عقاب ها پرندگان شکاری تیز چنگال از خانواده Accipitridae از راسته‌ی شاهین‌سانان Falconiformes هستند. تقریباً 60 گونه مختلف از این پرندگان در جهان وجود دارد. در این محتوا سعی شده است به معرفی مشخصات ظاهری این پرندگان، بینایی و طعمه آنها، شکار و نحوه‌ی شکار آنها، شکارچیان آنها، پراکنش و زیستگاه این پرندگان، تولید مثل و نحوه‌ی نگهداری جوجه‌ها توسط والدین، طول عمر این پرندگان، مهاجرت آنها، انواع گونه‌های عقاب های ایران (عقاب خالدار، عقاب صحرایی، عقاب دریایی، دوبرادر و … )، عجیب‌ترین و خطرناک‌ترین گونه‌ی این پرندگان، تهدیدات آنها، نام‌های دیگر و ریشه‌یابی نام این پرنده، نماد این پرنده در سراسر جهان، این پرنده در ادبیات پارسی و ایران باستان و آثار تاریخی باقیمانده از این پرنده پرداخته شود.
مشخصات ظاهری عقاب ها
به استثنای برخی از کرکس‌ها، این گونه به طور کلی بزرگتر از سایر پرندگان شکاری هستند. آنها دارای پاهای عضلانی قوی، بلند و منقار قلاب‌دار بزرگی هستند. این ساختار منقار به آنها این امکان را می‌دهد که گوشت را از طعمه‌های خود جدا کنند. منقار این پرنده نسبت به پرندگان شکاری دیگر سنگین‌تر است و از کراتین ساخته شده است به این معنی که همیشه مثل ناخن رشد می‌کند. ناخن‌های آنها خمیده و بسیار تیز است. پاها معمولا زرد روشن است.
این پرندگان در اندازه‌ها و وزن‌های گوناگونی هستند. کوچکترین این دسته از پرندگان یعنی گونه کوچک، یکی از کوچکترین گونه‌های این خانواده است که حدود 45- 55 سانتی‌متر است. در مقابل آن، اندازه گونه دریایی 91-106 سانتی‌متر است و طول بال‌های این پرنده می‌تواند به 2-5/ 2 متر می‌رسد. طول قد این پرندگان حدود ۲۹ تا ۱۲۰ سانتی‌متر است.
نوع ماده بزرگتر از نوع نر هستند. وزن بدن پرنده بالغ حدود ۲۲۰ گرم تا ۱۱ کیلوگرم است. این پرندگان شکاری شنوایی خوبی دارند. گوش‌های آنها توسط لایه‌ای از پرها محافظت می‌شود. رنگ پرهای این پرندگان با توجه به مناطق جغرافیایی آنها سیاه، قهوه‌ای، سفید و بور است.
بینایی عقاب ها
بینایی قوی‌ترین حس این پرنده شکاری است. آنها می‌توانند طعمه را تا فاصله دو مایلی تشخیص دهند. چشم‌های بزرگ آنها، تقریبا 50٪ سر این پرنده را تشکیل داده است. چشم‌ها می‌توانند به همان اندازه چشم انسان وزن داشته باشند. چشم این پرنده 30 درجه از مرکز صورت زاویه دارد، به این ترتیب میدان دید بیشتری را به این پرنده شکاری می‌دهد. بینایی این پرندگان 4-5 برابر بهتر از انسان است. این ابر پرندگان می‌توانند پنج رنگ اساسی را که انسانها می‌بیند را ببینند. آنها حتی می‌توانند نور ماورا بنفش را نیز تشخیص دهند. یکی از دلایلی که این پرندگان، دید بهتری نسبت به انسان دارند، این است که شبکیه آنها، یک لایه در پشت کره چشم، گیرنده مخروطی بیشتری نسبت به انسانها دارد. انسانها دویست هزار گیرنده مخروطی در میلی‌متر مربع دارند، در حالی که این پرندگان یک میلیون گیرنده مخروط در میلی‌متر مربع دارند.
دلیل بعدی بینایی قوی این پرندگان به مردمک چشم بسیار بزرگ آنها نیز نسبت داده می‌شود که حداقل پراکندگی نور ورودی را کنترل می‌کنند. منظور از بینایی قوی یعنی این پرندگان می‌توانند یک خرگوش را از فاصله سه کیلومتری ببینند.
علت دیگر بینایی قوی این پرندگان، پلک سوم آنها است. پلک سوم مانع پلک زدن‌های زیاد و مکرر این پرندگان می‌شود، در نتیجه خطای چشمی کاهش یافته و شکار را برای آنها آسان می‌کند. البته اکثرا پرندگان پلک سوم دارند. این پلک مانع از خشک شدن چشم می‌شود.
تغذیه و طعمه عقاب ها
این پرندگان به عنوان شکارچیان دنیای حیوانات، در راس زنجیره غذایی قرار دارند. تغذیه و طعمه این پرندگان، به گونه و غذایی که در دسترس آنها است، بستگی دارد، اما همه‌ی آنها گوشتخوار هستند.
این پرندگان را از نظر تغذیه می‌توان به طور کلی به چهار گروه تقسیم کرد. گونه‌های دریایی، چکمه‌دار، مار و غول پیکر جنگلی هستند.
در واقع گونه‌های چکمه‌دار دارای رژیم غذایی نسبتاً گسترده‌ای هستند که متشکل از پرندگان، پستانداران کوچک، خزندگان، جوندگان، دوزیستان و حشرات است. گونه‌های دریایی یا ماهی بیشتر از رژیم غذایی ماهی تغذیه می‌کنند. در حالی که گونه‌های ماری در گرفتن خزندگان تخصص دارند. گونه‌های غول پیکر جنگل از حیوانات مختلف جنگلی تغذیه می‌کنند. این گونه معمولاً پستانداران و پرندگان مختلف درختی یا زمینی را شکار می‌کنند. غالباً آنها محیط‌های متراکم جنگلی کمین می‌کنند و به طرز غیرمنتظره‌ای شکارشان را غافلگیر می‌کنند. یکی از بزرگترین این گونه‌ها، عقاب هارپی ( پرنده بومی بخش حاره‌ی آمریکا) است که از حیوانات بزرگتر از جمله میمون و تنبل تغذیه می‌کند.
شکار عقاب ها و نحوه‌ی آن
تکنیک‌های شکار در بین گونه‌ها و جنس‌ها متفاوت است. برخی از این پرندگان، از تکنیک‌های کاملاً متنوعی استفاده می‌کنند. اکثر این پرندگان بدون فرود طعمه را می‌گیرند و پرواز می‌کنند و طعمه را به یک نشیمنگاه حمل کرده و تک و پاره می‌کنند. برخی از گونه‌ها حتی می‌توانند طعمه‌ی هشت برابر بیشتر از وزن‌شان را شکار کنند. آهو، روباه، بز کوهی، خرگوش و حتی گورخر نمونه‌هایی از شکار آنها است. این پرنده برای شکار گورخر، خود را به آب می‌زند و بعد در خاک می‌غلطد و به پرواز در می‌آید. زمانی که به گورخر رسید، بال‌هایش را تکان می‌دهد تا خاک‌ها به چشم گورخر برود و از حرکت باز ایستد و سپس آن را شکار کند.
این پرندگان برای شکار طعمه‌های بزرگ دیگر مثل بز کوهی تاکتیک دیگری به کار می‌برد. این پرنده، بزها را به پایین صخره یا کوه هدایت می‌کند تا طعمه‌اش نتواند فرار کند و سپس با چنگال‌های تیز و محکم کمر طعمه را گرفته و با منقار تیزش شروع به خوردن طعمه می‌کند.
شکارچیان عقاب
به جز انسانها این پرندگان شکارچیان دیگر ندارند. پرواز در ارتفاعات، ساخت آشیانه در بلندی، جثه بزرگ، منقار و چنگال‌های تیز باعث شده این پرندگان بدون شکارچی باشند. در میان پرندگان هر از گاهی کلاغ‌ها بدون هیچ دلیلی به این پرندگان نزدیک می‌شوند و از آنها نمی‌ترسند. در حالی که سایر پرندگان جرات نزدیک شدن به این پرندگان پر ابهت را ندارند اما تخم‌ها و جوجه‌ها مانند والدین‌شان خوش شانس نیستند. جوجه‌ها گاهی توسط سایر حیوانات مثل پلنگ‌ها خورده می‌شوند.
پراکنش جهانی عقاب ها
این پرندگان به جز قطب جنوب در سراسر جهان پراکنش دارند اما اکثر این پرندگان، در اوراسیا و آفریقا یافت می‌شوند.
زیستگاه عقاب
این پرندگان زیستگاه متنوعی دارند، اما اکثر آنها معمولاً در مجاورت درختان و آب بیشتر دیده می‌شوند. به طور عمده آنها در جنگل‌های بکر و کوه‌ها مرتفع دور از دسترس انسانها زیستگاه دارند.
تولید مثل
این پرندگان شکاری زیبا پرندگان تک همسر هستند، این پرندگان نسبت به قلمروشان وفاداری بالایی دارند. بنابراین جفت‌ها تمایل دارند سالانه از همان آشیانه استفاده مجدد کنند و یا در قلمروشان لانه بسازنند. لانه توسط پرندگان نر و ماده از چوب، پوشش گیاهی و پرها ساخته می‌شود. محل قرارگیری لانه در گونه‌های مختلف، متفاوت است. به عنوان مثال گونه‌های طاس در درختان بلند لانه می‌سازند، در حالی که گونه طلایی صخره‌ها یا مناطق بازتر را برای ساختن لانه ترجیح می‌دهند. وزن آشیانه بعضی از این پرندگان حدود ۹۰۰ کیلوگرم است. برخی آشیانه‌ها حتی موجب شکستن درختان نیز می‌شود. فصل تولید مثل این پرندگان، بسته به موقعیت جغرافیایی متفاوت است که از ماه اسفند تا مرداد ماه را شامل می‌شود.
تعداد تخم‌های گذاشته شده به گونه‌های آنها بستگی دارد، اما در بسیاری از گونه‌ها بین یک تا سه عدد است. پرنده ماده بیشتر از سی و پنج روز از تخم‌ها مراقبت می‌کند و لانه را به هیچ عنوان ترک نمی‌کند، پرنده نر در این مدت وظیفه دارد تا برایش غذا تهیه کند. در برخی از گونه‌ها جوجه‌‌ی بزرگتر، خواهر یا برادر کوچکتر از خودش، را پس از خروج از تخم می‌کشند. معمولا والدین هیچ اقدامی برای جلوگیری از این قتل انجام نمی‌دهند.
نحوه‌ی نگهداری جوجه عقاب ها توسط والدین
ابتدا پرنده ماده غذا را خودش به جوجه‌ها می‌دهد. وقتی کمی جوجه‌ها بزرگ شدن طعمه زنده در اختیار آنها قرار می‌دهد تا آموزش تک و پاره کردن و کشتن شکار، را آنها بیاموزند.
جوجه‌ها در هنگام تولد بدون پر هستند. بعد گذشت حدود سه ماه پرهای خاکستری ظاهر می‌شوند. در سن هشتاد روزگی آنها توانایی پرواز دارند اما تقریبا چهار سال طول می‌کشد تا جوجه‌ها به سن بلوغ برسند و بال و پرهایش کامل رشد کند و پروازشان کامل شود.
آموزش پرواز به جوجه‌ها توسط این پرندگان طبق روش خاصی صورت می‌گیرد. عقاب مادر چند روز، پرندگان جوان را در آشیانه بدون غذا رها می‌کند و از دور آنها را می‌پاید. پرندگان جوان پس سپری شدن چند روز و ناامید از بازگشت والدین، تصمیم به پرواز و تهیه غذا می‌گیرند. پرواز در ابتدا با احتیاط است اما پس از یکبار پریدن جسورتر می‌شود.
رفتار و عادات عقاب ها
این پرندگان شکارچیان روزگرد هستند. حداکثر سرعت پرواز این پرندگان ۶۵ تا ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت است. بعد از شاهین‌ها بیشترین سرعت پرواز متعلق به این گروه پرندگان است. این پرندگان در ارتفاع بسیار بالاتری از زمین پرواز می‌کنند. به عنوان مثال گونه‌های سر سفید می‌توانند در فاصله سه هزار متری از سطح زمین پرواز کنند. در هنگام باران برای اینکه خیس نشوند در ارتفاع بالاتر از ابرها قرار می‌گیرند.
این پرندگان بسیار جسور و شجاع هستند. به خاطر جسارت این پرندگان، آنها را به نام سلطان پرندگان نامگذاری کرده‌اند. برخی خلبانان گزارش داده‌اند این پرندگان حتی به هواپیماهای کوچک حمله می‌کند و گاهی نیز خطراتی را ایجاد می‌کنند. این پرندگان در تحمل گرسنگی طاقت زیادی دارند و تا چند روز بدون غذا می‌توانند سپری کند.
طول عمر عقاب
متوسط طول عمر این پرندگان 14- 35 سال است. در اسارت طول عمر این پرنده به 46 و یا بیشتر نیز می‌رسد. در برخی از نوشته‌ها طول عمر این پرنده را خیلی بیشتر ذکر شده است که نیاز به تحقیقات و مطالعات بیشتری برای اثبات آن است.
مهاجرت عقاب‌ها
این پرندگان از نواحی سردسیر مثل روسیه در زمستان‌ها به نواحی گرمسیر مهاجرت می‌کنند. طبق اطلاعات به دست آمده از GPSهای وصل شده به این پرندگان، در یکی از این پرندگان مسیر عبوری به مدت بیست سال از روسیه تا عربستان ثبت شده است. که در این مسیر آسمان ایران نیز ثبت شده است.
انواع گونه های عقاب در ایران
در حال حاضر در ایران حدود یازده گونه عقاب زیستگاه دارند ولی آمار دقیق و مشخص از تعداد آنها در دسترس نیست. این یازده گونه عبارتند از:
عقاب دریایی دم سفید (White-tailed Eagle)
این پرنده در پارك ملی گلستان و پارک ملی بوجاق مشاهده شده است. گونه دریایی دم سفید از پرندگان بومی ایران است که در بیشتر تالاب‌های غرب و جنوب ایران زیستگاه دارد اما تعداد آنها نسبت به گذشته کمتر شده است. به این پرنده گاهی عقاب سفید ایران نیز می‌گویند.
عقاب دریایی پالاس (Pallas’s Fish Eagle)
این پرنده در پارك ملی گلستان به صورت پرنده مهاجر مشاهده شده است و در ایران کمیاب شده است و احتمال انقراض این پرنده وجود دارد.
عقاب طلایی (Golden Eagle)
این عقاب در پارک‌های ملی ایران مانند پارک ملی ساریگل، کلاه قاضی، قمیشلو، لار، تنگ صیاد، بمو و تندوره زیستگاه دارد. در واقع این نوع گونه پرنده بومی ایران در امتداد دو رشته کوه‌های البرز و زاگرس و کویرهای مرکزی به خصوص در شمال و غرب ایران زیستگاه دارد.
پرهای طلایی از ویژگی شاخص این پرنده است. عقاب های طلایی ایران از نادرترین حیوانات جهان نیز است. ظاهرا عقاب مشهور باستانی ایران این گونه می‌باشد.
در مطلبی جداگانه بطور کامل به عقاب طلایی پرداخته‌ایم. برای مشاهده اینجا را کلیک(لمس) نمایید.
عقاب شاهی (Eastern Imperial Eagle)
این پرنده در پارک ملی خجیر زیستگاه دارد و از کمیاب‌ترین و نادرترین عقاب‌های ایران و حیوانات ایران است.
عقاب خالدار بزرگ (Greater Spotted Eagle)
این پرنده دم نسبتا کوتاه و گردی دارد. از پرندگان و حیوانات بومی ایران است که در گذشته تعداد آنها زیاد بود. این پرندگان در نزدیکی تالاب‌ها بیشتر مشاهده شده‌اند. آمار دقیق آنها در ایران مشخص نیست.
عقاب خالدار کوچک (Lesser Spotted Eagle)
این پرنده در نواحی نزدیک به آب مثل رودخانه‌ها و تالاب‌ها زیستگاه دارد. این پرنده در تابستان در شمال ایران بیشتر مشاهده می‌شود.
عقاب صحرایی یا عقاب استپی (Steppe Eagle)
در پارک ملی قمیشلو و تندوره این پرنده زیستگاه دارد این پرنده آن طور که از نامش پیدا است در نواحی بیابانی و نیمه بیابانی ایران دیده می‌شود.
عقاب خاکی یا دشتی (Tawny Eagle)
این پرنده بومی جنوب شرقی ایران است. برخلاف سایر گونه‌ها در ارتفاعات دیده نمی‌شود. بلکه در روی زمین آشیانه می‌سازد.
عقاب پرپا (Booted Eagle)
این پرنده از پرندگان مهاجری شمال ایران است که در جنگل‌های باز در تابستان زاد و ولد می‌کند. همچنین در پارک ملی ساریگل این عقاب مشاهده شده است.
عقاب دو برادر (Bonelli’s Eagle)
این پرنده در پارك‌های ملی ساریگل و گلستان زیستگاه دارد. این پرنده از حیوانات بومی ایران است. از ویژگی شاخص این پرنده دمی نسبتا بلند و پاها پرهای زیادی ندارد.
عقاب مارخور (Short-toed Eagle)
این نوع در قدیم در ایران تعداد آنها بیشتر بود. امروز آمار دقیقی از آنها مشخص نیست. این پرنده شمال ایران و کوه‌های غرب زیستگاه دارد.
عقاب ماهیگیر
از عقاب های ایران که البته در سواحل خلیج فارس خوشبختانه دیده می‌شود، عقاب ماهیگیر یا عقاب ماهی خوار است. اما شوربختانه این گونه دیگر در سواحل دریای خزر به ندرت دیده می‌شود.
عجیب ترین عقاب
گونه هارپی از عجیب‌ترین عقاب‌های دنیا هستند، که علاوه بر جثه‌ی بزرگشان، شکل و شمایلی شبیه آدم‌ها دارد. این پرنده در جنگل‌های بارانی، حاره‌ی آمریکای جنوبی و مرکزی از جنوب مکزیک گرفته تا برزیل زیستگاه دارد. گونه هارپی در ایران زیستگاه ندارد و تاکنون هم مشاهده نشده است.
خطرناک ترین عقاب جهان
خطرناک‌ترین عقاب جهان، عقاب هارپی و گونه دم قرمز است که قادر به کشتن انسانها نیز هستند. این نوع گونه‌ها در ایران زیستگاه ندارند. عقاب‌های ایران انسان گریز هستند و تمایل به زندگی در دور دست‌ها و دور از دسترس انسانها دارند.
تهدیدات عقاب ها
انواع گونه‌های این پرندگان بر طبق اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند. تهدیداتی مثل شکار و کشتن این پرندگان توسط انسانها، ساخت و سازها، خشکسالی و استفاده بیش از حد از سموم بر کاهش تعداد آنها تاثیر گذاشته است.
در ایران زنده‌گیری جوجه‌های انواع گونه‌های این پرندگان و قاچاق آنها به کشورهای همسایه به خصوص کشورهای عربی با قیمت زیاد منجر به نابودی و کاهش زیاد این حیوانات بومی ایران شده است.
نام های دیگر عقاب و ریشه یابی نام این پرنده
نام‌های دیگر عقاب، تیزبال، یا دال، آلوه، دالمن، عنقا، داراله و آله است. عقاب کلمه‌ای عربی است. در زبان پارسی ظاهرا نام این حیوان بومی ایران آله بود. در زبان مازندرانی به عقاب آله، در گیلکی آلغ، در زبان کردی هلو، در گویش لری دال و در زبان ترکی قارتال گفته می‌شود. داخل لرستان نام طایفه‌اى به نام دالوند وجود دارد، که برگرفته از نام این پرنده است. این پرنده با نام‌های باز، باشه، شهباز و اشکره نیز مشاهده شده است. ظاهرا به دلیل تک همسری این پرندگان به آنها تک پر هم می‌گویند.
مردکی را به دشت گرگ درید زو بخوردند کرکس و دالان ( ناصر خسرو)
در کتاب بندهشن- نام کتابی است به زبان پهلوی در مورد آفرینش- واژه عقاب آروا (Arva) با حروف اوستایی آلوه بر جا مانده است. در بسیاری از زبان‌های هند و اروپایی نام عقاب از کلمه (Arva) و همچنین نام لاتین ( Aquila) نیز از آلوه گرفته شده است.
قلعه الموت طبق نوشته‌های حمدالله مستوفی در ابتدا آله آموت بود، به معنی محلی است که عقاب به جوجه‌هایش آموزش پرواز می‌دهد. آموت در لهجه دیلمی به معنی آموزش است.
نماد عقاب در سراسر جهان
عقاب در سراسر جهان به عنوان سمبل زنده از قدرت، پادشاهی، طوفان، عظمت، سرعت، فناناپذیری، آزادی و تعالی است. در مصر باستان این پرنده مقدس بود. آنها عقاب‌هاي مرده را در تابوت‌هاي بزرگ دفن می‌کردند.
عقاب در ادبیات ایران
این پرنده در ادبیات پارسی ایران زمین به عنوان پادشاه پرندگان، مظهر بلندی و تیز پروازی و خرد، خدای آسمان یا فرشته میانجی به کار رفته است. این پرنده با پرواز در سطوح بالاتر از تمام پرندگان و نیز نگاه از بالا به پایین‌اش باعث شده تا پادشاه شناخته شود. بلند پروازي و غرور در چهره و اندام اين پرنده مشهود است. این خصوصیات رفتاری عقاب در شعر بسیاری از شاعران پارسی‌گو به کار رفته است.
تیر ترکان ترا پر عقاب آمد به کار زان شرف شد در جهان شاه همه مرغان، عقاب (امیرمعزی)
پلنگ از بر سنگ و ماهی در آب هم اندر هوا ابر و پران عقاب ( فردوسی)
دل من نه مرد آن است که با غمش برآید مگسی کجا تواند که بیفکند عقابی ( سعدی).
نرسم در خیال تو چه عجب که مگس در عقاب می‌نرسد ( خاقانی)
در داستان حضرت سلیمان، وقتی هدهد غیبت می‌کند، عقاب مامور پیدا کردن او می‌شود. در ادبیات پارسی این پرنده پس از رسیدن به سن کهولت، براي آغاز زندگی دوباره به شکل پرنده‌یی جوان، قوي و تیزپنجه در می‌آید. به این شکل که این پرنده در مکانی مرتفع، دور از هر موجود ديگري می‌نشیند. پرهای خودش را می‌کند و چنگال‌هاي و منقار قدیمی و ضعیف شده را با کشیدن بر صخره در می‌آورد. سپس با پر و چنگال‌هاي و منقار تازه، زندگی را دوباره از سر می‌گیرد.
عقاب در ایران باستان
در آثار قبل از ایران باستان از تمدن جیرفت تصویر عقابی که دو مار تنیده به هم را در دو سوي خود به چنگال گرفته است، مشاهده شده است. این نقوش در این تمدن ، ممکن است قدرت ایزدبانو در آفرینش آب، باروري و حاصلخیزي باشد.
در ایران باستان فر پادشاهی و ایزد بهرام به شکل پرنده‌ی شکاری به نام وارغن آشکار می‌شود. مرغ وارغن پرنده‌ی شکاری از جنس باز، شاهین و یا عقاب است.
در ایران باستان درفش پادشاهی به شکل این پرندگان است. از نه انگشتر خسروپرویز یکی به شکل عقاب بوده است. نقوش این انگشتر در نامه‌های مهر شده کاربرد داشت. در ایران باستان دیدن این پرنده خوش یوم و مبارک بوده است. این پرنده در ایران باستان نشانه‌ی اقتدار، توانايي، سلطنت، مظهر جلال و عظمت می‌دانستند. نقوش عقاب پس حملهی اسکندر به ایران، ابتدا توسط اسکندر در سکه پادشاهی او و سپس به عنوان نماد پادشاهی به روم و از آنجا به کل کشورها گسترش یافت و در پرچم‌های کشورها رایج یافت.
در آیین میترا این پرنده نماد کمال و رسیدن به عالی‌ترین مرتبه عرفان است. در نماد میترا یا مهر معمولا شیر و عقاب با هم دیده می‌شوند که شیر نماد خورشید در زمین و عقاب نماد خورشید در آسمان‌ها است. نقش این دو حیوان با هم در نقوش پیوند میان زمین و آسمان را نشان می‌دهد. این پرنده با بالهاي گشوده، مظهر حمایت الهی است.
عقاب در هنر ساسانی
در هنر ساساني این پرنده معمولا به چهار شکل زیر مشاهده شده است
عقاب نمايشي
در این نقوش این پرنده از روبرو حك شده و دارای بالهاي گسترده است و گاهي نیز سر پرنده به صورت نيمرخ است. در این حالت استخوان بندي بدن این پرنده نیز حك شده است.
عقاب با بالهاي نمايشي
در این حالت این نمایش برای برجسته کردن و نشان دادن بال و پرهای این پرنده است.
عقاب با حالت نيمرخ و بال افراشته
در این نقوش يك يا دو بال این پرندگان از نيم رخ به سمت بالا افراشته شده است.
عقاب با بالهاي بسته
این نقوش در مهرهاي اشكاني مشاهده شده است.
آثار تاریخی بجا مانده از نقوش عقاب
سر ستون‌های تخت جمشید غالباً به شکل مجسمه شیر، اسب، گاو، عقاب و جانوران ترکیبی وجود دارد. نقوش عقاب دو سر در روی پارچه، محل پیدایش آن در شهر ری، قدمت آن به قرن چهارده هجری قمری و در موزه دوران اسلامی نگهداری می‌شود. نقوش عقاب دو سر الهام گرفته از سر ستون‌های عقاب تخت جمشید است.
ریتون‌های دوران هخامنشی به شکل عقاب که در موزه‌ی ملی ایران نگهداری می‌شود. نماد حکومتی با نقش شیردال منسوب به خشایارشا که در موزه هنر شیکاگو نگهداری می‌شود. شیردال یا گریفین در پارسی میانه بشکوچ نام دارد. این موجود افسانه‌ای با تن شیر، سر دال یا عقاب و گوش‌های اسب را دارد. مردمان ایران باستان شیردال‌ها را نگهبان در برابر اهریمن می‌پنداشتند. در هنرهای باستانی ایران از اواخر هزاره دوم قبل از میلاد این نماد استفاده شده است و این نقش برای اولین بار در مهر و موم‌ها در سه هزار قبل از میلاد در شوش یافته شده است.
نقوش این پرنده در سفالینه‌ها و بشقاب‌های دوران باستان نیز مشاهده شده است. به عنوان مثال نقوش گل لوتوس همراه با عقاب بر سینی نقره، دوره ساسانی است که در موزه‌ی ارمیتاژ روسیه نگهداری می‌شود.
نقوش این پرنده در پارچه‌های صفوی نیز دیده شده است که نشان دهنده قوشبازی در آن دوران است.
عکس‌های زیبای این مطلب را جناب آقای حسن مقیمی گرامی، جناب آقای علی ثقفی و جناب آقای سعید حیدری سورشجانی عزیز ثبت نموده‌اند.
عقاب
عقاب ها پرندگان شکاری تیز چنگال از راسته‌ی شاهین‌سانان هستند. در مقاله بالا به عقاب شناسی، مشخصات، انواع عقاب‌های ایران( عقاب صحرایی، عقاب دریایی، عقاب خالدار، عقاب دوبرادر و …)، تولید مثل و رفتارشناسی عقاب پرداختیم.
