عقاب پرپا از عقاب‌هاي مهاجر ايران است. با داشتن پر در ساق پا، به نام پرپا معروف شده است. در اين محتوا تلاش شده است تا به مشخصات، زیستگاه و پراکنش، عادات و رفتار، تغذيه، صدا، لانه، توليد مثل، ريشه‌يابي نام، طول عمر اين عقاب و وضعيت حفاظتي عقابهای پرپا پرداخته شود.انواع گونه‌هاي ديگر عقاب‌هاي ایران شامل مارخور، ماهيگير، خالدار کوچک (جنگلی)، عقاب طلایی، شاهی، دریایی پالاس، دشتی (خاكي)، دم سفید، خالدار بزرگ (تالابی)، دو برادر و عقاب صحرایی یا استپی است.
ريشه‌يابي نام پرپا
نام علمي اين عقاب Hieraaetus pennatus است. نام انگليسي اين عقاب Booted Eagle است. نامگذاری انگلیسی این عقاب بر اساس پرهاي پاي آن صورت گرفته است. نام انگلیسی این عقاب به معني عقاب چكمه‌دار يا پوتين دار است. در زبان تركي به آن لووتی آیاخ قارتال و در کردی هه لوی لاق تووكن مي‌گويند.
مشخصات عقاب پرپا
طول بدن اين عقاب چهل و پنج الی پنجاه و سه سانتی‌متر است. گستردگی طول بال‌هاي اين عقاب حدود صد الی صد و بيست و يك سانتی‌متر است. وزن نرهاي اين عقاب‌ها حدود پانصد و ده الي هفتصد و هفتاد گرم است. ماده‌ها وزني در حدود هشتصد و چهل الي هزار و بيست و پنج گرم دارند. اندازه ماده‌هاي بالغ تقریبا دو برابر نرها است. بنابراین اگر به صورت جفت با هم دیده شوند به راحتی قابل تشخیص هستند.
عقاب پرپا به خاطر جثه كوچك و ريخت، شبيه سارگپه‌ها است. اما با داشتن دم بلند و مربعی شکل دراز، سر و بدن و بال‌های باریکتر از سارگپه‌ها قابل شناسايي است. عقاب پرپا داراي پاهای پردار است که در حالت نشسته برجسته هستند. نر و ماده اين گونه هم شكل هستند و فاقد تغییرات فصلی هستند. رنگ چشم‌ها اين گونه از قهوه‌ای مایل به زرد تا قهوه‌ای متمایل به قرمز متفاوت است.
شکل عقابهای پرپا
اين عقاب‌ها در دو شكل كاملا متمایز روشن و تیره هستند. پرنده‌ي بالغ در هر دو جنس، روتنه قهوه‌ای شكلاتی دارد. شاه پرهای پرواز قهوه‌ای تیره است. همچنين نواری پهن و نخودی رنگ در طول پوشپرهای بال‌ها موجود است. دو لكه‌ي سفید مشخص در قاعده‌ي گردن آنها قابل رويت است. در شكل
روشن اين عقاب‌ها، زیر تنه و پوشپرهای زیر بال‌ها سفید همراه با لكه‌هایی تیره است. اين لكه‌ها در تضاد شدید با رنگ سیاه شاهپرها هستند. در شكل تیره، زیرتنه قهوه‌ای مایل به سیاه است. شکل تیره کمتر رایج است. در ايران نيز ريخت روشن بيشتر مشاهده شده است. پرنده‌ي نابالغ نیز تا حد زیادی شبیه به پرندگان بالغ است. تشخیص آن از فاصله دور مشكل است. در فاصله‌ي نزديك به خاطر رنگ زرد چشم‌ها در پرنده بالغ و رنگ تيره آن در پرنده نابالغ از یکدیگر به راحتي قابل شناسايي هستند. پرنده‌ي نابالغ داراي سر مایل به قرمز است.
زیستگاه و پراکنش عقاب پرپا
عقاب چکمه‌دار در جنوب اروپا، از اسپانیا تا شرق پرتغال، شمال آفریقا و جنوب آسیا تا ژاپن تولیدمثل می‌کند. در مناطق گرمسیری آفریقا و آسیا زمستان‌گذراني می‌كنند. زيستگاه عقاب پرپا مناطق جنگلی با تراكم كم و باز، درختزارها، خلنگزارهایی با پوشش سنگی، علفزارها و بوته‌زارها است.
اين عقاب‌ها در ايران در تابستان‌ها در جنگل‌های نواحی جنوبی دریای خزر، برخی كوهستان‌های آذربایجان شرقی و غرب زاگرس زيست و توليد مثل مي‌كنند. تعداد کمی از آنها در سواحل پست استان‌های هرمزگان، فارس و سیستان و بلوچستان زمستان‌گذرانی می‌كنند. همچنين در زمان مهاجرت در شمال و شرق كشور نيز رويت شده‌اند.
عادات و رفتار عقاب پرپا
اين عقاب پروازی سریع دارد. از خصوصیات آنها مي‌توان به پرواز بر فراز درخت زارها به منظور یافتن طعمه و نیز پروازهای نمایشی به ویژه بر بالاي لانه اشاره كرد. عقاب های چکمه‌دار تقریباً نزدیک یکدیگر لانه می‌سازند و از قلمروشان دفاع نمی‌کنند.
اين گونه تک همسر هستند. عقاب‌هاي پرپا در محدوده‌ي ارتفاع 2000 الی 3000 متری قابل مشاهده هستند. خارج از دوره‌ي توليد مثل، هر دو جفت اغلب با هم پرواز می‌کنند. عقاب چکمه‌دار عمدتا مهاجر است. در ماه سپتامبر مناطق تولید مثل را ترک می‌کند و در ماه مارس تا آوریل دوباره باز می‌گردد.
تغذيه عقاب‌هاي پرپا
اين عقاب‌ها بیشتر از پستانداران و پرندگان كوچك تا متوسط جثه نظير خرگوش و سبزقبا، مارمولك‌ها و گاهی نيز از حشرات تغذیه می‌كند. اين عقاب در ارتفاع نسبتاً بالا اوج می‌گیرد و به دور خودش می‌چرخد. هنگامی که طعمه را شناسایی کرد، به سمت زمین فرو می‌آيد، به سرعت با چنگال‌های خود به جلو پرواز می‌کند تا هر پرنده کوچک را كه در روی زمین یا در ارتفاع پایین پرواز مي‌کند، بگيرد.
به جز پرندگان خرگوش‌ها و مارمولک‌ها را نيز به همین ترتیب شکار مي‌کند. همچنین در یک منطقه باز در کمین مي‌نشيند و هنگام حركت حشرات، آنها را می‌گیرد.
صداي عقاب پرپا
صداي اين عقاب‌ها کلی-کلی-کلی ( kli-kli-kli.) است. در هنگام نمایش‌های خواستگاری، عقاب نر چکمه‌دار صداي پی – پی – پی (pi-pi-pi-piiii) را تکرار می‌کند.
لانه‌ي عقاب پرپا
لانه اين عقاب‌ها شامل توده بزرگ به شكل مسطح با قطر هفتاد سانتی‌متر و ضخامت سي سانتی‌متر است. عقاب چکمه‌دار لانه را از شاخه‌ها بر روی درختان، گاهی در لبه صخره‌ها و پرتگاه‌ها مي‌سازد. اين عقاب داخل لانه را برگ‌هاي سبز مي‌پوشاند. معمولاً هر ساله از همان لانه استفاده مجدد می‌کنند.
توليد مثل عقاب پرپا
اين پرندگان عمدتاً در مناطق کوهستانی تولید مثل می کند. جوجه‌آوری از اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت در درختزارهای مناطق مرتفع شروع می‌شود. در زمان تولید مثل، هر دو جنس بالای جنگل پرواز می‌کنند و با صدای بلند آواز سر می‌دهند. كلاچ معمولا شامل دو و يا یك تخم است. تخم نیمه بیضی كوتاه، سفید رنگ با لكه‌های قهوه‌ای است. جوجه‌كشي تخم‌ها سي و پنج تا سي و هشت روز به طول مي‌كشد. در اين مدت و حتی چندین روز بیشتر توسط نر تغذیه می‌شود.
جوجه‌هاي عقاب پرپا به سرعت رشد می‌کنند. اولین پرها در بيست روزگی و پرهای کامل در چهل روزگی ظاهر می‌شوند. پرنده‌ي جوان در حدود پنجاه الی پنجاه و پنج روزگی لانه را ترك می‌كند. اما چند روز پس از ترك لانه همچنان توسط والدین مراقبت و تغذیه می‌شود.
طول عمر
طول عمر عقاب پرپا در طبیعت تا پانزده سال است.
وضعيت حفاظتي
اين عقاب‌ها در لیست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN ) در وضعيت حداقل نگراني قرار دارند. در ايران عقاب پرپا در فهرست پرندگان حمایت شده ایران قرار دارد. اطلاعات دقيقي از توليد مثل و جمعيت آنها در ايران در دسترس نيست.
منابع
- كتاب اطلس پرندگان ایران، محمد کابلی، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی، كیس روزلار، چاپ اول 1395
- عکس‌های این مطلب را جناب آقای جعفر پناهپور عزیز ثبت نموده‌اند.
امتیاز شما به این صفحه:
عقاب پرپا
عقاب پرپا از عقاب‌هاي مهاجر حیات وحش ايران است. در متن بالا به معرفی، مشخصات، پراکنش، صدا، رفتار، انواع عقاب، تولید مثل و عکس عقاب پرپا پرداختیم.