از شرایط جوی این شهر در هر روز آگاهی یابید.

کرمان آب و هوا

لوکیشن دقیق یخدان مویدی کرمان

اگر قصد دیدن بناهای تاریخی و دیدنی در دل شهرها را دارید، تنها داشتن آدرس کافی نیست. بخدان تاریخی مویدی یکی از بناهای تاریخی و جاهای دیدنی کرمان است. در این بخش لوکیشن دقیق این یخدان آورده شده است. با مراجعه به این بخش و با کمک نرم افزارهای نقشه خوانی همچون گوگل مپ تا رسیدن به این یخدان تاریخی را مسیریابی کنید.

اگر روش استفاده از گوگل مپ را نمی‌دانید، با کلیک یا لمس این قسمت می‌توانید با روش استفاده از این نرم افزار آشنا شوید.