مقبره دوازده امام یزد یکی از اماکن تاریخی برجای مانده از قرن 5 هجری بوده که در دوران سلجوقیان بنا نهاده شده است. بقعه‌ی دوازده امام یزد از جمله بناهای آجری کشورمان بوده که به عنوان چهارمین اثر تاریخی و دومین گنبد شناسنامه‌دار در ایران، سالانه گردشگران زیادی را به خود اختصاص می‌دهد. در این مقاله به معرفی، بیان تاریخچه، علت نامگذاری، بررسی معماری مقبره 12 امام یزد، موقعیت جغرافیایی، قدیمی‌ترین بنای شهر یزد، آب و هوای یزد و آدرس بقعه دوازده امام می‌پردازیم.
تاریخچه مقبره دوازده امام یزد
بقعه‌ی دوازده امام یزد از قدیمی‌ترین بناهای کتیبه‌دار کشورمان بوده که در سال 429 هجری قمری بنا نهاده شده است. و با شماره 207 ( 31 تیر ماه سال 1313) به عنوان آثار ملی به ثبت رسیده است. بکارگیری سبک خاص معماری و کتیبه‌های با ارزش در این بنا سبب شده که همواره مورد توجه پژوهشگران باشد.
ساخت مقبره دوازده امام در سال 429 هجری قمری، در زمین‌های آتشکده‌ای که متعلق به زمان ساسانیان در ایران بوده است، صورت گرفت. دستور ساخت مقبره در زمان حکومت ابوجعفر علاءالدوله کاکویه دیلمی و چند تن از سرهنگان صادر شد. پژوهشگران ایرانی اینگونه عنوان می‌کنند. که ممکن است پیکر ابوجعفر علاء الدوله که در سال 433 هجری قمری فوت شد، در بخشی از ساختمان دفن باشد.
علت نامگذاری بقعه دوازده امام یزد
علت نامگذاری این بنا به نام «مقبره دوازده امام» به صورت قطعی مشخص نیست. تنها در کتیبه‌ها از آن به عنوان «قبه» یاد شده است. در ادامه به بیان باورهای مختلف نامگذاری مقبره دوازده امام یزد می‌پردازیم. برخی بر این باورند که «آل کاکویه» که دارای ارادت به امام دوازدهم شیعیان داشت، این بنا را به عنوان یادبود احداث نمودند. با توجه به اینکه از این بنا به عنوان بقعه یاد می‌شود. اما هیچ شخصی در آن به خاک سپرده نشده و وجود سنگ قبر به سال‌های بعد از ساخت بنا مربوط می‌گردد.
آرامگاه یکی از نوادگان امام جعفر صادق (ع) بوده، اگرچه در منابع به محل دقیق آن اشاره نشده است. اما از محله فهادان یزد نامبرده شده و اشاره‌ای به صومعه‌ای داشته‌اند که در این محله قرار دارد.
دفن فردی با نام «ابوجعفر علاءالدوله» که بانی ساخت این مقبره بوده و زمین‌های این بنا را وقف کرده است. مردم به دلیل ارادت و احترام به مقام امام دوازدهم شیعیان، آن را بدین نام می‌خوانند و این بنا را پیشکش به این حضرت می‌دانند.
معماری آرامگاه دوازده امام یزد
مقبره دوازده امام یزد از جمله عمارت‌های باشکوه در ایران باستان بوده است. این آرامگاه نمونه‌ای بی‌بدیل از معماری ایرانی را به نمایش می‌گذارد. بدنه‌ی مقبره به صورت 4 ضلعی است که در بالای بنا به صورت 8 ضلعی درمی‌آید و در نهایت گنبد بر روی 8 ضلعی قرار می‌گیرد.
گوشواره‌هایی در هر ضلع از مقبره قرار گرفته و در هر کدام نیز درهای مخصوصی ساخته شده است. هر چهار قسمت مقبره دارای پنجره‌هایی می‌باشد که نور داخل بنا را تأمین می‌نماید. باستان شناسان معتقدند که مقبره مسجدی است که در سده دوم یا سوم ساخته شده و محراب تاریخی شاهدی بر این ادعاست.
البته لازم به ذکر است که این بقعه با قدمت بالای خود دچار فرسایش گشته بود. اما مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت و به همین دلیل اندکی تغییر در ظاهر اولیه‌ی آن به وجود آمد. نشست زمین زیر این آرامگاه باعث به وجود آمدن ترک‌های متعددی بر آن گردیده که نیاز است تلاش بیشتری در جهت حفظ این بنای تاریخی به کار گرفته شود.
پلان مقبره دوازده امام
بقعه‌ی دوازده امام با اینکه هزار سال از ساخت آن می‌گذرد همچنان پابرجاست. گوشه سازی منحصر به فرد آن سبب شده که پلان مربع به دایره تبدیل شود. که الگویی بی‌نظیر در معماری است. قرار گرفتن 12 ردیف طاقچه بر روی یکدیگر سبب ایجاد کهن‌ترین ترمبه‌های (سلمبه یا سرمبه) پتکانه شده که به وسیله آجر ایجاد می‌گردد.
ترمبه پتکانه در واقع همان گوشه سازی در کنج بوده که به واسطه ایجاد طاق به سمت جلو به وجود می‌آید. در اجزای آن از آجر استفاده می‌شود. تزئینات داخلی آرامگاه به وسیله گچ‌بری‌های اسلیمی و طراحی ساده انجام شده است. که این تزئینات شباهت زیادی به گچ‌بری دوران ایلخانی دارد.
ورودی بقعه دارای قوس پیشانی سردر بوده، قاب مستطیلی، کتبه و نوشته‌های مهمی در این بخش از بنا وجود دارد، که اهمیت آن را چند برابر می‌کند. محرابی که در مقبره دوازده امام یزد وجود دارای سنگ مرمری بوده که بر روی آن صلوات بر دوازده امام حک شده است. در انتهای آن نیز نام یکی از مشاهیر یزد ذکر شده است.
منحصر به فرد بودن مقبره دوازده امام یزد
نکات جالبی که در مورد مقبره دوازده امام یزد وجود دارد که سبب می‌شود. در اولویت بازدید گردشگران باشد در ادامه به ذکر آن‌ها می‌پردازیم.
- بنای تاریخی فاقد هر گونه پلکانی به سمت پشت بام می‌باشد. و برای دسترسی به پشت بام باید از نردبان کمک بگیرید.
- نقاشی‌های موجود بر روی دیوارها و همچنین کتیبه‌های رنگی
- بکارگیری کاشی‌کاری معرق به شکل نوار در اطراف محراب
- بکارگیری گچ‌بری در بالای محراب
- نوشتن آیه شریفه آیت الکرسی دور تا دور گنبد با خط کوفی
- وجود کتیبه‌ای که بر روی آن تاریخ دقیق ساخت بنا و همچنین سازندگان آن به خط کوفی و شکل ورقه‌ای از جنس طلا نوشته شده است
- بکارگیری کاشی کاری معرق طرح اسلیمی در ارتفاع نیم متری اطراف محراب مربوط به قرن 8 و 9
- در یکی از اتاق‌ها، نوشته‌ی مشکی رنگی وجود دارد. که بر اساس مستندات، متعلق به زین العابدین حیدر (مربوط به حکومت زمان محمد شاه قاجار) است.
- همینطور در قسمت بالای ورودی شمالی مقبره دوازده امام یزد، کتیبه‌ای کوفی وجود دارد. این کتیبه مزین به آیه 163 سوره بقره می‌باشد.
- در قسمت بالای درگاه شرقی نیز کتیبه کوفی دیگری وجود دارد. که بر روی آن آیه 65 سوره المومن حکاکی شده است.
موقعیت جغرافیایی بقعه ی دوازده امام
آرامگاه دوازده امام در شهر تاریخی یزد قرار گرفته است. این آرامگاه از جمله حیرت انگیزترین آثار تاریخی در کشورمان محسوب می‌گردد. مقبره دوازده امام در شهر یزد در نزدیکی دیگر جاهای تاریخی قرار دارد. موقعیت دقیق آن در ضلع غربی خیابان امام، مجاور مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر، اثر باستانی در قرن 7) و نزدیک به حسینیه فهادان می‌باشد.
یزد سرزمینی کویری است و خانه‌ها و کوچه‌های خشتی آن برای جهانیان شناخته شده است. اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی ثبت شده در کشورمان دارای تاریخی حیرت انگیز بوده و محله فهادان آن نیز از این حیث مستثنی نیست.
محله فهادان یزد از جمله محله‌های اعیان‌نشین یزد بوده که دارای قدمتی چند صد ساله است. البته خانه‌ها و عمارت‌های باشکوه نمایانگر این موضوع می‌باشد. علاوه بر بناها و عمارت‌ها وجود آب انبارها، مساجد، مدارس در کنار بازارچه‌ها بر اهمیت این منطقه می‌افزاید.
آرامگاه دوازده امام و مدرسه ضیائیه با توجه به اینکه در نزدیکی یکدیگر هستند. و قدمت بنای هر دو زیاد است، شاهد حوادث تلخ و شیرین بسیاری در تاریخ ایران بوده‌اند. مقبره دوازده امام از کهن‌ترین بناهای یزد بوده و با توجه به سبک بنا، کتیبه‌های کوفی و معماری توانسته گردشگران زیادی را مجذوب خود نماید.
ساعت بازدید مقبره دوازده امام یزد
بازدید از مقبره تاریخی دوازده امام یزد رایگان بوده. و بهتر است 1 تا 2 ساعت زمان را برای دیدن این بنای تاریخی در نظر بگیرید. دسترسی آسان به وسایل نقلیه، اقامتگاه، بوفه و رستوران از ویژگی‌های این بنا بوده است. همچنین می‌توانید به پوشش شبکه نیز دسترسی داشته باشید.
زندان اسکندر، مسجد چهل محراب، مسجد جامع کبیر یزد، موزه سکه و مردم شناسی حیدرزاده، حمام ابوالمعالی و همچنین خانه لاری‌ها از جاذبه‌های تاریخی در نزدیکی بقعه‌ی دوازده امام می‌باشد. که می‌توانید بازدید از این اماکن را در برنامه خود قرار دهید.
دیدنی های یزد
جاهای دیدنی یزد با توجه به تاریخچه غنی این شهر کم نیستند. از دیدنی های یزد می‌توان به مسجد جامع یزد، مجموعه میدان امیرچخماق، موزه آب، خانی لاری ها، ساعت مارکار، موزه نور و مسجد جامع یزد اشاره کرد. از اقامتگاه های یزد هم می‌توان به هتل داد، هتل فهادان و هتل کاروانسرای مشیر اشاره کرد. بعد از بازدید از جاهای دیدنی یزد دمی استراحت در کافه‌ها و رستوران های یزد مثل کافه هنر یزد خستگی بازدید را از تن میزداید. در این بین بازدید از حناسابی سنتی در یزد خالی از لطف نیست.
آب و هوای شهر یزد
برای سفر کردن به بخش‌ها و شهرهای مختلف ایران، دانستن آب و هوای مقصد و شرایط جوی آن ضروری ست. در این بخش برای دلپذیر بودن سفر، آب و هوای شهر یزد آورده شده است. با مراجعه به این بخش می‌توانید از شرایط جوی و دمایی شهر یزد در هر روز آگاه شوید.
لوکیشن دقیق مقبره دوازده امام یزد
در بخش‌های بالا به آدرس و مسیرهای دسترسی به این مقبره تاریخی اشاره شده است. برای دستیابی بهتر و مسیریابی ساده‌تر، در این بخش لوکیشن دقیق این مقبره آورده شده است. با مراجعه به این بخش و با کمک نرم افزار گوگل مپ گوشی همراه هوشمندتان تا رسیدن به این مقبره تاریخی را مسیریابی کنید.
اگر روش استفاده از نرم افزار گوگل مپ را نمی‌دانید، بر روی این لینک کلیک کرده تا شما را در روش استفاده از این نرم افزار یاری رساند.
امتیاز شما به این صفحه:
مقبره دوازده امام یزد
مقبره دوازده امام یزد بخاطر گنبد خشتی و تاریخچه خود از جاهای دیدنی یزد بشمار می‌رود. در مقاله بالا به معرفی، معماری، پلن، ساعت بازدید، آب و هوای شهر یزد و آدرس آرامگاه دوازده امام یزد پرداختیم.