حناسابی سنتی در یزد پیشینه زیادی دارد. نقش آرایشی و بهداشتی حنا در بازارهای ایرانی گذشته باعث رونق کارگاه‌ سنتی حناسابی در یزد شد و آن را به معروف‌ترین گیاهان در طب سنتی تبدیل کرد. شهر یزد در کشورمان محل سابیدن و فرآوری این گیاه دو لپه‌ای است که فواید زیادی برای سلامت انسان دارد. با ما همراه باشید تا در این مقاله به معرفی، بیان تاریخچه و… کارگاه‌ سنتی حناسابی در یزد بپردازیم.

معرفی کارگاه سنتی حناسابی در یزد

حناسابی دارای پیشینه‌ای 700 ساله بوده و مغازه‌هایی را می‌توانید در شهر یزد بیابید که بیش از 80 سال قدمت دارند. در واقع می‌توان شغل حناسابی را در گروه اولین هنرهای ایرانیان دسته بندی کرد که همچنان پابرجاست. بکارگیری این داروی گیاهی به دلیل مصرف آرایشی و همچنین بهداشتی رواج داشته و به همین دلیل لازم بوده این گیاه در کارگاه‌های مخصوصی فرآوری و آماده مصرف شوند.

مازاری و سرگذشت آن

حنا به وسیله سنگ آسیاب خرد و به پودر تبدیل می‌شود. واژه «مازاری» از لغت «ماز» به معنای «چرخ نورد» گرفته شده است. چون حنا به وسیله حرکت چرخشی دستگاه آسیاب یا همین چرخ نورد به دست می‌آید، به این پیشه یا شغل، مازاری می‌گویند و به کوچه‌ای که کارگاه‌ سنتی حناسابی در یزد، در آن قرار گرفته، «کوچه مازاری» اطلاق می‌گردد.

حنا از جمله محصولاتی بود که در گذشته‌های دور، تاجران زیادی به خرید و فروش آن می‌پرداختند. لازم به ذکر است که این تعامل با کشورهای همسایه نیز صورت می‌پذیرفت. جالب است بدانید که حنا در استان‌ سیستان و بلوچستان و کرمان کشت می‌شود اما کارگاه‌های سنتی حناسابی در یزد وجود دارد.

حنای کشت شده در استان‌های ذکر شده، به شهر یزد منتقل می‌گردد. چرا که کارگاه‌ سنتی حناسابی در یزد دارای معماری، محیط و شرایط آب و هوایی ویژه‌ای است که سبب تولید بالاترین کیفیت از حنا می‌شود. یزد جزو معدود شهرهایی است که به دلیل شرایط محیطی، امکان فرآوری حنا را در سطح بسیار مطلوبی ایجاد می‌نماید.

کارگاه‌ سنتی حناسابی در یزد پس از فرآوری و بسته بندی، آن را به شهرهای دیگر و حتی کشورهایی که در حوزه خلیج فارس قرار دارند، صادر می‌کند. البته با گذشت زمان به خاطر کاهش مصرف محصول و همچنین جایگزینی محصولات متنوع شیمیایی در حوزه آرایشی و بهداشتی، برخی از کارگاه‌های حناسابی تغییر رویه داده و ادویه‌جاتی مانند فلفل، دارچین، زنجبیل و غیره را آسیاب می‌کنند. اما هنوز تعدادی از کارگاه‌های سنتی حناسابی در یزد فعال بوده و می‌کوشند این حرفه را حفظ نمایند.

معماری کارگاه سنتی حناسابی در یزد

کارگاه‌های سنتی حناسابی در شهر یزد فضاهایی با سقف بلندی دارند که فضای داخلی آنها نیز تاریک است. حناسابی در این کارگاه‌ها به شیوه سنتی انجام می‌گیرد. یعنی از یک سنگ آسیاب استفاده می‌کنند که با چرخش دورانی آن روی این گیاهان، حنای ریخته شده سابیده و له می‌گردد. جنس سنگ‌های مورد استفاده خاص بوده و از منطقه مهریز استخراج می‌شوند.

محل ریختن حنا در کارگاه‌های حناسابی، سکو نام دارد. ارتفاع سکوها یک متر است و سنگ بزرگ آسیاب نیز که به شکل گرد و مدور تراشکاری شده بر روی آن قرار دارد. در گذشته، چوبی داخل این سنگ‌ها قرار داشت و با بستن طناب به دور حیوانات چهارپایی مانند گاو و شتر آنها را می چرخانند. امروزه در کارگاه‌ سنتی حناسابی در یزد، شکل اولیه آن حفظ شده اما به دلیل اینکه تقاضای خرید برای این محصولات بیشتر است. همچنین برای تسریع روند کار، از موتورهای برقی به جای انسان و حیوان کمک می‌گیرند. در طی 4 ساعت کیفیت مطلوبی از آن حاصل می‌شود.

پروسه سابیدن حنا

ضمنا برای بهتر شدن کیفیت رنگ دهی حنا و تأثیرات مثبت آن، قبل از سابیده شدن، حنا را با تخمه آفتابگردان یا کرچک مخلوط می‌کنند. حنای نسابیده و نکوبیده باید در مکانی مخصوص در این کارگاه‌ها به نام انباری ذخیره شود که تا موقع سابیدن و بسته بندی کیفیت آنها افت پیدا نکند. حنای کوبیده شده قبل از بسته بندی باید الک شود تا ساقه و قسمت‌های اضافه جدا شوند. این کار توسط کارگران بسیار ماهر و با سابقه به نام «خلیفه» انجام می‌گیرد. پس از آن حنای الک شده در داخل کیسه‌های سفید رنگ کوچک بسته بندی می‌شوند که در اتاق مجزایی انجام می‌گیرد. جنس این کیسه از کرباس است. چنانچه مایل باشید می‌توانید به راحتی از طریق فروشگاه‌های کوچکی که در کنار کارگاه‌ سنتی حناسابی در یزد قرار دارند، حنای با کیفیت و مرغوب خریداری کنید.

مسیر دسترسی به کوچه مازاری یزد برای خرید حنای مرغوب ایران

برای خرید مرغوب‌ترین حنای ایران یعنی حنای یزد باید به کوچه مازاری بروید، همانجایی که کارگاه‌ سنتی حناسابی در یزد واقع شده و به فعالیت 700 ساله خود ادامه می‌دهد. برای ورود به کوچه مازاری ابتدا باید وارد خیابان آیت الله کاشانی یزد شوید. این خیابان کنار ورودی مسیر منتهی به بلوار امام جعفر صادق (ع) می‌باشد و روبروی آن مسجد اتابکی قرار گرفته است.

اگر به ورودی کوچه دقت کنید (کسانی که قبلا سفر داشته‌اند به خوبی آشنا هستند) نمادی از چهره‌های ماندگار یزد را مشاهده می‌کنید که نصب شده‌اند. مثل دکتر محمد علی اسلامی ندوشن (نویسنده و محقق در زمینه ادبی)، وحشی بافقی (شاعر)، فرخی یزدی (شاعر عصر مشروطه) و مهدی آذریزدی (نویسنده مجموعه کتاب‌های قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب).

کوچه مازاری ها یزد

کوچه مازاری ها علاوه بر اینکه امکان بازدید از کارگاه (در صورت هماهنگی با مسئول مربوطه) و خرید حنای مرغوب را فراهم کرده، راه اندازی رستوران و کافه از درون همان کارگاه‌های تعطیل شده قدیمی نیز لحظات خوشی را رقم خواهند زد. رستوران شاه مردان و کافه مازاری با امکان مشاهده فعالیت حناسابی از طریق شیشه روبروی کارگاه جذابیت آن را چند برابر کرده است. ضمنا اگر علاقه مند به مطالعه و پژوهش هستید، کتابخانه فرخی یزدی نیز مکان بسیار مناسبی در کوچه مازاری خواهد بود. کارگاه‌ سنتی حناسابی در یزد با همین نام در قدیم فعالیت داشته که امروزه با همان سبک و معماری به شکل کتابخانه تغییر کاربری داده است.

دیدنی های یزد

جاهای دیدنی یزد با توجه به تاریخچه غنی این شهر کم نیستند. از دیدنی های یزد می‌توان به مسجد جامع یزد، مجموعه میدان امیرچخماق، موزه آب، مقبره دوازده امام، خانی لاری ها، ساعت مارکار، موزه نور و مسجد جامع یزد اشاره کرد. از اقامتگاه های یزد هم می‌توان به هتل داد، هتل فهادان و هتل کاروانسرای مشیر اشاره کرد. بعد از بازدید از جاهای دیدنی یزد دمی استراحت در کافه‌ها و رستوران های یزد مثل کافه هنر یزد خستگی بازدید را از تن میزداید. در این بین بازدید از حناسابی سنتی در یزد خالی از لطف نیست.

آب و هوای شهر یزد

برای سفر در ایران و استان‌های زیبایش همچون یزد، دانستن شرایط اقلیمی و آب و هوایی این شهر در هر روز و دوره سفر یکی از مهم‌ترین ارکان سفر است. در این بخش به آب و هوای این شهر اشاره شده است. برای آگاهی از شرایط اقلیمی و دمایی این شهر در هر روز می‌توانید به این بخش مراجعه فرمایید.

یزد آب و هوا

لوکیشن دقیق کوچه مازاری ها

گیاهان دارویی در ایران از دیرباز جایگاه ویژه‌ای میان مردم و اطبا آن داشته است. در ایران از گذشته تا به امروز برای ارزش این گیاهان و خواص آنها احترام و ارزش بسیاری قایل اند. یکی از این گیاهان، حنا ست که کارگاه‌های حناسابی مشهور در استان و شهر یزد قرار دارد.

در این بخش سعی شده تا لوکیشن و محدوده دقیق کوچه مازاری‌ها که در آن به سابیدن حنا مشغول اند اشاره شود. با مراجعه به این بخش و با کمک نرم افزار گوگل مپ گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این کوچه دیدنی را به سادگی مسیریابی کنید.

اگر روش استفاده از نرم افزار گوگل مپ را نمی‌دانید، بر روی این لینک کلیک(لمس) کرده تا شما را در روش استفاده از این نرم افزار یاری رساند.